Райымбек бабанын батасымен омiрге келген...

Нурсултан Назарбаев он сегіз жаска толган кезде Украинада Днепродзержинск каласында курыш балкытушы(сталевар) мамандыгына окып журген болатын. Бір уакытта бірге окыган студенттері шебер Д.И. Погореловпен азілдесіп ангімелеседі:

– Дмитрий Изотович, айтынызшы, – деп сурайды одан, – отыз жылдан кейін біз кім боламыз?
Шебер шакірттеріне мукият карап, саусагымен нускап отырып:

– Сен, жігітім, инженер боласын, сен – цех бастыгы боласын, сен, окінішке орай, турме мен айдауды да коресін, ал сен, Нурсултан, – Погорелов ашык жузбен куліп, – Казакстан Министрлері Кенесінін торагасы боласын..., – деп айтты.

Дуниеге Нурсултан Абішулы Назарбаев 1940 жылы шілденін 6-жулдызында келген...
...Шамалганнын тату-татті омірдегі шанды ауылы. Кедір-будыр тастармен тоселген, оркениетті алемге – емханасы, он жылдык мектебі жане шулы жексенбілік базары бар Каскеленге апаратын жалгыз жол. Бірак озінін асерімен «оркениет» те Шамалганга келіп кіріп жатты.

Кулактардын козін курткан билік орта шаруаларды да туншыктырды. Солардын біреуі мыкты шебер болган етікші(орта шаруа!) Мефодий Шаповалов болатын, онын комекшісі  Нурсултаннын акесі Абіш Назарбаев. Ол Шаповалов жасаган аяк-киімдерді сататын жане сол енбегі ушін жылына екі жуп етік пен 10 сом алатын. Сол заманда бул акша аз емес тугын. Бірак оны озінін улкен улдарын уйлендіру ушін калын малга берген. Абіштін озі орда бузар отыз жаста суйген жарына калын малсыз уйленген.

Тарихтары оз бетінше «тар жол, тайгак кешу» тустары бар, шаттык еді, бірак тарих кандай болмасын Абіш урпактарынын жадыларынан мангі кетпейді, оны кадірлейді. Турксіб теміржолынын курылысы басталуына байланысты жакын ауылдарда аласапыран болып, елдін есі шыкты.

Турксіб жумысшыларына колма-кол акша беріп, оларды тамакпен коректендіретін. Жумыска аларда ешкандай мамандык талап етілмеді жане оган уйретпеді де. Расында да, суймен, куректермен жерді ойып казып, оны арбалармен уйіндіге тогу, темір жолга балгалармен казык кагу ушін кандай мамандык кажет десенізші. Осындай каркынды курылыска Абіш те білегін сыбанып кірісіп кетті, бул жерде ол басшылардын козіне тусіп, оган бригада баскаруды тапсырады.

Бірак оны тек бастыктар гана байкап калган жок, кездейсок кездесулерде урлана карап, беті кызарып Шу станциясынан келген сулу кыз да отетін. Шу! Шамалгандыктар ушін «Жеруйыктай» алыс жер, ал казіргі заман созімен айтканда – алыс шетел. Турксібтін мындаган турмеде жазалангандары мен туракты жумысшылары баска аумактарга кеткенде, Абіш пен онын биязы, кішіпейіл унаткан кызы Алжан екеуі аспанга тутінді будактатып турган кара дау от арба (паровоз) деген галаматты коріп, біржолата кош айтысады.
– «Кара бука!» – деп коркып айтылган, дірілдеген сыбырлар коп адамнын арасынан шыгып жатты.

Уакыт отіп жатты. Шу станциясына хат жіберілді. Шамалган станциясында Абіш есімді, туракты кезекші пайда болды. Ол оз дегеніне жетеді. Бір кереметі – кундердін кунінде ол айтеуір озінін жары Алжанды кореді. Алжан пойызбен, бірак вагон ішінде емес, устінде келеді, кайтесін енді, билетке барлыктардын колы жете бермейтін.

Бекер айтпаган гой омірдін барі алма кезекпен отеді деп. Куанышты кайгы алмастырады, ал кайгыны – куаныш. Бакытты да тату-татті омірлеріне сур жыландай болып, акырын аяусыз шындык кіреді. Уйлену тойларынан 3 жыл отті, ал Назарбаевтар отбасында урпак жок.

Казактар ушін будан аскан кайгы-касырет жок. Туган-туыскандары кейде сыбырлай, кейде бар дауыстарымен: «Ай, Абіш, тезірек шешім кабылда», – деп кенестерін беріп жатты. Абіш узілді-карсылды: «Жок!», – деп, каскайып отыра берді. Туыскандары Назарбаевтардын бул мінездерінін каттылыгын білетін, егер Абіш «жок» деді ме, онда ешкандай ажырасу болмайды жане баска токал алып, уйіне акемейді деген соз.

