Олi зат дегенiмiз не? Тiрi зат дегенiмiз не?

Тамакты тарта жесен сананды ашады, коп жесен уйкы басады. Ф.Бэкон

 – Олі зат дегеніміз не? Тірі зат дегеніміз не? Екеуінін арасында кандай айырмашылык бар? Екеуінін адам агзасына кандай залалы жане кандай пайдасы бар?

– Табигатта екі зат бар: тірі, олі. Олі заттар бейтарап, бунын магынасы оларды агза, тіршілік иелері сініре алмайды.

 Біздін агзамыз тірі болгандардан шыккан 16 элементтен турады. Етті, балыкты, сутті, жумыртканы, жемістер мен коконістерді жесек – олар тірі заттар. Олар сойып, сауып, жинап, теріп алганша белгілі уакыт омір суреді.

Оміріміз бен денсаулыгымызды калыпты устау ушін, тірі заттар омірлік кажеттілік. Егер бізді, айдалага ешнарсе оспейтін жерге апарып тастаса, тіпті аяк астымыздагы топыракта керекті 16 элемент бар болса да оліп каламыз, біздін агзамыз буны сініре алмайды. Осы элементтерді топырактан тек осімдіктер гана сініре алады.

 – Тамакка коп молшерде туз косса зияны бар ма?

 – Біздін елде кальциймен, натриймен каныккан ауыз суы жетерлік, ал калалы жерлерде крандагы суды хлор косып залалсыздандырады.

Тамакка, суда сілтіге айналатын натрийді косасын ба? Немесе улы зат хлорды? «Кулкілі сурак, басы істейтін бір де – бір дені сау адам булай жасамайды», – деп айтасын. Бірак шырылдаган шындык, адамдардын копшілігі натрий мен хлордын химиялык арекетінін натижесінде пайда болган, олі зат, АС ТУЗЫН колданады.

1. Туз тамак емес! Тамакка даріханадан алган калий хлоридін, кальций хлоридін, барийдіт.б. косканмен тен.

2. Туз кортылмайды, агзага сінбейді. Коректік касиеті жок. Туздын курамында витамин, тірі коректік заттар болмайды, керісінше, буйрекке, отке, куыкка, журекке, кан тамырларына зиян. Туз булшык еттерді кургатып, келенсіз жагдайга жетелейді.

3. Туз журекке у болуы ыктимал, сондай – ак жуйкеннін козуын арттырады. Туз асказанындагы кальциді шайып, асказан – ішек жолдарындагы кілегей кабыгыны асер етеді.

 – Егер туз сондайлык зиян болса, неге кенінен пайдаланылады?

 – Негізгі себебі мынада, мындаган жылдар бойы тамакты туздап сактау адетке айналып кеткен.

 – Онда туздан мулдем бас таруымыз керек пе?

 – Туздамаганнын озінде де, табиги натрий – жемістерде, коконістерде балыктарда, етте т.б. тагамдарда жетерлік молшерде болады. Осы табиги натрий агзанын суранысын толык канагаттандырады.

Буган тамактарына туз колданбайтын коптеген елдердін тарихы далел бола алады. Америкалык ундістер туздын не екенін Еуропалыктар келмегенше білмеген.

Жанадан барганда, Колумб жане баска атакты зерттеуші галымдар ундістердін денсаулыктарынын оте жаксы екеніне таныркаган. Олар туздын, арактын, табиги емес тамактардын дамін татканнан кейін аза бастаган.

 – Куніне канша молшерде туз жеуіміз керек?

 – Осы жонінен зерттеулер аз емес. Галымдардын пайымдауынша: таулігіне 0,5-1 г аралыгы. Агза осы молшерде гана сініре алады. Тузга кумар орташа Казакстандык 15-30 есе артык жейді. Бул коркынышты корсеткіштін себебі, «дайын» тагамдардагы туздын молшерімен тыгыз байланысты. Бул нанда, еттен жасалган, консервленген т.б. жуздеген тамак курамындагы тузда.
    
   – Туздын адам агзасына кандай асері бар?

 – Кошеде калтарыска турып алыныз да, жургіншілердін журісіне караныз. Аягы, тізесі, жамбасы, омырткасы, басы барі катып калган сиякты. Жургенде буындары еркін бугілмейді. Аягына караныз. Адамдар аягын азер котеріп, жалп еткізіп тастай салатын сиякты. Тізелері бугілмей, омыртка мен басы катып, барлык денесі назік кимылынан айырылып калган сиякты.
   
