Бакытын Казахстанда тапкан Кастер Саркытханулы

 Кастер Саркытканулынын уялы телефоны: +7 777 116 52 59;
 

Экономикалык география гылымдарынын докторы, доцент Кастер Саркытканулы – атасы Куйганбай аксакал мен акесі Саркыткан сиякты терен ойлайтын, созді туйдек-туйдегімен лактыратын, жаны жайсан, конілі жомарт, кытай, жапон, агылшын тілдерін озінін ана тілінен кем білмейтін текті тукымнан шыккан аптал азамат.

 Озінін аккубаша оні мен сунгак бойына ерекше жарасып турган  кайратты кара шашы, кулімдеген жанарлары біркалыпты шуак шашып, жузінен иманды адамдарга гана тан мейірімділік пен жогары саналылык,  ширак журіс турысынан, дене бітімінен жастык жалыны лапылдап турган, мандайы кере карыс, парасатты, адамгершілігі мол, окыганы мен токыганы коп, Кытай  казактары мен Казакстандагы кандастарынын тілі мен гурып дастурлерін, ауыз жане жазба адебиетін жетік білетін, каламынын ушынын желісі бар, орда бузар отызды аралаган, сирек кездесетін – санасы мен жеке басынын мадениеті оте жогары, талантты да, зиялы галым.

Кастердін адаммен тіл табысуы, инабаттылыгы мен жанынын жомарттыгы озіне гана жараскан ерекше бір жан. Аргы бет елінен оз бетінше ата журтка келіп гылми атак дарежесін Казакстанда коргаган білікті де, білімді, бірнеше шыгыс елдерінін тілдерін еркін менгеруі оз алдына, сол елдердін адет гурпын да жетік білетін – болашагынан коп уміт куттіретін ултмыздын санаулы бір туар  азаматтарынын бірі. Озінін табигат берген кабілетінін аркасында биіктен биікке самгай білді, алі де самгауда.  Казіргі уакытта Алматы каласында шет ел компаниясынын біреуінде орындаушы директор, бунын алдында Казактын мемлекеттік университетінде даріс окыган.


Сурак: – Кастер бауырым сенін тагдырын біздін жергілікті азаматтардан озгеше. Онын себебі сен баска елде туып-оскен азаматсын. Осы туралы окырмандарга толыктай жане кенінен баяндап берсен, себебі біздін елдін де казактарын Кытай еліндегі кандастарынын тагдырлары аландатуда, кобірек білгісі келеді. Кытай еліндегі казактар біздер сиякты емес – улттык салт-дастур мен пайымдауды каз-калпында сактап калган. Біз де еліміз егемендік алгалы гана оз ата-бабаларымыздын, ултымыздын тарихын зерттеуге, бурынгы салт дастурлерімізді жангыртуга мумкіншілік алып отырмыз. Сондыктан да біздін елдін казактарынын Кытай еліндегі бауырларынан уйренерлері коп пе деп ойлаймын. Осыган не дейсін?

Жауап: – Асет Ризаулы, сурагынызга толыктай жауап беруге тырысып корейін. Ол ушін соз басын тарихтан таратуга тура келеді. Ата-шежіреге жугінгенде аргы бабаларымыздан бак конып, даулеті оскен аулет корінеміз. Алыска бармаганда оз атам Куйганбай да іргелі, аукатты адам болыпты, Кенес укіметі орнаган алгашкы уркін-коркын жылдары Шыгыс Казакстаннан Кытай асып кетіпті.

Кара Ертістін алде бір жерінде «Куйганбай откелі» аталган мал отетін откел бар деседі. Атам тек малга бай емес, баска да кенде болмапты. Атпал-атпал улдары мен гулдей коркем кыздары да болыпты. Акем уйдін кенжесі екен.  Атам онын омірге келгенін кормей омірден озыпты. Сондыктан ажем улынын атын акесінін саркыты деп Саркыткан койган.