Халык – дана, мангі, сондыктан да арбір халык улы болады. Мындаган жылдар бойы ол озінін даналыгын тірнектеп жинайды, салт-дастурлерді сактайды, сондыктан да адамдардын кейбір кылыктарынын купиясын оте дал гылымдардын озі аша алмайды. Абіш озіне жане онын жубайына касиетті Райымбек бабасы комектеседі деп сенеді. Тек оган керегі, гасырлар бурын озінін ата-бабалары жасагандай батырдын басына курбандык шалып, касиетті гурыпты жасау.
Ол заманда Райымбек-батырдын зираты Шамалганнын шетінде болатын.

Абіш пен Алжан сонда барып, курбандыктан тук калдырмай, барін таратып, иманды адамдар айткан касиетті расімді жасайды. Абіш белбеуін шешіп, мойнына іледі. Сосын орамал алып, онын бір шетін айеліне беріп, бірінші болып моланы айналып журеді.

Олар жеті рет моланы айналып отеді, ал сосын... сосын алпыс жыл откеннен кейін Казакстан Республикасынын Президенті Н.А. Назарбаев та жеті рет мусылмандардын тауіп ететін касиетті жері, алемнін басты мешіті Масджид ал-Харамнын ортасында орналаскан Кагбаны айналып отеді.

Ол окиганы Н.А. Назарбаев былай есіне алады:
– Мен Сауд Арабиясынын королі Фахд ас-Саудке озімнін кажылык жасагым келетінімді айттым. Сол сатте гажайып кубылыс болды. Ол менін бірінші рет кажылык жасайтынымды білгеннен кейін маган Кагбанын ішіне кіруге руксат етті. Дін жумыстары бойынша министрі орнынан тіпті атып турды да:
– Жогары Мартебелі, бірак Кагба казір жонделіп жатыр емес пе!

Король ундемеді.
– Бірак, біз ол турмак ислам мемлекеттерінін басшыларын кіргізуге руксат бермейміз гой...
Король кыскаша жауап катты:
– Мен сізге айттым гой...
Король Фадх мені автомашинага дейін шыгарып салды да, коштасып турып, мусылмандардын тауіп кылатын айында толык кажылык жасауга шакырды.

Одан кейін Сара Алпыскызы, кіші кызым Алия ушеуімізге калай осы расімді жасау керек екенін тук калдырмай айтып берді. Осы нускаулармен каруланып алып, біз жолга аттанып кеттік...
Меккеге шыкпай турып-ак, ихрамды конак уйде киіп алдык. Бізді тунгі сагат 12 молшерінде тауіп етушілер аз болганда алып келді. Біз ушін мешітті арнайы ашыпты. Мені ауызбен айтып жеткізе алмайтын жан тебіренісіне тустім.

Масджид ал-Харам мешітіне, онын ак мармардан кашалган жане тунде жасыл тусті саулеге шомылган, жулдыздарга умтылып турган мунараларына карап, буны адамнын колымен емес, тек Алланын озі осындай асем кереметті жасады деген ойга еріксіз шомыласын. Масджид ал-Харам мешіті бір мезгілде миллионга жуык иман келтірушілерді ішіне кіргізе алады. Касиетті Тас жанында кундіз де, тунде де адамдардын иірімін коресіз.

Иман келтірген адам оган жету жолында шайтанды білдіретін баганаларга тас лактыруы міндет екен, бірак алдымен таулардын арасында жеті рет оту жане Зам-Зам суы агып жаткан булактан сусындау керек.

Кагбанын бурыштарына сыйынуы галамшарымыздын тукпір-тукпірінде орналаскан мусылман бауырларымыздын Кагбага карай намаз окуы жане курбандык шалуымен байланысты. Егер мусылман кайтыс болса, онда оны басын Меккеге каратып жерлейді.

Аспаннан тускен тастын озі миллиондаган тауіп етушілердін колдарымен гасырлар бойы кажылык жасаганда кашалып жылтырап кеткен. Салтты бузбай мен де Кагбаны жеті рет айналып, кара тасты екі рет суйдім...

Кагбанын ішінде де, сыртында да жондеу жумыстары журіп жатты, біз ушін копір койды. Корольдін арнайы руксатымен біз Кагбанын ішіне кірдік. Мен кок пен жердін арасында тургандай куй-калыпта болдым. Устінен караганда тупсіз аспан, тіпті жулдыздар сагымдай корінді. Кіре берісте он жакта ак сакалды молда Куран окып тур. Бул кітап аныз бойынша коктен тускен касиетті кітаптардын біреуі, онын беттері алтыннан апталган...