     – Себебі не?

 – Адамнын арбір буынын табигат иілгіштіктін мол корымен камтамасыз еткен, осыны іске асыратын суйыкты синовиалный деп атайды. Он жасар балага каранызшы, буындары калай женіл иіледі. Неге?

Сіз булай деп жауап бересіз: «Мына балага бар болганы 10 жас, маган 66 жас. Менде он жасар баланын кимылындай кимыл жок кой». «Неге болмаска?» – деп мен сурармын.
      
Синовал суйыгынын молшеріне омір сурген жылдар асер етпейді. Буындарды катыратын бірак себеп бар, ол улы кышкылдардын киыршыктары. Адамнын жасы оздігінен улы емес. Сіз – 40, 50, 60, 70 жыл омір сурсеніз де, синовал суйыгынын молшері азаймайды, уакытка тауелді емес.

– Агзамыздагы жиналып калган кокыстар мен уларды кандай ішкі мушелеріміз шыгарады?      

           – Агзамызда кунделікті тіршілікте пайда болатын уларды шыгаратын басты торт шыгару жуйесі бар. (Окпе, ішек, бауыр, буйрек).

Табигатка сайкес, біз тамак жейміз, суйык ішеміз, ауамен дем аламыз. Адамдардын басым болігі тамакты адет бойынша карны ашпаса да оте коп, комагайналып жейді. Оларга белгілі сагатта тамак ішу керек деп миына сініріп койган.

Озімнін мол  тажірибеммен білуімше, осы адамдар узбей ішкен тамактарын сініріп корыта алмайды. Олар танертен сылкия тоя жегенге адеттенген, карны аш па, ток па шаруа жок: ыстык токаш, жумыртка, ет тур – турімен, мармелад, шужык, торттар, куырылган картошка, вафли, кофе, шай, шокаладтарга.
   
 – Шыкпаган туздар мен калдыктар кайда барады? Олар кайда барып шогеді?

 –  Осы ауыр тамактарды корытуга, сініруге, шыгаруга агзанын омірлік куші жетіспейді. Бундай жагдайда улы заттар агзада шогеді. Олар козгалатын буындарга жиналып шогырланады.

Бул біртіндеп журетін агым, буындар мазасыздык акелмей сезілмейді. Узак жылдар бойы дурыс тамактанбаудан, кальциймен каныктырылган кышкылдардын киыршыктары буындарга шогырланып, синовиал суйыгын алмастырады, осы мезетте буындар ауырып, козгалысы кеми береді.

 – Ен бастапкыда туз кай жерде шогырланады?

 – Бірінші шабуыл –  аяк. Табанда 26 козгалатын суйекшелер бар, агзадагы ен коп жылжымалы суйектер осында. Буындар біртіндеп иілгіштігін, майскактыгын жогалтады. Буындар катып, козгалу азаяды. Улы кышкылдар киыршыгы табаннан жогары котеріліп, аурудан тізе запа шегеді. Онан кейін жамбастагы жылжымалы суйектерге котеріледі.
      
 – Адамнын аркасы ауырып, белі неге шойырлады?

 –  Аркасы аурмайтын адам аз. Байкасаныз, орта жастагы адамдар шалкайып турегелген кезде, бет алпеті ауырсынганнан озгеріп кетеді. Кунделікті естуге болады: «Ой, белім!». Улы кышкылдардын киыршыктары белге келіп турактап турып калмайды, онан арі иык, шынтак, мойын, тіпті білек пен саусак буындарын да жаулайды. Кейбір адамдардын уланганы соншалык, озінін жудырыгын да туйе алмайды.

Барінін айтатыны: «Буындарым ауыратын себебі, мен картайып барамын». Буган сенбеніз. Басты себеп – улы кышкылдардын киыршыгы.

Казакстандыктар буын ауруын женілдету ушін коп молшерде дарі кутыкшаларын колданады. Мындаган адамдар ыстык минералды сулардан, ванналардан т.б. адістерден пана іздейді.

Мен озім буыннан зардап шекпеймін. Менін усынысымды буынды емдейтін кезекті дарі ретінде кабылдануын каламаймын. Бірак, осы шыргаланнан шыгатын жол бар екеніне мен сенімдімін.