Цёмны анёл темный ангел повесть раздел 3 15, 16 (Игнат Урсуляк) / Проза.ру

15.

Мелі намер прасядзець гадзінку-паўтары, а прасядзелі амаль дзве з паловай – абсалютна непрыкметна праляцеў час. Калі, нарэшце, усё скончылася, студэнты доўга апладзіравалі Кірылу, а ён адчуваў, што гэта, бадай, першыя ў ягоным жыцці апладысменты, якія ён па-сапраўднаму зуслужыў. Потым, калі ён ужо спусціўся на першы паверх, у вестыбюль, яго абступілі і пачалі прасіць аўтографы. Кірыл са здавальненнем распісваўся, дзякаваў за ўвагу і быў абсалютна шчаслівы – не ад таго нават, што яго так цёпла прынялі, а ад таго, што на працягу ўсёй размовы ён ні разу не схлусіў гэтым цудоўным хлопцам і дзяўчатам, не спалохаўся ніводнага іхняга пытання, не пахваліў таго, што яму не падабалася. Ён вельмі ганарыўся сабою, хаця і разумеў, што заўтра гэты дыспут пакажуць у навінах на мясцовым тэлеканале, пракаментуюць належным чынам і, магчыма, назаўсёды сапсуюць яму рэпутацыю. Нядобразычліўцаў на гарадской тэлестудыі ў Кірыла хапала. Але ён адчуваў, што не баіцца іх. Яму абрыдла быць Ціхім. Захацелася нарэшце гаварыць на ўвесь голас – заўсёды і ўсюды. І паперкі, працягнутыя студэнтамі для аўтографаў, ён падпісваў не «Кір Ціхі», а «Кірыл Цімафейчык», канчаткова вырашыўшы, што з сённяшняга дня будзе публікавацца толькі пад сваім сапраўдным імем.
Ад студэнтаў яго адбіў Мікола Генрыхавіч – далікатна ўзяў пад руку і са словамі: «Дазвольце вас правесці, Кір Аляксандравіч» вывеў з шумлівага натоўпу на ганак інстытуту.
Стаяў цудоўны залаты вечар, над зялёнай клюмбай насупраць ганка лёталі вясёлыя матылькі, ціха шумела маладое лісце дрэў, на лавачцы ля жывой агароджы сядзелі дзяўчаты ў джынсах і стракатых кашулях, елі марожанае і пра нешта напаўголасу гаманілі.
– Дзякуй, што згадзіліся прыйсці, Кір Аляксандравіч, – прамовіў намеснік дэкана, паціскаючы госцю руку.
– Спадзяюся, я вас не вельмі расчараваў? – спытаў Кірыл.
– Кацярыну Віктараўну – магчыма, – усміхнуўся Мікола Генрыхавіч, – але мяне – не, зусім не расчаравалі. Я са здавальненнем слухаў вас і шмат у чым з вамі згаджаўся. І ўсё такі, даруйце мне маю шчырасць, мне здаецца, што вы вялікі ідэаліст і рэальнага жыцця не бачыце і не разумееце. Зрэшты, як і пераважная большасць паэтаў.
– Што вы маеце на ўвазе?
– Вы так добра гаварылі пра свабоду, пра новае пакаленне, у чыіх руках будучыня дзяржавы...
– І што ж?
– Прабачце, але не веру я ў свабоду ў нашай дзяржаве. Крамольная думка для інтэлігента, але гэта праўда.
– Чаму ж не верыце?
– Свабода прадугледжвае адказнасць. Індывідуальную. Кожнага перад кожным. А наш народ адказнасці баіцца, як чорт ладану. Колькі разоў так бывала за нашу тысячагадовую гісторыю: пашумім, усю краіну разбурым, гарэлкі нап’емся ўволю, а як толькі пахмелле скончыцца, мы ўстаём і не ведаем, што са сваёю заваяванай свабодай рабіць. Пастаім, пастаім, пачухаем патыліцу, дый зноў пачынаем клікаць цара бацюхну: прыходзь, маўляў, мы – дзеці малыя, без правадыра нічога не можам і не разумеем, вядзі нас, думай замест нас... І прыходзіць чарговы правадыр, і пачынае нас лупцаваць, галовы нам сячы направа і налева, а мы яму за гэта цалуем рукі, у нашай крыві перапэцканыя, і ўсхваляем ягоную літасць і мудрасць. Памятаеце, як у класіка: «Вчерашний раб, уставший от свободы, восплачет снова по своим цепям...» Я правільна цытую? Не, ніколі мы не будзем свабоднымі. Мы не амерыканцы. Нам, па сутнасці, і свабоды ніякай не трэба. Паэты нас стагоддзямі заклікаюць: будзьце людзьмі... людзьмі звацца... Але людзьмі звацца для нас занадта цяжка. Нам спакайней чарадою хадзіць і траўку жаваць... Вось скажыце, Кір Аляксандравіч, што вас асабіста прымушае пісаць для народа? Вы любіце народ?
– Я зараз таксама скажу вельмі крамольную фразу, – адказаў Кірыл. – Я ніколі не пісаў і не збіраюся пісаць для народа. Народ – паняцце занадта абстрактнае. А задача сапраўднага паэта, як мне здаецца, пісаць не для народа, а для людзей, не для ўсіх разам, а для кожнага чалавека паасобку. Таму я заўсёды стараюся, каб мае вершы былі зразумелымі і вам, і вунь той дзяўчыне на лавачцы, і дзядзю Васю-дворніку. Я хачу дастукацца да кожнага паасобнага сэрца. Толькі тады я буду пачуты.
– Так, ваша праўда, ваша праўда... – паківаў Мікола Генрыхавіч. – Ну што ж, яшчэ раз дзякую вам за размову. Да пабачэння, Кір Аляксандравіч. Вы на колах? Можа, вам таксі выклікаць?
– Не, не, не трэба, вунь мая машына стаіць, – адмовіўся Кірыл.

