СИКlНИ КЬИФ
Сикlрен сарара гьатай кьифре вич азад хъувун патал гзаф аман-минет авуна. Сикlре и сеферда вичин яшинда тавур кар авуна: тlеамлу тlуьн ятlани, са хасаратни тагана, ада кьиф сарарай ахкъудна.
Гуьзлемиш тавур хьтин амал акур кьифре вич адетдин са кьиф яз ваъ, вичи гайи буйругъ гьатта сикlревайни кьилиз акъуд тавуна таз тежер зурба кьиф яз гьиссна. Идалайни гъейри, пакадин юкъуз сикlрен патав фена, кьифре вичиз недай як це лугьудай жуьрэт авуна.
Баснядин мана: Ахьтин инсанарни ава хьи, садра хъсанвал авурла, валай ахлатдач, гьамиша чеб кьамал кьуна кlан жеда, чпиз буржлу хьиз гьиссда.
26.10.2016
ДИНДАЛ КlЕВИ ЖАНАВУР
Тама авай жанавуррикай сад туьквенчи я. Недай-хъвадай гьалаллу затlарив-няметрив ацlанва адан туьквен. Гьалаллу затlар вучиз я лагьайтlа, диндиз къуллугъзава эхир жанавурди. Вич мягькем динэгьли ялда ада.
- Пlапlрус-мапlрус, эрекь-мерекь зи туьквенда садрани жедач! – лугьуз, вичин юлдашрин арада гафарни чукlурзава ада мукьвал-мукьвал. Туьквендин цлал ихьтин жуьредин кхьинар алай парчаярни алкlурнава.
Вахтар алатайдалай кьулухъ, туьквендин патарив яшамиш жезвай муькуь гьайванрикай сад-кьведаз чир хьайивал, диндал кlеви жанавурдин туьквенда гила ичкиярни кваз ава. Жанавур алвердин нефсини гьалалдин часпаррай акъудна, гьарамдин генг майданривни агакьарнава.
- А пекиник кутуна пайзавай «садакьаяр» чаз гудачни бес? – гьакъикъат винел акъудун патал къуншидаллай пеленгди талбадин жуьреда суал гана жанавурдиз.
Жанавурди виликамаз гьазурнавай жаваб гана:
- Чехир авай пулутка за пекинивди кьуна, муьштеридин гъиле вугузва. За а гьарам зегьримаррик садрани гъил хкlадач! За жуваз гунагьар къазанмишдач!
Баснядин мана: Эгер вуна са кар ва я рехъ кьунватlа, гьа кар ва я рехъ кьацlур тавуна, лайихлудаказ ва баркаллудаказ кьиле твах. Эгер жезвачтlа, кьилни кутамир: кьацlай гелер-лекеяр амукь тийидайвал.
12.12.2016-й.
КЬУЬГЪУЬРНИ ХЪАЛХЪАС КЪИБ
Жигъирдай винелди хкаж жезвай кьуьгъуьрдал хъалхъас къиб гьалтда. Хъалхъас, кьилни кlвачер вичин кlеви къабухда хтуна, кьасухдай рехъ кьунвайди хьиз, анал фаракъат хьанвай. Ам ахварик кватlа чирун патал кьуьгъуьр патав агатна.
- Гьей! Им вуч чка я вун ксанвайди? – келле акъатдай къабухдин фердихъ элкъвена, лагьана кьуьгъуьрди. - Рекьелай эляс анихъ.
- Атlа патахъай – куллухрай вач, зун къатканвайди аквазвачни ваз?..
- Им къаткидай чка туш, инаг вири жуьредин гьайванрин кlурук квай жигъир я. Са машах ва я кускафтар атайтlа, ништа, ви тифти гьикl цавуз акъатдатlа.
Хъалхъас хъипре кьуьгъуьр гьич гьисабани кьазвачир. Ада гила кьуьгъуьрдиз кlевелай манийвалун кьетlна.
- Зун инлай чlарни юзадач, вуна гьич фикирни ийимир, цацарин кlватlаш хьтинди. Кlантlа фена жуван кускафтарарни машахар галаз хъша, - лагьана, хъалхъас хъипре вичин келле ва кlвачер къабухдиз ял хъувуна.
- Ви кlарабдин «къеледивай» вун вири дуьшуьшра кьиникьикай къутармишиз жедач. Исятда луван ничхирар атайтlа, ви къабухдин тlеквенриз кlуфар яда, тlуьна куьтягьда вун.
Гуя ахварал фенвайди хьиз, хъалхъас киснавай, ада кьуьгъуьрдиз жавабар хгузмачир.
«Белки, исятда са къузгъун ва я чалагъан лув гана къвен инал, абурувай за и гиликьайдаз кlуфар ягъун тlалабда. Ахпа ам кlанзни-такlанз рекьелай алатда», хияларзава кьуьгъуьрди.