Калган жагдайлар менін есімде жок, себебі алган асер ерекше болды.
Маган канша болгым келгенше бола беруіме руксат етті. Король Фадх маган Аллага тілектер тілеуіме болатынын жане олардын казір болмаса да кейін міндетті турде орындалатынын тусіндіріп айтты. Адамдар менен Кагбанын ішінде не тіледініз деп жиі сурайды.

Кудай коріп тур, ен алдымен мен озімнін еліме, менін казактарым – халкыма Алланын нур-шапагатын, жарылкауын, жаксылыкты тіледім... Осы кезде Алланын кудіретімен шокімдей булт пайда болып, носерлеп жанбыр жауады. Бул жерге узак жылдар бойы жанбыр турмак, тамшы да тамбайды екен. Осы кереметті козімен корген Сауд Арабиясынын королі Фадх танданганын жасыра алмапты.

Енді біз шанды Шамалган манына, Райымбек атанын басында озіндік кажылык жасап журген Абіш пен Алжанга оралайык. Олар Алла мен Райымбек батырдын аруагынан бір нарсені гана – ул туылуын тілеп жур. Бейшаралардын тілегі Кудайдын кулагына шалынады деген журектеріндегі улы сеніммен жане терен тыныштыкта уйлеріне кайтып оралады.
Тунде Алжан тангажайып тус кореді.

Шексіз кок теніз жагасында турганын(ал ол омірі тенізді кормеген) жане бірдененін оны суга карай итергенін кореді. Ол кадам жасайды, тагы журеді – теніз денгейі кеуде тусында, онан арі мойнында, одан ол толык басымен теніз тунгиыгына кіріп кетеді. Ол теніз тубімен біркалыпты, курлыкта жургендей жайбаракат журіп келеді жане тыныс алады. Кенеттен Алжан аягынын астында оте узын мылтык жатканын кореді.

Алжан иіліп, оны иыгына котереді, мылтык иін агаш сиякты болып, унгысы мен думі теніз тубін жанап жатыр. Ол жагага баска жагынан шыкты. «Ул туады, ул», – деп омірді корген сака айелдер онын тусін жорыды.

Олар кателескен жок. Алжан адемі болып толып, беті кызыл шырайланып, даусы сынгырлап кетті. Толгагы келгенше кандай азап кутіп турганын ол білмеді де, болжай алмады. Бір кун отіп, одан екінші, ушінші болып кундер оте берді, толгагы келді. Катты азаптар.

Не ауылдык фельдшер, не емшілер киналган айелдін босануына комектесе алмады. Абіш атты жегіп, жубайын Каскеленге апарды. Тасты копір – тагы да шыдатар емес, естен талып тускенше киналыстар. Аупірімдеп перзентханага да жетті.

Бала дуниеге келгенде тыныс алмады. Тек ушініші рет дарігердін шапалагынан бала бар даусымен бакырып жіберді, сол сатте жанындагы бір айелде алдын ала толгагы басталып кетті.

– Батыр! – деді курметпен дарігер, себебі таразыдан баланы алганда, салмагы 5 килограмм 100 грамм болыпты, бул катардагы жайт емес.

Алланын 99 аты бар. Ажесі екеуін косты, Нур жане Султан. Сонымен баланын аты дуниеге келгеннен бері – Нурсултан.

Окінішке орай, киелі есім баланы баска жамандыктардан – аурулардан коргай алмады. Алайда бала ірі болып туылганмен, ол бірінші кундерден бастап, ар турлі сыркаттарга шалдыгып отырды. Баска балалардан айырмашылыгы болды: ол мактада уйыктады, калган нарселер оны отпен куйдіргендей болды.

Тугандары шексіз намаздарда тізе буккен Алжанды коріп: «Тірі болмайды»,– деп уайыммен курсінген.

Бірак кішкентай тірі калды, аман ол! «Барлык ажалга карсы!». Каргыс аткыр аурулар кетті, макта бесік отка тусіп жанып кетті, Нурсултан аягынан тік турды. Баска балакайлармен аулада, сосын кошеде жугірді. Кенет кілт токтап, терен оймен уйінін касындагы аскактап турган тауга карады. Кундердін кунінде ол тауекелге бел буды.

Терісі сыдырылган, денесі когерген алты жастагы бала биік шынга шыгады, онын балалык назарына: сагымданган шексіз дала, алкызыл кызгалдактардын жалындаган ошактары мен ешбір бултсыз, кіршіксіз молдір аспан ашылады.

Бул онын саналы турде шынды багындырган бірінші ісі болатын. Алгашкы рет, ересектердін гана ойына оралатын жай огындай жарк еткен ой: менін Отаным кандай улкен, неткен керемет...

Толмачев Г.И. «Лидер» кітабынан, Алматы: Дауір, 2000, 4-9 бет.
(Аударган Жомарт Жанузаков)