Демалыс деп ненi тусiнемiз?

Тыныштык пен алансыздык – екі улы игілік. Будан коп адам кур калган.
Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)


 Копшілік ойлайды, дастархан басында кофе, шай, ішімдіктерді сыздыктата тартып дем алудамыз деп. Нактылысына келсек демалыс дегеніміз – толыктай тыныштык, барлык іс кимылдан азат болып еркіндік алу жане букіл жуйке жуйеніздін мамыражай калыпка тусуі.

Сурак: – Демалганда калай отырумыз керек?

Жауап: – Сіз демалганда аягынызды бірінін устіне бірін айкастырып койманыз, бул жагдайда аякты коректендіретін кан тамырын кысып тастайсыз. Негізінде сіз демалып отырган жоксыз, керісінше журекке ауыр салмак салып отырсыз. Демалу – букіл агзада кан айналымын еркін камтамасыз ету. Егер сіздін аяк киімініз тар, галустігініз буындырса, бас киімініз симаса, жаганыз кылкындырса білініз, сіз дем алган жоксыз. Жаксы демалыс – киімдерінді шешіп тастаганда.

Сурак: – Дем алудын адістері бар ма?

Жауап: –Кейбір адамдар дем алып отырганда, бір орында тыныш отыра алмай мазасызданып, саусактарымен столдын устін тырсылдатып, козгала береді. Дем алудын адісі, жинактала білу. Осынын бір адісі катты тосекте шешініп жатып дем алу. Булшык еттер мен жуйкені мамыражай калыпка тусіруде, жаксы кун шуагынын алатын орны ерекше. Дем алган кезінізде, оз миынызды барлык толку, шыргаландар мен камкорлыктардан арылтуыныз керек. Булшык еттерініз бен жуйкеніз мамыражай калыпка тускен мезетте, журегініздін согысы баяулап, тыныс алуыныз акырындап барып біркалыпка туседі. Осы толыктай босансуга, дем алуга алып келеді.

Сурак: – Демалганда уйкы калай асері етеді? Уйыктататын дарінін пайдасы бар ма?

Жауап:   – Уйкы сіздін булшык еттерінізді толыктай босансытып, тамаша дем аласыз. Тунгі уйкы мені жаксы калпыма келтіреді. Коптеген адамдар шаршаган жуйкені камшылайтын коздыргыштарды колдануга адеттенген – темекі, дарілер, кофе, шай, ішімдік жане сусындар. Сондыктан коздыргыштарды колданатын адамдар, ешуакытта толык мамыражай калыпта дем ала алмайды, олардын жуйкесі унемі козу жагдайында болады.

Сурак: – Деамалысты калай табуга болады?

Жауап: – Демалысты – денелік, жане акыл – ойлык жумыс істеп табу керек, себебі екеуі кояма колтык бірге журеді. Адамдардын басым болігі уйкысыздыктан зардап шеккендіктен, уйыктау ушін коптеген дарілерді ішіп, жасанды уйкы алады. Бірде бір адам, дарімен толык дем ала алмайды.

Бір де бір дарі сау, тыныктыратын, рахаттанып уйыктайтын калыпта уйкы акелмейді. Уларга толы агза, жуйкені унемі коздырып турады. Козып турган жуйкемен тунді калай тыныш откізе аласыз? Ашыгу барысында, адамдар коздыргыштардан бас тарткан мезеттен бастап, терен уйктап, толык дем алады. Агзаныз тазалана бастаган кезде, босансуга кабілетініз артып, терен де тыныш уйкыдан лаззат ала бастаганынызды озініз де байкайсыз.

Сурак: – Адамдар неге ішімдікке, ашты шайга, коздыргыштарга уйір?
Жауап: – Іс арекетінізді жиі алмастыру да, денсаулыкты жаксы сактаудын кепілі. Жумыс куні барысында, іс арекетімізді жиі алмастырып отыруга тиіспіз. Біз басекелестік жайлаган есалан алемде омір суреміз.