Са шумуд декьикьада акъвазайдалай кьулухъ кьуьгъуьрдин сабур акьалтlна.
И арада агъадихъай вич вагьшийрин пачагь я лугьуз къекъвезвай, хъутур квай хьтин са кускафтар атана акъатда.
- Инра яшамиш жезвайбур вири заз муьтlуьгъ я, гьатта асланарни, - лешрен ни галай кускафтарди вичин жуьреда лавгъавална, - квахь инай, кlвачерик акатдай чкайрал акъвазмир, хъалхъас!
- Асланриз ви ван жеда гьа. Жува-жуван кьилиз яд чими ийимир, - лагьана кьуьгъуьрди.
- Ван хьуй ман, - фурслу яз кьил хкажна кускафтарди, - асландин нуфуз, тlвар за куь вилик яшмагъдилайни агъуз авудда.
Жигъирдин къвалав гвай кlачlичlлухрин арада кlанчl хьиз ксанвай вагьшийрин халисан пачагьдиз и вири гафарин ван къвезвай кьван. Кускафтарди лагьай эхиримжи гафар асландивай эхиз хъхьанач. Гьасятда тепилмиш хьайи ада кускафтардин пемпе яна..
Аслан хъфена вичин чкадал. Пеленгрин, асланрин, лекьенрин… шарагар хъалхъасрив къугъвадатlани, еке хьанвай йиртижийри къуьгъуьррик, хъиперик кядач, са менфятни авачирвиляй. Миргерал, чlурун балкlанрин рамаграл гъуьрч тавуна, абуру чпин багьа вахт кlарабривни цацарив къугъуналди рекьидач.
Хъалхъас, вичин жуьреда хур галчlуриз-галчlуриз са къерехдихъ фена. Рехъ гана кьуьгъуьрдиз. Вичин вахт акъудуникай, кьил тlаруникай са хийирни авачирди кьатlана. Идалайни гъейри, асланди кускафтардин тифти вич себеб яз цавуз акъудна лугьуз, дерт чlугвазвай ада.
Баснядин мана: Сад-садалай фейибурун арада хьайи гьуьжетрин, къалмакъалрин нетижа гзаф дуьшуьшра садан хийирдизни жедач. Эхирни абур рейсад къарардал хтуниз мажбур жеда. Тахьайтlа, абуру сада-садал гадарзавай къванери патарив гвай, са тахсирни квачирбурун келлейрални хирер-кьацlар авун мумкин я.
ХЪАЛХЪАС ХЪИПРЕН ТАВАКЪУ
Гьайванрин алемда мукьвара жедай депутатрин сечкияр себеб яз катун-галтугун, гьарай-вургьай гьатна са шумуд югъ тир. И мулкара уьмуьр тухузвай жергедин агьалияр кандидатри секин тазвач. Вуж хкяда, вуж хкядач – идан гьакъиндай агьалийриз гьич са къайгъуни, гьич са тафаватни авач. Гьалар хъсанвилихъ дегиш тежедайди чизвайвиляй.
Депутатвиле кандидатар я лугьуз, гьар юкъуз жуьреба-жуьре кlеретlрикай тир са жанавур, аслан, пеленг, чакъал, маймун, сикl, кьиф ва абурун векилар къвезва. Гьайванлухдин агьалияр лагьайтlа, парахдиз янавай хипер хьиз, беден гъуьргъуь ва япарни денг жедалди, сятералди абурухъ яб акализ ацукьзава. Муькуь патахъай абур, гъвечlи къуллугъчияр, гьакъидихъ кьунвай тамашачияр хьиз, тагькимарнавай къайдада кандидатрин хиве кьунрихъ, «гьунаррихъ» яб акалуниз мажбур жезва.
«Есиррин рейсадвал» партиядай къалурнавай кандидат тир маймундин гафар виридалайни зурбабур хьана. Ада кьве сятда тамун сармашухрай сармашухриз хкадариз, уюнбазвилелди ягъай писпидин ван алемдин агьалийрин япарай пуд юкъузни бажагьат ахкъатда.
Эхирдалди дурум гуз тахьай хъалхъас хъипре, вичин кlеви «кlерецдай» кьил акъудна, кандидатдиз лагьана:
- Рикlиз кьейи кандидат, - галчlур жез, вилик атана хъалхъас къиб, - эгер квекай чи депутат хьайитlа, заз анжах са тlавакъу ийиз кlанзава. А куь векилри чи куьчейрин цларал, гьатта важиблу малуматар алай баннеррални кваз куь шикилар алкlурнава. Гзафбур тамун агьалийри къазунна, а цларик гьакlан лацу чарарин кьатlар кума. Эгер квекай депутат хьайитlа, къуй а шикилар алкlурнавай чкаяр михьи хъувурай.
Баснядин мана: Халкь патал хъсанвилер хиве кьазвайбурукай хийир хкатун анихъ акъвазрай, бязи дуьшуьшра гьатта зиян хкатзава.
16.09.2016