Тамак iшу кезiндегi сактайтын ережелер

Тамак ішу кезіндегі сактайтын ережелер. Откен гасырларда біздін ажелеріміз, кыз-келіншектер неге куміс сакиналар мен куміс білезіктер таккан?

"Кулкы жаман адам озін озі азаптайды. Кімнін уайымы кобейсе, сонын денсаулыгы нашарлайды. Кім де кім адамдар мен айтыса беретін болса онын абройы кетеді".
                Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Ашыгу – тазаланудын адісі.  Тамак жеген кезімізде, агзамыз пайдалы заттарды кабылдап, зиянды жане ботен заттардан арылгысы келеді. Біракта, агза осыларды унемі ажырата алмайды, не оны лыка толтырып тастадык немесе ішіп жеген тамагымыз оте лас. Бул жагдайда калдыктар: улар, манка мен шырыш, тастар агзада, асіресе ішекте, бас куыстарында т.б. жерлерде шогырланып жинала береді.

Сурак: – Тамак ішкенде кандай ережелерді басшылыкка алуымыз керек?

Жауап: – Адамдар тамакты дурыс жей алмайды. Озініз тамак ішкен адамдарды бакыланызшы. Олар тамакты тек ойланбай шайнап жута береді. Тамак ішу барысында басында неше турлі аласапыран ойлар жуйткіп журеді, ал журегі кым-кигаш сезімдерге толы болып, онымен коймай тамак ішіп отырганда  айтысып, дауласып жатады. Осылай олар озінін агзасынын жумысын бузады: бір де бір агым: ас корту, уларды шыгару жане сол болетін бездердін жумысы дурыс журмейді.

Мындаган адамдар ауруларынын себептері, тамакты дурыс ішпегендіктен болатынын білмейді. Жануяларга каранызшы, тамак ішпегенше аркім оз ісімен озі ауре. Ал дастархан басына жиналып тамак іше бастаганда ангіме орбіп, кей кездерде бір-бірімен жанжалдасып та жатады. Осындай шулы отырыстан кейін денен ауырлап маужырап уйкын келеді, барып демалуын кажет, ал кімге жумыска бару керек, ол кулыксыз кетеді. Ал дурыс тамактанган адам озін женіл, тамаша сезінеді.

Сондыктан да – тамак ішу кезіндегі сактайтын ережелер томенгідей:

1. Карныныз ашып турмаса еш уакытта тамак ішпеніз. Бул ережені сактамасаныз, ішкен тамагын кортылмайды, ал кортылмаган тамак агзанызды улайды.

2. Шаршаганда, ашуланганда, коркканынызда, жактырмаган кездерінізде тамак ішуші болманыз. Катты сезім асеріне беріліп кеткен кезде, асказан мен ішек тамакты дурыс кабылдай алмай ішкен тамагыныз уланып кетеді.

3. Тамак ішердін алдында дарет алыныз: аузынызды шайып, беті колынызды, аягынызды окшеге дейін жуыныз, мумкіндік болса душка тусіп шомылып алыныз.

4. Тамакты шыгыска карап отырып ішініз, егер солтустікке немесе батыска карап тамактансаныз дененіздегі куатыныздын денгейі томендеп  кетеді.

5. Тамак суйіспеншілікпен дайындалуы керек. Тамакты пісіретін адамнын коніл куйі мамыражай, котерінкі куйде болып, ыкыласымен дайындалган кезде гана тамак женіл кортылады. Байкайсыз ба, жас бала немесе сабилер дайындаган тагам шала піссе де оте дамді болатынын, себебі ол шын ыкыласымен, пейілімен ата-анасын не келген конакты разы кылсам деген ниетте болады, осыган журегімен куанады, шаттанады. Егер де тамак нашар конілмен, ыклассыз, уайымда, ашуланганда, кайгыда, урейленгеде т.б. жагдайларда пісірілсе сізге ешкандай да пайда бермейді. Тамак дайындаган адамнын коніл куйі тамакка беріліп тамактын дамі мен сапасы болмай уга айланып кетеді.

6.Тамакты ішкенде танауыннын он жактагы тесігі жумыс істеп туруы керек. Егер тамак ішкенде танауыныздын он жак тесігі бітеліп турса, сол жак тесігін жауып он жакпен тыныс алыныз. Танауыныздын сол жагы гана істесе тамак жонді жанбайды да тамак дурыс кортылмайды. Он жак жумыс істеу ушін сол жак кырынызбен жата турыныз.