16.

Канчаткова развітаўшыся з Міколам Генрыхавічам, ён спусціўся з ганка. Успомніў, што абяцаў Ленцы патэлефанаваць, калі ўсё скончыцца, знайшоў у кішэні двушку, зайшоў у будку непадалёку ад інстытуцкага пад’езда і набраў свой нумар.
– Добры вечар. Гэта кватэра пісьменніка Кіра Ціхага, я вас слухаю, – пачуў ён у трубцы спакойны, добра пастаўлены голас дачкі, належным чынам вымуштраванай, як адказваць па тэлефону, калі бацькі няма дома, і на душы ў яго адразу стала цёпла і прыемна.
– Алёнушка, гэта я, – сказаў ён.
Голас дзяўчынкі адразу змяніўся.
– Ну, і чаго ты так доўга? – спытала яна нездаволена. – Я ўжо вячэру згатавала і два разы падагрэць паспела.
– Ну, што зробіш, мерапрыемства зацягнулася, – растлумачыў Кірыл. – Тут, так бы мовіць, цэлая гісторыя выйшла. Прыеду – раскажу. А ты як? У парадку?
– А чаго мне будзе? Слухай, тут нядаўна Дзімка прыбягаў.
– І што?
– Па мойму, ён раптам звар’яцеў. Плявузгаў нейкую лухту, а ў самога вочы аж вось такія... ненармальныя.
– Што плявузгаў?
– Ён кажа, што атрымаў вестку ад свайго бацькі.
– Ад каго?! – не паверыў сваім вушам Кірыл.
– Ну, ад дзядзі Барыса, таткі ягонага. Кажа, што ён жывы і здаровы і што, можа быць, у хуткім часе дадому вернецца.
– Госпадзі! – аслупянеў Кірыл. – Барыс жывы? І дзе ён?
– Не ведаю. Ты сам Дзімку распытай, калі прыедзеш.
– Ды хто яму сказаў? Адкуль ён даведаўся пра бацьку?
– Кажа, што на вуліцы да яго падышоў нейкі хлопчык, сказаў, што бацька жывы, перадаў фатаграфію дзядзі Барыса з надпісам ягонай уласнай рукою, а потым і самога Дзімку сфатаграфаваў – быццам бы для бацькі, каб паказаць.
– Неверагодна! Амаль тры гады!.. Што за хлопчык, адкуль узяўся? Дзімка хоць імя ў яго спытаў?
– Не спытаў. Той сам сказаў. Данька, кажа, мяне завуць. Данька Рудкевіч, і я, кажа, з тваім бацькам працую разам.
– Нічога не разумею! Ну, добра, еду дадому. На месцы разбяромся. Ты там вячэру яшчэ раз падагрэй, лады? Ну, дзякую, Алёнушка. Цалую, усё.
Ён навесіў трубку і, абсалютна ашаломлены, выйшаў з будкі і пайшоў да сваёй машыны.
Пачутае не ўкладалася ў галаве. Няўжо праўда? Толькі дзе ж Барыс быў усе гэтыя гады? Чаму раней не знайшоў спосабу, каб паведаміць аб сабе? А можа, яго дзе-небудзь сілай трымалі? Чарнобыль, таямніца якая-небудзь – хто знае!.. У нашай дзяржаве ўсё магчыма. Можа, ён увесь час працаваў на нейкай сакрэтнай «паштовай скрынцы»? Але ж нават адтуль лісты даходзяць... А можа, арыштавалі яго, у нейкі лягер пасадзілі?
«Эх, ды што варажыць! – махнуў рукой Кірыл. – Зараз прыеду і сам убачу».
Ён адамкнуў дзверы сваёй машыны, залез у кабіну і ўставіў ключ у запальванне. Але пакруціць яго так і не здолеў: позірк Кірыла выпадкова ўпаў на суседняе сядзенне, і рука сама сабою апусцілася. Проста перад ім ляжаў тоненькі пашарпаны сіні сшытак, на вокладцы якога шарыкавай ручкай было напісана: «Кірыл Цімафейчык. Вершы», а трохі вышэй, у куточку – нечы нумар тэлефона: лічбы трохі расплыліся, як быццам паперу злёгку падмачыла.
Дрыжачымі пальцамі Кірыл узяў сшытак з сядзення. З-пад вокладкі яму на калені выслізнула нейкая візітная картка. З яшчэ большым хваляваннем, нават са страхам, ён падняў яе і паднёс да вачэй. «Ірына Сяргееўна Лортман, – прачытаў ён напісаныя друкарскім шрыфтам радкі, – хімік-кансультант фабрыкі парфюмерных вырабаў “Залатая ружа”». Нічога не разумеючы, ён перавярнуў картку і раптам адхіснуўся, як быццам яго ўдарылі: на яе адвароце ён убачыў свой дамашні адрас і нумар уласнага тэлефона.