Еркiн ойлы адамдардын тагдыры

Журттын созі: тагдырга адам конбек,
Бір антурган еріксіз мезгіл келмек.
Осы сенін кызыгын, куанышын
Сагымша жок боп кетіп тугесілмек.   Абай

Откен гасырларда сокыр сенімге конбей, оздерінін акыл-есін пайдаланып, табигаттын терен сырларына унілуге умтылган адамдарды катан жазага тартты. Халыктын рухани карангылыгын пайдаланып, олар  еркін ойлы адамдарга дорекі кара кушті пайдаланып, жазалау (инквизициямен) мен  кырып-жоюды (террор) колданды.

Осылай діни копірме создерге (догмаларга) карсы шыккан, не болмаса болмыстын корінбейтін сырларын аша білген коптеген галымдар жане тылсымдык касиеті бар адамдар «еретик», «жын соккан», «жадігой» атанып, отка ортенді, дарга асылды, не болмаса баска турлі катан жазаларга тартылды.

Аруактармен байланыса білген Француз кызы Жанна д` Арк, астроном галым Галилео Галилей, Аксак Темірдін немересі астроном Улыкбек осылардын катарына ілініп, отка ортенді немесе басы шабылды. Мундай катігез арекеттер рухани білімнен айырылган діннін озін-озі коргау жолында жасаган жанталас арекеттері еді. Осылай орта гасырларда Еуропада жазалау (инквизиция) оріс алып, карангылык тунегі басталды. 

Замана осылай озгеріп, адамзат кауымында киын-кыстау кезен туганда жогары алемдерден, козге корінбейтін назік болмыстан комек келеді. Осы жолы да назік болмыстагы аруактар, адамнын имандылыгын осіруге діннін шамасы жетпей жаткандыгын коріп, діндерге комекке келді.