7.Тамак ішер алдында Аллага алгыс айтыныз, Бисмиллахир-рахмаанир-рахиим (Бастаймын мен улык Алланын есімімен, Ол улык Алланын есімі, Рахман! Ягни бул дуниеде жаратылган букіл жаратылыска рахым кылады. Ар-рахиим – о дуниеде озіне мойын усынып такуа болган момын пенделеріне арнайы рахым кылады) деп ниет кылыныз, себебі тамактану касиетті агым, Жаратушынын бергеніне таубашілік кылганынызда тамак жаксы сінеді, тамак ішуге озінді ойша дайындайсын. Дурыс тамактану ушін озіннін ниетінді дурыстап алып дастарханга отырыныз. Тыныштыктын болганы колайлы. Ауызга алдымен салган асты саналы турде озі жутылып кеткенше асыкпай узак шайнаныз. Ас жеудін басталуынын зор манызы бар.  Бастапкы жуткан корегініз ішкі мушелердін барін іске косатындыктан, тамакты ішпестен бурын жайлы жагдай жасаныз.

8.Тамакты канша іше аласыз сонша молшерде гана ыдысынызга салыныз да тауысып женіз, калдык калдырманыз. Калган тамагынызды бір ыдыстан екінші ыдыска баска біреуге салып берменіз, себебі сіз озініздін карымтанызды озініздін от басы мушелерінізге бересіз, егер озініз баска біреуден калган тамакты жесеніз онда онын карымтасын аласыз. (Калдык тамактарынызды уй хайуандарына берініз.) Бірак бурыныракта казактар жаксы адамнын саркыты деп, ол кісіден калган тамакты ырым кылып жеген. Тамакты мумкін болса темір ыдыспен ішініз, ойткені ол таза жане екінші біреудін карымтасы беріле алмайды. Жануянын арбір мушесінін оздерінін ыдыстары болуга тиіс, тек ауырган кезде гана емес. Тамак ішіп болганнан кейін дастарханга бата берініз, елінізге, халкынызга, отбасынызга, коршаган ортанызга жаксы тілек тіленіз, тілегініздін кабыл болуын Жаратушыдан отінініз.

9.Тамак ішпестен бурын уйініздегі мейманды, не жолаушыны тамактандырыныз, бул ата-бабамыздан келе жаткан жаксы дастур. «Жолаушы уйден кырык кадам шыканнан кейін мусапір», – деген тусінік кошпенді халыктын барінде де болган, асіресе біздін казак халкы меймондостыктын улгісін алі кунге дейін корсетіп келеді.

10.Тамак жаксы кортылу ушін шай ішініз немесе бар болса коконіс салатын женіз. Бул асказанды алдын ала тамак ішуге дайындайды.

11.Тамак ішкенде сойлеменіз. Бос ангіме куатынызды шашыратып, ауа алмасуын тежейді. Тамакты жаксылап асыкпай шайнау керектігін айтып оттім, бул таніміз ушін кажет. Ал тамактану барысында терен тыныс алу астын жануын камтамасыз етеді. Ас корту, тыныс алу, ойлау барыстары – ар турлі температура мен жиіліктегі жану агымы. Тамак жеу барысында ара-тура токтап терен тыныс алыныз, сонда эфирді жаксы сініресіз. Эфир – оміршендігінізді, еске сактау кабілетін жане сезімталдыгыныз бен оренізді (интеллект) арттырады.

12.Тіс сізге сандікке берілген жок. Тамакты абдан шайнап, асыкпай ішу керек. Бул астын кортылуына да жаксы жане екінші себебі: ауызга тамак бірінші барган мезетте ол да асказаннын жумысын аткарады. Ол тамактын куатын озіне сініріп алып, калган коймалжын болігін асказанга айдайды.

Ауызда оте жетілген куралдар бар: олар тілдін устінде жане астында орналаскан бездер. Осы бездер астын козге корінбейтін касиеттерін аулайды. Сіз, бірінші асаган тамагыныз асказанга тусіп, кортылып улгермей-ак алініз кіріп, сергіп каласыз. Не себепті? Аузыныздын аркасында агза куатты, эфирлік элементтерді сініре алды. Мысалы: жемістер – суйыктан, газдан жане эфирлік заттардан турады.

