ЙЎШ; ВАТЫН ЎДЫРЖ;
Любовь Петрова-Камалетдинова
Ойлымаш
Кызыт Лида йол ;мбак пен*гыдын шогалше, шке кундемыштыже чапланаш тўн*алше предпринимательлан шотлалтеш. Вес семынже тыгай ;дырамашым руш-шамыч эше бизнес-леди манылдат.
Тольык марий ялысе бизнес-ледилан пашаже гына утларак логалеш, векат. Теве Лидат эрдене эр йўдымак кынелеш, сурт к;рг; сомылкам шукта да кевытышкыже кудалеш. Такше, кевытше тудын ынде кокытак уло. Машинажымат ;дырамаш шкежак в;да. Арнялан ик-кок гана магазинлаштыже могай сату кўлмым рашемда да налаш олашке каяш тарвана.
Тыге икана олаш сатулан тарванымыж годым мыланемат тудын дене пырля каяш логале. Корно кужу. Т;рлыж нергенат мутланышна. Эркын-эркын марий бизнес-леди шке иыш ярымжымат почо.
- Самырык годым мо-гына огеш лий? – шонкалышын пелештыш тудо.– Икымше й;ратымашет – курымашлык, шонет. Мыят тыгак шоненам. Паллет, Толя дене кузе келшенна?!
Тунам Лида Йошкар-Олаште тунемын. Но тора корным ончыде, тан*же дене вашлияш манын, кажне гаяк каныш кечылан ялышкыже вашкен. Тунамже нуно шкеныштым эн пиаланлан шотленыт, вет ўдыр ден рвезе пырля лийыныт. Икте-весышт деч нигунамак ойырлен кертшашыштлат чучын огыл – ваш-ваш тунар чот й;ратеныт.
Но кажне шуматкече, рушарня лўмын гаяк моткоч писын эртен каеныт. Рушарня кастене, ;дырым п;ртш; деке ужатен конден, рвезе кугун ш;лалтен колтен:
- Эрла адакат кает.
- Мом ыштемже? Тунемман. Сандене угыч олашке п;ртылаш кўлеш, - вашештен ;дыр.
Эше кеч изишак пырля лияш манын, Толя тудым ялже гыч Шернур марте ужатен конден, автобусыш шынден. Но автобус тарванен каяш тўн*алме годым мыняр гана Лидам тушеч волтен коден?!
Ўдырат тореш лийын огыл. Могай тореш лийме?! Тидлан тудат куанен гына! А вара коктын ялыш п;ртылыныт. Йолын.
Иктаж лучко наре километрым шошым лавырам келын мыняр гана кид кучен ошкылыныт?! Тыгай кугу й;ратымаш иктаж-кунам кошкен пытен кертеш манын, Лида нигунам шоналтенат кертын огыл.
Но… Ўдырын ачаж ден аваже кокланже аракам й;аш й;ратеныт. Лач тидак ончыкыжым Лида ден Толялан ушнашышт чаракым ыштен. Икана качыже Лидан йолташ ;дыржылан каласен:
- Лида дене мый келшашыже келшем да, но марланжак ом нал. Тудо – й;ш; ватын ;дырж;, сандене аважын корныжымак шуен кертеш.
Тыгай уверым колмеке, ўдыр мом ышташат пален огыл. Манаш веле вет – мужыр й;ксыла келшаш, а вара тыгай шомакым колаш. Тидыже шен*гечынет кугу гына шугынь дене вучыдымын перен пуымо дечат шучко.
Йолташ ;дырж; деч колмо шомакым рашемдаш манын, Лида тунам арня кыдалнак, шуматкечым вучен шуктыде, ялыш кудале. Тудо кастенак Толя дене вашлийын мутланыш.
- Толя, тый мыйым й;ш; ватын ;дыржылан шотлет? – туран йодо ;дыр.
- Мо-о, - трукышто тыге туран шындыме йодыш деч ;рмалген, мугыматыш тудыжо, - ялыште чыланат тыге маныт да-а…
- Тугеже, але мартен тый мыйым ондален гына коштынат? Тыйын чыла мутетат шоя лийын?
- Уке, п;рв;ж; мый тыйым марлан налаш шоненам, - мане каче, - но м;н*гышт; тидын нерген мутым лукмек, чыланат моткоч тореш лийыч. Тыйым марлан налаи гын, нигунамат п;ртышк; огына пурто, маньыч.
-Тый нунын мутышт деч л;дыч?
- Л;дмыж;-можо, ачан-аван мутыштышт чынжат уло дыр? Тый ачат-ават семын й;аш от тун*ал гын, тыйын шочшет й;ш; лийын кертыт, - шкенжым арален пелештыш Толя.
Тылетла Лида тудын дене мутланен ыш сен*е. Вашлийме вер гыч виян гына м;н*гыж; куржо да й;двошт, чыр омым ыштыде, утен каен шортын кийыш.
«Й;ш; ватын ўдырж;», «й;ш; ватын ;дырж;», – нине мут-шамыч ушыштыжо гына огыл, вуйвичкыжыштыжак эше кужу жап шагатла перкаленыт, имыла шуреныт. Туге гынат, жап эртыме дене Лида шкенжым, икымше й;ратымашыжым, шке волгыдо шижмашыжым сен*ен кертын да тылеч вара каныш кечылан арня вуеш ялыш толын коштмым чарнен. Л;дш; чонан Толя деч й;кшаш, ужмекыжат тудын деч коран*аш т;н*алын.
- Пел идалык наре шортын, й;сланен иленам! – ондаксым шарналтен, кугун ш;лалтен колтыш марий бизнес-леди ;дырамаш.
