Антон Чехов - Ажугълу гада

Куругъли Ферзалиев Къалажухви
   Иван Иваныч Лапкин, хуш акунар авай жегьил инсан ва Анна Семеновна Замблицкая, тlимил хкаж хьанвай гъвечlи нер алай жегьил руш. Абур вацlун тик къерехдай агъуз эвичlна ва куьсридал ацукьна. Куьсри лап цин мукьув, жегьил цlвелин тарцин къалин бертерин арада, авай. Ажайиб чка я! Ацукьна куьн инал ва куьн алемдикай чуьнуьх хьана – куьн анжах цlайлапанри хьиз це зверзавай балугъриз, хушреканриз аквазва. Жегьилар  кlезрияр кьадай кlирералди, кулурралди, пlаркlвар авай къапаралди ва балугъар кьун патал герек маса затlаралди яракьламиш хьанвай. Атана ацукьнамазни абур балугъар кьунив эгечlна.
   - Зун шад я хьи, эхирни чун кьилди хьанва, - кьуд патаз вил вегьиналди, башламишна Лапкина. – За квез гзаф затlар лагьана кlанзава, Анна Семеновна… Лап гзаф… Сифте сеферда куьн заз акурла… Куь кlиринал къвезва… А вахтунда заз зун вуч патал яшамиш жезватlа чир хьана, жуван намуслу, зегьметдал рикl алай уьмуьр вичиз бахшун герек тир зи рикl алай кас вуж ятlа чир хьана… Им хъсандиз кlиринал атанвай гьал хьун лазим я… Куьн сифтедай акурла, заз сад лагьай сеферда яз кlан хьана, лап гьевеслудаказ кlан хьана! Юзурун акъвазара… къуй кlиринал атурай садра… Лагь кван заз, зи багьади, ялварзава ваз, завай умуд кутаз жедани – кьве патанни кlанивилик ваъ! – зун адак квайди туш, за а кардикай гьич фикир авунизни жуьрэт ийизвач, - завай умуд кутаз жедани… Инихъ чlугу!
   Анна Семеновнади кlезрияр кьадай кlир галай тlвал авай гъил виниз хкажна, садлагьана ялна ва гьарайна. Гьавада гимишдин ва къацу рангунин балугъди цlарцlар гана.
   - Ай Аллагь, балугъ я! Ай, агь… Тади ая! Аватна!
   Балугъ кlиринихъай галатна, векьерилай вичин хайи чкадихъ къудгъунарна  ва луьркьна циз хъфена.
   Балугъдин гуьгъуьниз чукурдайла Лапкина хатадай хьиз балугъдин чкадал Анна Семеновнадин гъил кьуна ва хатадай  хьиз ам пlузарив агудна… Атlада хъуткьунарна, амма геж хьанвай: хатадай пlузар теменрик акахьна. Им са гьикl ятlани кьасухдай тушиз хьана. Темендин гуьгъуьна теменар, ахпа кьинер, инанмишвилер… Бахтавар декьикьаяр! Адет яз, бахтлувилик вичикай ва я къецелай зегьер акатда. И сефердани гьакl. Жаванри сада-садаз теменар гузвай береда, садлагьана хъвердин ван акъатна. Абур вацl галайнихъ килигна ва гъуьргъуь хьана: це юкьвал кьван гьахьнавай са гада авай. Ам гимназияда кlелзавай Коля тир, Анна Семеновнадин стха. Ам це акъвазнавай, жегьилриз килигзавай ва йиртихди хьиз фендигар хъверзавай.
   - Агьа-а-н… куьне теменар гузвани? – лагьана ада. – Хъсан я хьи! За дидедиз лугьуда.
   - За умудзава, куьне намуслу инсанди хьиз… - мурмурна яру хьанвай Лапкина. – Чинеба килигун алчах кар я; хълагьун мурдар, усал ва такlан кар я… За фикирзавайвал, куьне, михьи ва халис инсанди хьиз…
   - Са манат це, гьа чlавуз лугьунни ийидач! – лагьана михьи инсанди. – Тахьайтlа лугьуда.
   Лапкина жибиндай манат акъудна ва гададиз гана. Гадади манат кьежей гъута кьуна, уьфт яна, сирнавна хъфена. Жегьилри и сеферда мад теменар хганач.
   Пакадин юкъуз Лапкина Колядиз шегьердай гъвечlи туп ва рангар хкана, ваха лагьайтlа, адаз вичин хтар твадай вири кьватияр пишкешна. Ахпа перемдин хилерани хивера твадай, кицlин чин алай кьвечхел дуьгмеярни гьадаз пишкеш хъувуниз мажбур хьана. Аквар гьаларай, ажугълу гададиз вири и крар пара хуш тир ва мадни гзаф затlар къачун патал ам гуьзчивал тухуз хьана. Лапкинни Анна Семеновна гьиниз фейитlа, амни гьаниз. Абур гьич са декьикьадани хелветда тунач.
   - Угъраш! – сараривди жикьрикьарна Лапкина. – Вич гьикьван гъвечlи я, амма еке угъраш я! Идакай гележегда вуч хкатдатlа?!
   Сагъ июндин вацра Коляди ашукьал-машукь хьанвай кесибриз уьмуьр ганач. Ам, хълагьда лугьуз гьелягьар кьаз, гуьзчивал тухуз ва савкьатар тlалабиз хьана; ибурни вири адаз тlимил аквазвай ва эхирни ада жибиндин сятдикай ихтилат кудна. Вуч хьана кьван? Сятни хиве кьуниз мажбур хьана.
   Са сеферда нисинин фу незвай чкадал, вафлияр гъайила, ада садлагьана кlевиз хъверна, вилеринбур авуна ва Лапкинавай хабар кьуна:
   - Лугьудани? Гьан?
   Лапкин яп-яру хьана ва вафлидин чкадал салфетка жакьвана. Анна Семеновна столдихъай къудгъунна къарагъна ва муькуь утагъдиз зверна.
   Жегьилар ихьтин гьалда августдин эхирдалди, Лапкина Анна Семеновнадиз вичин уьмуьрдин юлдаш хьунин теклиф ийидалди, амукьна. Пагь, им ахьтин бахтавар югъ тир хьи! Сусан диде-бубайрихъ галаз рахана,  разивални къачуна хьиз, Лапкин эвелни-эвел аялрин гимназиядиз чукурна ва анай Коля жагъурунив гатlунна. Гада жагъуникди ам шадвиляй шехь тавуна къакъатна ва ажугълу гададин яп кьуна ада. Колядихъ къекъвезвай Анна Семеновнани чукурна атана, ада муькуь яб кьуна. Коляди абуруз минетиз ва шехьиз авайла, ашукь хьанвайбурун чинрал гьихьтин лезетдикай кхьенвайтlа акуна кlандай хьи:
   - Азизбур, хъсанбур, сивиз кьейибур, хъийидач! Ай, ай, гъил къахчу!
   Ахпа абуру кьведани хиве кьуна хьи, чеб-чпел ашукь хьайи вири вахтунда, ажугълу гададин япар акъажай декьикьайра хьайи хьтин бахтавар макъам, ахьтин кеф-кефият чпиз гьич садрани акунач.
   
Урус чlалай таржума авурди:
Куругъли КЪАЛАЖУХВИ