Адамдар катты мен суйык заттар жайлы барін де біледі, ал назік – ауадагылар назардан тыс калады. Жемістін шырайын, тур тусін бояйтын, хош исін шыгаратын – эфир, онын тіршілігі калай  асер ететініне коніл болінбейді. Эфирдін манызы оте зор, осынын болшектерімен адам озінін назік денелерін тамактандырады.

13. Тамак сіздін бес сезім мушелерінізді: козінізді куантып, хош исі буркырап, сезімдерінізді кытыктап, журегінізді куантып, конілінізді жубатып асер етуі керек.

14. Еш уакытта исі шыгып бузылып кеткен тамакты жеуші болманыз. Тоназыткышта турмаса 3,5 сагаттан астам турып калган тамакты да ішпеніз, ал бул біздін казакта керісінше. Еттін сорпасын жылытып ертеніне іше береміз. Есінізде болсын, сорпа микробтардын осіп орбуіне ен колайлы орта!

15. Тамактан кейін аузынызды шайыныз, реті келсе тісінізді тазаланыз.

16. Тамак ішкеннен кейін бірден уйыктауга жатпаныз. Тамактанганнан кейін 1-1,5 сагаттан кейін гана уйыктауга жатыныз.

17. Жатар алдында айран т.б. суттен дайындалган кышкыл тамак пен кышкыл жеміс жеменіз.

18. Кун шыкпай жане тунде тамак жеменіз. Окінішке орай бізде барі керісінше. Біздін казактын асказаны баска халыктан ерекше, тунгі 11-12-де кай халык ынкия тойып ет жеп, сонынан сорпа ішеді. Онымен коймай ашты шаймен ары карай тыкпалайды, осылай тамактанатын халык алемде екеу болса біреуі бізбіз, жалгыз болса тагы бізбіз! Білмеймін, осылай тамактану багымыз ба, алде сорымыз ба? Не мактанарынды, не сактанарынды білмейсін. «Алла артынын кайырын бере кор», –  дейміз де.

19. Турегеп турып жане тамактану аралыгында женіл болса да тамактанбаныз.

20. Тамак ішердін жане ішіп болганнан кейін бірден су ішпеніз. Егер де арыктагыныз келсе суды тамак ішердін алдында ішініз, ал салмагынызды бір калыпты денгейде устаймын десеніз тамакпен араластырып, толгыныз келсе тамактан кейін ішініз. Біракта бул адіспен онша ауестене берменіз, себебі асказаныныздын жумысын алсіретеді.

21. Егер де улкен даретке отыргыныз келсе, тамактанганнан кейін 3 сагаттан кейін отырыныз.

22. Ішегінді улкен даретпен босатып алмай тамак ішуші болманыз. Ерте сагат тангы 6-да турсаныз ішек оз калпына  келеді. Танертен ерте кайнаган ыстык суга бал мен лимон косып ішсеніз улкен даретініз тез келеді. Бул адісті іш катып калганда да колдануга болады. Улкен даретке отырганнан кейін дарет алып жуыныныз, мумкін болса душка туссеніз нур устіне нур болар еді.

Баягыда казактар Ескендір Зулкарнайын, батыс халкы Александр Македонский деп айтатын атакты патшанын аскері кум ішінде калып катардагы сарбаздар іш ауруынан кырыла бастапты, ал офицерлер курамасы дін аман. «Бул не керемет, себебі неде?», – деп тексере келсе, катардагы сарбаздын су куятын кутысы жай темірден, ал офицер курамасынікі кумістен жасалыпты. Озін білесін, куміс  кандай болмасын микроб пен вирусты кырып жібереді емес пе? Сол сиякты озіміздін откен, алдынгы гасырларда омір сурген ажелеріміз, жас келіншектердін барінін саусактары куміс сакина мен білезіктерге толып турган.

Бул бірінші асемдік болса, ен бастысы тазалык жане жукпалы аурулардан сактаган. Баягы казак даласында емханалар, дарігерлер жок болса да, осындай алдын алу шараларымен аурулардын алдын алып отырган. Келіншектер ыдыс-аяк жуганда ыдыстын барін, асатын, пісіретін тагамдарын куміс сакинанын комегімен залалсыздандырып отырган емес пе, бул деген керемет кой! Окінішке орай, халкымыздын осындай салт-дастурінін касиетті жактары казір комескіленіп кетті гой.