- Тыгайым эрташ – манаш веле, кугу чытыш к;леш шол, - мыят нимом каласаш ;рын, кузе-гынат Лидам лыпландараш манын, пелештышым.
- Вараже пален налынам, мый денем келшымыж жапыштак Толя пошкудо ял гыч вес ;дыр дене эркын-эркын пернылаш т;н*алын улмаш, - мутшым умбакыже шуйыш Лида.
- Валя денак мо? – йодылдальым мый.
- Тудын дене, - лие вашмут. – Шкеат палетыс, икмыняр жап гыч тудымак марлан нале…
«Мондем» манме дене эртыше пиалан жапым ик татыштак ўштыл колтымыла мондаш огеш лий шол. Санденак й;ратыме рвезыжын тыгай й;шт; койышыжлан к;ра тылеч вара Лидан ик рвезымат ончалмыже шуын огыл – нунын деч тунар чот й;кшен улмаш.
Ўдырын Толя дене вашлиймыж жапыште Лидан Оля акаже шке ялышт гычак Володя л;ман рвезе дене келшен. Но нунын келшымым чарнымекышт Олян ола гыч толдымыж годым Володя Лидам клубыш каяш ;жаш толаш, дискотека деч вара капкашт ончык шумеш конден кодаш т;н*алын. Капка ончыл тен*гылыште коктын икмыняр шагат дене мутланен шинченыт.
- Мо он*айже, мый вет тунам Володя нерген «тудо акамын качыже, нимат огыл», шоненам. А Володя й;ршеш вес семын шонен улмаш,– шыргыжал шарналта ўдырамаш.
Тудыжо Толя ден когыньыштын келшымым чарнымыштым вучен гына коштын улмаш. Кузе вашлиймым чарненыт – туге тудо Лидам налаш толшын кояш т;н*алын. А тудыжо тунам Володя дене келшыме нерген шоналтенат огыл.
- Акатше дене мый тылат к;ра гына келшенам. Тый декет лишкырак лиймем шуын,– келшаш т;н*алмекышт, ойлен Володя.
- А мыйже вет тыйым эре акамын тан*жылан шотленам да алят шотлем, - вашештен ;дыр.
Но ик кастене капкашт йотке ужатен кондымекше, Володя тудым шупшалын.
- Лач тиддеч вара тудо мылам каче семын келшаш тўн*алын, - пелештыш бизнес ;дырамаш. - Тиддеч варак й;ратымаш тулна ылыжын.
- А мо, Володя пеш сай п;ръен*, - пелештышым мыят. – Толям тудын дене тан*астарашат огеш лий. Тудыжо шкежат кызыт аракалан ш;ман*ын манме гыч шокта.
- Толя кызыт ч;чкыдынак й;еш. Шке жапыштыже мыйым «й;ш; ватын ;дырж; улат» манмыжлан, Юмо т;кен дыр, - мане Лида.
- Тыгак, очыни, - мыят к;нышым.
Вара мутым вес велке савыралаш лийын, тидыжым шкежат сайын палем гынат, йодшын койым:
- Володятше школыштак туныкта веет?
- Туштак, - вашештыш чолга бизнесъен*. – Мыланемат адакше эре кертмыж семын полшашак тырша. Мый кызыт тудын деч посна иленжат ом керт, шонем, туге чот тудын дек ш;ман* шинчынам.
- Вот, тыгеат лиеш улмаш, – манылдем мыят.
Т;н*алтыш жапыштыже Лида ден Володя шке шижмашыштым калык деч шылташ тыршеныт гынат, келшымышт нерген увер Оля декат миен шуын. Тудыжо пален налме кечынжак ялыш кудал толын.
- Тиде чын мо? – лийын икымше йодышыжо.
- Чын, - ;рын шогыде вашештен ш;жарже.
Тиддеч вара нуно ик жаплан эн кугу тушманыш савырненыт. Сырен коштмым чытен кертде, икмыняр жап гыч Оля вес олашке илаш лектын кудалын.
А Лида ден Володя тугак келшеныт. Икана каче тудым м;н*гышкыж; унала конден ... да тетла колтен огыл. Тыге нуно пырля илаш т;н*алыныт. Ынде коло ий наре пырля илат. Но тўн*алтыш жапыште марийжын акажат й;ш; еш гыч улмыжлан Лидам чот шылтален, мыскылен, вет нуно ялыште ик эн пен*гыде суртан, улан ешлан шотлалтыныт.
- Тыйын нимочат уке. Володяланат пижыктен веле толынат! – ик гана веле огыл ойлышытын акаже.
Но у ешеш толшо ;дыр, неле лийын гынат, т;рл; мутымат чытенак. Адакше Володяжат тудым эре пыдал налашак тыршен.
Вараже, иктаж пел ий гыч нуно школ пачерыш илаш куснышт. Кызыт Лида ден Володя яллан эн чапле п;ртым чон*ен шынденыт. Таче кечылан кум икшывышт – кок эрге ден ;дыр кушкыт…
Тыге кутыркален-шарнен кудалшыла олашке толын шумынамат шына шиж. Машина гыч лекмеке, Лида тудым сигнализацийыш шындыш, вара сылнын кудыртымо ;пшым кок век лупшалмыла ыштыш, вуйжым комдыкрак н;лтале да палемдыме верыш ошкыл колтыш. Мыят печать п;рт могырыш тарванышым.
- Ончал-ончал, могай с;рал ;дырамаш кая! – Лидам ончен, почешыже ик п;ръен*ын весыжлан ойлымо шоктыш...