Ажем Кален Алтай казактарына аты кенінен малім баксы болган адам екен. Акемнін агалары ер тулгалы, жаужуректі, енбеккор болган адамдар екен. Акемнін Байшуак деген агасы дурбелен жылдары кол бастап монгол жеріне отіп кетсе, Куншуак деген агасы Коктогай кенінде жумысшылыр котерілісіне басшылык еткен. Ал, енді бір агасы Жаншуак сері, арі оз заманынын касіпкері болган. Акемнін оз басы он бес жасында Шынжандагы «Уш аймак котерілісі» аталган улт-азаттык тонкеріске катысып Шынжанда бейбітшілік орнаган сон Урімжіде кадрлар дайындайтын «Партия мектебінде» окып бітіргеннен кейін  Каба ауданында 21 жасында акім болган. 

Кастер бала кунінен окуга ынталы болып, турлі такырыптагы кітаптарды коп окитын. Ол 9 класка тускен жылы бакытка карсы акесі Саркыткан мезгілсіз кайтыс болып, отбасына тускен ауыртпалыкты анасы жане агаларымен иыктасып бірге котеру ушін 17 жасында Іледегі Талды комір кенінде бала жумысшы атанып тупсіз терен комір шахталарынан алгашкы когамдык омір жолын бастайды. Алайда, білімге ынтык жас анасынын талабы мен озінін калауы бойынша кайтадан талапкер атанып 19 жасында  Урімжінін Шынжан университетіне тусіп 23 жасында бітіріп шыкты.
 
Кастердін ажесі Кален апа Алтай казактарына аты кенінен малім колынын шипасы бар баксы болган, касиетті адам.
 Ал нагашы атасы Кылышбай кажы Кытай казактарына танымал тарихшы-шежіре адам болып, дін жане саяси билікте бірдей устап ел баскарган оз заманында озык ойлы, дана аксакалы болган.

Кастердін шыккан биіктері, алган асулары, адамгершілігі мен парасаттылыгы, ата-баба, аке осиетінін, аманатынын абыроймен акталганынын далелі емес пе!    

Кастер Саркытканулынын тагы бір кайталанбас ерекшелігі – омірге философиялык (даналык) козкараспен карайтынында, омір агымын осы тургыдан багалап, оз ойлары мен пайымдауын іс жузінде далелдеп, имандылыкка, табыска жету жолдарынын бураланы мен калтарыстарынын купияларын копшілікке, асіресе оралман агайындарга тусіндіру мен насихаттауды озіне парыз деп санайды. Осы касиеттерінін озі-ак Кастердін рухани байлыгы терен, санасы жогары, адамгершілігі мен парасаты мол екенінін далелі емес пе?

Сурак: – Кастер Саркытканулы, сурагымды мынадай философиялык ойлармен бастагым келіп отыр. Алма ішіндегі данді санау киын емес. Біракта, бір данде канша алма барын кім айта алады?

Жауап: – Асет ага, бул сурагынызга кыска да нуска жауап берейінде, ар жагын оз ойыммен жалгастырып отырайын.   Бір данде канша алма барын айта алмаудын жауабы – шексіздік! Міне осы фани омірдегі куаныш пен касіреттін шарты – шексіздікте бугып жатыр.

– Пенде болган сон белгілі уакытта фани омірге келіп, белгілі бір уакытта баки алемге кетеміз, шексіздіктін бізге асері жок сиякты. -Ойткені, гарыштын шекарасы барын коз алдымызга елестету мумкін емес. Кыскасы, гарыш шексіз болгандыктан да, сіздін де мумкіншілігініз шексіз, осыны омірініздін бір болшегі немесе басты шарты етіп алыныз.

Біз байкаймыз, адамнын болмысынын басым болігінін белгілі бір калпы жок, неге десеніз, адам ойынын, киялынын шегі-шекарасы жок. Осыдан озіміздін де шексіз екенімізге козім жетті.