Біздін оркениетті жагдайымызда «адам адамга – каскыр» болганда, біз ауыр соккыларга жане зор кысымга тозуге мажбурміз. Адамдардын темекіге, ішімдікке, кофеге т.б. коздыргыштарга уйір болуынын себебі осы екеніне мен сенімдімін. Іскер алемде, тек кана басекелестік емес, озін корсетіп, бекітуге деген калау да орын алган. Адамдардын кажымай талмай, бір бірінен асып тусу умтылысы мангілік жалгасуда. Осы жалган козкараска коптеген куат шыгындалады.


Сурак: – Казіргі омір суру дегенді калай тусінесіз?

Жауап: – Бугінгі кунде бізде созылмалы маскунемдер мен дарі бангішілерінін бары танкаларлык емес пе? Омір суру озінді куанышты, тірі сезіну екенін умытып кеттік. Байсалды омір суру – біздін когамда аз гана адамдардын бакыты. Казіргі омір – асыгу, аптыгу, тагы асыгу. Біз кайда асыгамыз? Емханага ма, алде молага ма?

Сурак: – Демалуга, уйыктауга кабілетті арттыру ушін не істеу керек?      

Жауап: – Мамыражайлыкка, демалуга, уйыктауга кабілетті болу ушін, ар кунінде – демалуга, коніл котеруге, дене шыныктыруга жане жаксы уйкыга уакыт калатындай кылып жоспарлауыныз керек.

Егер сіз тамакка тойып алганнан кейін, таза ауада жаттыгу немесе бакшанызда жумыс жасамай, не 3 шакырым журіп кайтпасаныз рахаттанып уйктай алмайсыз. Мен уй жумыстары жане кунделікті оз шауаларым денеге коп куш тусіреді деп ойламаймын. Таза ауада жумыс істеу, кыдыру, жугіру кажетті нарселер. Сіз оз дененізді табиги тамакпен, таза сумен, таза ауамен, кун шуагымен куантуыныз керек. Арине «табигатка кайта кайтайык» деген адамдарды келемеждеп кулу онай, біракта біз табигат жолымен журетін адамдар сонынан кулетін боламыз.

 Тамактануда, демалганда, уйыктаганда жане омірдін карапайым адеттерінде табигатка негурлым жакын болуга тырысыныз. Табигаттын калауы бойынша омір суре бастаныз, сіз шексіздіктін бір болшегісіз. Тагдырынызды табигаттын колына тапсырыныз, оган сенініз. Егер сіз кала тургыны болсаныз, каланын сыртына немесе теніз жагасына барып нактылы демалыныз, мамыражай калыпка тусіп, озінізді тартіпке келтірініз.

Кай істін болсын онуіне уш шарт бар. Ен ауелі ниет керек, одан сон куш керек, одан сон тартіп керек. Мухтар Ауезов

Сурак:–  Бакытты болу ушін не керек?
    
Жауап: – Мен сізге мына ережелерді басшылыкка алуынызды нускаймын. Бірінші – бакытты болу, денініздін сау болуы тікелей озінізге гана байланысты. Егер оз агзанызга куат жинайтын уактылы демалыс бермесеніз, сіздін агзаныз сау болмайды. Екінші – сіз оз агзанызга машинага карагандай, камкорлыкпен мукият карап отыруыныз керек. Ушіншіден – жасымыз улгайган сайын, табигатка жакындаганнын устіне жакындай тусуіміз керек. Коздыратын іс арекеттердін орнына, тыныштык пен бейбітшілікке умтылуымыз керек. Карапайым да таза омір суре, сіз  сау боласыз.

Сурак: – Мамыражай (релаксация) калыпка калай тусеміз? Ол ушін не істеу керек?
    
  Жауап: – Арине, біз билеуге, козгалуга, ар турлі спортпен шугылдануга тиіспіз. Біракта, ешуакытта жай гана отырып немесе жатып мамыражай калыпка тусіп, барлык куйбін тіршілікті ысырып тастап дем алудан уялманыз. Бул жагымды гана емес, мултіксіз кажет нарсе.

 Дарілердін комегімен мамыражай калыпка тусудін жолын таптым деп ойламаныз, екеуі бір нарсе емес. Мамыражай калыпка тусіп уйыктау ушін радио, теледидарды ошіріп, тосекке шалканнан жатып, колдарынды дененнін бойымен тимейтіндей бос тастап еш нарсеге аландамай жатуга кенес беремін.

