Омiр деген не?

Омір, дуние дегенін,
Агып жаткан су екен.
Жаксы – жаман коргенін,
Ойлай берсен, у екен.

Абай
 
–  Омір дегеніміз не?

 – Омір... деген – гарыштагы барлык байлык пен куаттын жане тагы баскалардын аныктауышы, осы созде барлык даму жолдары шогырланган. Бір жасаушада, дандегі сиякты барлык мушелер бар. Осы данді егіп, суарып, кутіп-баптап барып жемісін жинаймыз. Тірі жасаушада келешектегі жан иесінін дамуы, осіп-жетілуі оз уакытын кутіп бугып жатыр. Омірдін гажайыбы да, купиясы да, тылсым сыры да осы.

– Адамнын денесі деген не?

– Адамнын денесі – галамшардын кішкентай кошірмесі, ал галамшар – алып адам. Гарышта болатын агымдар, біздін танімізде де болып жатыр.
Бастапкыда – омір. Тіршілік иелерін бакыланызшы: олар дуниеге келеді, уакыт оте келе санасы біртіндеп оянып коршаган ортаны  сезіп, соган байланысты ойланып арекет ете бастайды.

Біз кімбіз? Тан, жан немесе одан да жогары бірдемеміз бе? Осыны біз білеміз бе, немесе білеміз деп кана ойлаймыз ба? Осы соншалыкты манызды ма? Біз касіретті омір суріп барып олу ушін тудык па? Неге біз шексіз бакытка, сынгырлаган денсаулыкка, молшылык пен байлыкка, лазаттануга т.б. куштармыз? Адамнын бастауы – осындай ойлар адамды мазалап, акылын туртпектей бастаган кезде басталады.

Акыл мен жан – мен озім, тан менікі,
«Мені» мен «менікінін» магынасы – екі.
«Мен» олмекке тагдыр жок ауел бастан,
«Менікі» олсе олсін, оган бекі. Абай
       
  Паншіл (материалистік) когам адамнын нак озінін «менін» аныктауга, зерттеуге, айкындауга, зерттеп білуге катан тиым салды. Онын орнына кымбатты уакытымызды танімізді кутуге шыгындаудамыз. Біз озімізді «оркениеттін жетістіктерімен» коршап алдык, бірак бакытты бола койган жокпыз. Адамнын осы туйык шенберден шыгатын жолы бар екенін білген жон: ол рухани ілім.

Жогарыда данышпан Абай: «акыл мен жан – мен озім» деп адамнын козге корінбейтін болшегі – жаны мен назік денесін (акыл, ой, сезім)  айтып отыр, себебі адамнын осы болігі олгеннен кейін: рухы, жаны мен назік денесі бірігіп аруакка айналады, менікі деп айтып отырган «тані» бастапкы заттык калпына (топырак, су, от, ауа, эфир) калпына келеді.

Немесе: бар нарсе жогалмайды, жоктан бар пайда болмайды, бір куйден екінші куйге айналады. Данышпаннын «Мен» олмекке тагдыр жок ауел бастан дегені: жанымыз (аруак) мангілік, ал «Менікі» олсе олсін, оган бекі дегені: шыбын жанын ушып аруакка айналып кеткенде, танін озінін бастапкы заттык (топырак, су, от, ауа, эфир) калпына айналады, ендеше буган неге кайгырасын, неге жылайсын, коп узамай озін де, солардын сонынан ілесіп, аруакка айналып сонда барасын гой!

Сол кезде букіл ата-бабанмен, туган-туыс, куда-кудагиларын, жора-жолдастарынмен кайта кауышасын гой, кайгыратын не бар?! Сен пенденін бар істейтінін, Алланын алдына баруга дайындык, ол ушін Халыкаралык «Ак жол» козгалысында – Алланын жебеуімен, киелі аталар аруактарынын комегімен имандылык жолына тусіп, журегіннін кірін аршу. Туп Иен Аллага кайту. Бул туралы хакім Абай:

Мекен берген, халык кылган Ол ламакан
Туп Иесін коксемей бола ма екен? –
Жане Оган кайтпаксын, оны ойламай,
Озге максат акылга тола ма екен?

Бул жерде: «Мекен берген, халык кылган Ол ламакан» дегенде: «Ол» деп Алланы, ал «ламакан» деген создін магынасы – бул алемде мекенсіз дегенді білдіреді. Онын мекені – рухани алемде. Ал «Туп Иесін коксемей бола ма екен?», – біздін жанымыз озінін жаратушысы бір Алланы сагынады, коксейді, іздейді. Бул жерде: «Туп Ие» деп Алланы айтып отыр.

«Жане Оган кайтпаксын, оны ойламай» дегенде, біздін баратын жеріміз Алланын алды екенін мензейді, бул жерде: «Оган» деп  Алланы айтып отыр. «Озге максат акылга тола ма екен?» дегенде: фани омірге келген адамнын алдында бірак максат болу керек: ол Алланын алдына шаман келгенше журегіннін кірін аршып, имандылык жолмен кайтуын керек екенін айшыктайды. Окінішке орай копшілік пендеде барі керісінше!
Кандай болмасын пендеден суранызшы, сенін осы фани омірге келгендегі максатын не деп? Ол пенденін: біреуі дуние, біреуі мансап, енді біреуі атак, тагы біреуі катынын, келесісі жануясын айтып шатып-бутып сандырактап кетеді. Тек кана есіне туспейтіні – Туп иесіне ягни Аллага имандылык жолымен кайту  екенін копшілік білмейді, себебі шарасыздыктан шыгатын жол іздеп мешітке барып Алланы суюге тырысады, біракта Жаратушы туралы білімі жок болгандыктан бул іс-каракеті іске аспайды. Алла сондай алыста, Ол кайда? Біз Алла туралы тук те білмейміз, ойткені теологиядан (Тео-Кудай, логия-ілім) хабарымыз жок. Ойткені казіргі танда осыны толыктай тусіндіріп айта алатын дін окілдері оте сирек.