Бізді омір бойы жумыс істеуге уйретті, біракта ешкімде, ешкашанда жаксы турмыс жагдайы мен акша табудын жолдары мен адістеріне уйреткен жок. Жаратушы бізді деніміз сау, бакытты жане молшылыкта гумыр суру ушін жараткан – бул жерге шыр етіп тускендегі ар пенденін туа салгандагы кукы мен еркі!

Сен ен алдымен мындаган кедергілерді жене отырып, акша табу мен молшылыкта туруды уйрен, сонан кейін осы бар байлыгыннан бас тарт. Оз мандай терінмен тапкан байлыктан бас тарта білу – рухани куш пен тазалыктын шыны! Сен байлыгын мен дуниен болганда гана баскаларга камкорлык жасай аласын, ал тугін жок кедей болып «мен кудай жолындамын, рухани тазамын», – деп, не озіне, не елге пайдан тимей, кур кеуде какканыннын кімге кажеті бар?! Кедейлік пен жокшылык – куна!

Демек, молшылык пен байлыктын да  гарыштагы баска заттар сиякты шекарасы жок. Бул біздін шектеліп калган санамызга берген гарыштын жауабы. Біз омір суру кагидасын жокшылыкка негіздемей, керісінше гулдену мен молшылыкты омір суруіміздін шарты етіп кабылдауымыз кажет.

Егер біздін акыл-есіміз, ореміз белгілі бір шенбер мен кагидадан аумагынан шыга алмаса, жокшылыктын барына гана сенсек, біз букіл гумырымызды осылай гана багалаймыз. Егер біз жокшылыкта омір сурсек, букіл куатымызды, калауымызды осыган гана багыштап, омірімізді жокшылыкпен откіземіз. Адамдардын басым болігі жокшылыкты гана ойлагандыктан «Менін мунан артыкка мумкіншілігім жок», «Менін балаларымда киетін киім де жок, мен калай гана молшылыкка сенемін» немесе «Менде біраз гана каржы болса, будан жаксырак турар едім...». т.б.

Осы Казакстанга келгелі он жылдын ішінде бір байкаганым, тауелсіз еліміздін тунып жаткан шексіз байлыгынын ішінде шомылып журсе де – омірде жолы болмаган кандастарымыздын басым болігі нашар турамыз деген сенімді журектеріне уялатып алган, себебі олардын ойлаулары мен пайымдаулары да кедей, жутан, таяз. Осындай жокшылыкты гана ойлагандыктан олар жогары алемдерден – ойымен, калауымен, созімен оздеріне тек жокшылыкты гана тартады, оздері Жаратушыдан осыны гана тілейтіндерін білмейді, андамайды. Жаратушы осы ниет-калауларын кабылдап сураганын беруде. Кытай халкынын саны, жер колемі мен Казакстан халкынын саны мен жер колемін, ар адам басына шакканда келетін улесін салыстыруга келе ме?!

Осы жокшылыктан кутылу жагдайлары кайсы? Мунын жауабын осы кунделікті тіршілігіміз отіп жаткан алемнен табамыз. Біз осы алемде омір суріп журміз, сондыктан, оларды баска алемде табуымыз мумкін бе? Нак шындык – осындагы байлык пен молшылык барімізге де артыгымен жетеді. Осыны бугінгі танда 1,3 миллиард халкы бар Кытай елі далелдей білуде. Біз де гарыштын шексіздігінін бір болшегіміз, осыны нактылы тусінсек, жокшылыктан кутылудын мындаган жолдары мен адістері бар. Мен осы жокшылыктан кутылган адамдарды коптеп кездестіремін.  Олардын барлыгы да, сонын ішінде озім де осы шексіздіктін біз де бір болшегі екенімізді омір суруіміздін шарты етіп кабылдап алдык, осыны журегімізбен тусіндік.