Алакандарынды томен каратып, колдарынызды тосектін устіне бос тастаныз, дем алсын. Аяктарынды біріне бірі тимейтіндей кылып созыныз. Басынызды кішкене жастыкшага немесе жастыксыз, озінізге калай ынгайлы, солай койыныз. Алгашында козінізді жумбаныз, тесірейіп бір нуктеге карай бермей, арлы берлі, жан жагынызга, томен жогары жургізініз. Осындай кимылдан кейін козініз озінен озі жумылады. Бундай козгалыстын мамыражай калыпка енуге богеті жок.
    
Козініздін кимылына ойынызды ілестірініз. Козініздін карашыгынын козгалысына ілескен ойыныз алсірейді, осы букіл агзаныздын біртіндеп табиги алсіреуіне жане байсалды да куат куйылатын уйкыга алып келеді. Егер де уйыктай алмасаныз, бірдеме окыныз, бул да комектеспесе, сіздін козініздін булшык еттері ауыр жумыстан кажыган, оку оны шаршаткандыктан, жогарыдагы айтылган адіспен алсіретініз.
   
 Сурак: – Уйыктай бергенде булшык еттерді бір катайтып, бір босатуга бола ма?

Жауап: – Булшык еттерінізді бет алды ширыктыра барменіз. Колдын, аяктын козгалысы немесе аунап жатуынызбен сіз ішкі мамыражайлыкты бузасыз, белгілі бір мамыражайлык денгейіне жетіп калган булшык еттер осы агымды басынан кайта кайталауга мажбур болады.

Ширыгып турган булшык еттер оздерін ынгайсыз сезініп турады, сіз козгалысынызбен осы ынгайсыздыкты узарта тусесіз. Осы еттердін босансуы 10...15 минут аралыгына созылады.  Босансыган еттер оздерін оте жайлы сезінуі керек, егер сіз толык мамыражай калыпка туссеніз, онда бурын сонды болмаган жайлылык пен тыныштыкты сезесіз. Кейбір булшык етініз немесе еттерініз жайсыздыкта болса, онда олар ширыгып тур, сіз олардын босансуына мумкіндік бермей турсыз.
      
Сурак: – Калай жатып уйыктаган ынгайлы?

Жауап: – Мамыражайлылыкты жанадан бастап жургендер маган жиі айтады, шалкадан жатып уйыктай алмаймыз деп. Бунын барі де сіздін миынызга жазылуына байланысты, егер сіз осынын пайдалылыгына толык сенімді болсаныз, онда ойдагыдай болады. «Мен он кырыммен жатсам гана уйыктай аламын», «Мен етпетімнен жатып уйыктаймын», «Мен бук тусіп жатпасам уйыктай алмаймын», «Мен донбекшіп жатып барып уйыктаймын», «Мен кундіз біраз коз шырымымды алсам, тунде уйыктай алмаймын», «Мен тангы беске шейін гана уйыктаймын, сагат жетіге дейін козім бакырайып жатады, туске таман кайта маужырай бастаймын», – міне адамдардын шагатын мундары осы.

Бірак мен сенімдімін, егер адам куніне 15 минут уакытын мамыражайлыкка уйренуге болсе, онда ол кайтсе де табыска жетеді, ол ашыгу багдарламасын басшылыкка ала отырып мамыражайлыкка адеттеніп алады.

Сурак: – Уйкысыздыкты калай емдеуге болады?
      
Жауап: – Уйкысыздык мамыражайлыкпен 10...12 кунде емделеді, сонынан татті уйкы арбір тунгі досынызга айналады, сіз танертен жана туган бала сиякты таза періште калыпта оянасыз.
   
 Ашыгу багдарламасы, толык демалудын, арбір тунде татті де тамаша уйыктаудын шеберлігіне уйретеді. Улар сіздін жуйкеніз бен булшык етінізді кыспакка алып турады, ал ашыгу осы кыспакты мамыражайлыкпен алмастырады.