Кан улануы бiлiнсе не iстеу керек?

 Кан улануы білінсе не істеу керек?
 Кауіптін бірінші белгісі білінісімен-ак, картошкадан памидорга, май мен ірімшіктен – жемістерге кошініз. Егер кан арекетін бейтарапты калыпта устай алмасаныз, сілтілік бола берсін. Кышкылдануына жол берменіз. Кауіптін коркыныштысы сол, бірден білінбейді. Оздерінін кандарынын созылмалы турде уланганын жане осынын салдары артурлі келенсіздіктерге, аурулага, ен сонында мезгілсіз олімге апаратынын копшілік білмейді.

Каны тасып олейін деп турып, ашыгып сауыгып кеткен аксакал
Кім де ниетін – имандылыкка, тазалыкка, тілін шыншылдыкка, озін тыныштыкка, мінезін – туралыкка, кулагын тындаушыга, козін – онегелі бакылаушыга айналдырып алган болса, демек ол бакытты. Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Осыдан бірнеше жыл бурын, Кенес окіметі ыдырап заман ойпыл-тойпыл, халык не істерін білмей мангіріп жургенде мен озімнін туган ауылым Науалыда туратынмын. Алдында колхозда бас агроном болып кызмет аткарганмын. Осында жургенде озіммен бірге кызмет істеген Жунісбеков Загсхан деген агамыздын ашыгу багдарламасы мен дурыс тамактану мазірін бакыладым. Ол кісі менімен корші турды, омір суру салты коз алдымда отіп жатты. Жаксы араласып турдык. Осы адамнан байкаганым, барлык ауыл тургындары сиякты, ауыр жумыстан кажыган, он баланы асырау міндетінен жуйкесі жукарып, жан уясынан береке кетіп, акша жайы да кинап берекесі кашып журген. Осылардын салдарынан журегі шаншып, кан кысымы 220-250-ге дейін котеріліп, бет аузы кисайып та кетті. Онын денесінен тіпті сасык иіс мункіп шыгып туратын болды. Осындай жагдай оз басымнан откендіктен мен ол кісінін жагдайын, коніл куйін оте жаксы тусіндім. Ол кісі менін ашыгу багдарламасымен шугылданып журетінімді білетін, менін олгелі жаткан жерімнен сакайып турып кеткенімді де оз козімен корді.
Мен алгашкы узак 21 тауліктік ашыгу багдарламасын устап жургенімде озім жасарып, шашым тугелдей карайып, натижесінде тамаша денсаулыкпен марапатталдым. Осы окигаларды Закен жаксы білетін. Екеуміз денсаулык такырыбында жиі-жиі ангімелесіп пікір таластыратынбыз.
Ол кісі менін созімді тындауга дайын болды-ау деген кезде: «Заке, озінізді осындай жагдайга алып келу ушін талай жылдар жумсадыныз, жасыныз болса жетпіске таяп калды. Осыны кайта калпына келтіру ушін ашыгу багдарламасын, дурыс тамактануды устануга да уакыт керек, сіз бірден жазылып кетпейсіз, біртіндеп кірісініз», – деп кенес бердім.
Ол дурыс ойлайтын зиялы адам болатын жане оз бетінше денсаулык туралы жазылган кітаптарды, журналдарды узбей ізденіп журіп окитын. Менен ашыгу багдарламасын бакылауымды отінді. Біз 36 сагаттык ашыгудан бастадык, ашыгу арасында ет пен коміртектерінен тамагына коконіс пен жемістерді біртіндеп коса бердім. Дурыс тамактанбау мен табиги тамакка кошу аралыгында отпелі кезен болу керек. Адам денесін бірден бурынгы адетін тастауга зорлык кылуга болмайды. Бундай озгерістер біртіндеп жасалуы керек. Етті куніне 3 кабат жеудін орнына, бір кабат т.б. Осы 36 сагат ашыгуды жиі-жиі кайталап тамак мазірінін жартысынан астамы коконіс пен жемістер, кептірілген нанды ара-тура гана аузына салатын болды. Кешке тамак ішпей жатар алдында 3...5 км серуендеуді жане кысы-жазы танертен суык суга куйынуды адетке айландырып алды. Ол озінін багдарламасынан ауыткымай, табанды турде жалгастырганына мен разы болдым.
Загсхан аксакал озінін жауларын жену ушін, ашыгу мен табиги тамактану багдарламасымен жылга таяу шугылданды, казір узбей шугылданады, адет болып калыптасып алды. Казір осы адамнын кан кысымы калпына келіп, денесінен шыгатын сасык исі жогалып, мулдем баска адамга айналды. Бурын карга адым жаяу журмейтін адам, казір жаяу жургенде алдына жан салмайды. Алдында велосипедке міне алмай калган адам, казір куні бойы велосипедтен туспей ауылды шандатып арлі-берлі жуйткіп жур. Казір 70-тен асты. Тіпті еш киналмай 12 шакырым кашыктыктагы аудан орталыгы Уржарга велосипедімен бара береді. Ол денесінін ішіндегі жауларды женіп кана коймай, 10 жылга жасарып кетті. Казір ол адемі, арі денсаулыгы мыкты, салмакты – мамыражай калыпка тускен тартымды адам. Адамдардын басым болігі басына бале келгенде гана кимылдай бастайды, біракта сактансан сактаймын деген гой.
Біздін максатымыз халкымыздын козін тырналап ашу, біліммен жане рухани іліммен сусындату. Сондыктан да, калын окырмандарымызга айтарымыз:
Осы кітапты окып отырган озініз, табигат озінін улану агымымен урып жыкканын кутуге тиіс емессіз. Ен дурысы, дененізге саналы турде физиологиялык демалыс бере отырып, озін-озі тазалауга мумкіншілік беру. Жиналып шогырланган улардан дененіздін арылуына мумкіндік берініз.
Ауру – біздін денеміздін улы заттарга толы екенін корсететін табигаттын адісі. Біз ашыгу аркылы денемізде жиналган тагам калдыктары мен уларды шыгаруга табигатка комектесеміз. Бул арбір хайуанга белгілі. Ашыгу – хайуандардын емделінуінін жалгыз жолы. Бул таза хайуандарга тан болмыс.

Адам денесі физика, химия зандарына сайкестендіріліп жасалган. Олар ешуакытта озгермейді. Бул зандар арбір жуйкеге, арбір талшыкка, арбір мушеге жазылган. Бул зандар жасаушаларды, талшыктарды, мушелерді баскарады жане аркайсысына міндеттерін боліп берген. Бул зандар букіл денені аралайтын жуйке жуйесі аркылы арекет етеді, жуйке жиілігін тудыратын жане санага тікелей багынбайтын талшык жуйке жуйесі аркылы да зандарды іске асырады.    Хенри У. Волммер, медицина докторы

24 желтоксан, бейсенбі. Ашыгуымнын 13-ші таулігі 
Салмагым 88,1 кг.
Кан курамымдагы кант 85, жаксы калыпта.
Сол колымнын кан кысымы 131/93 Тамыр 1 мин согысы 74.

Тунде жаксы туяк серппей уйыктадым. Кеше кешкі 9-да уйыктауга жатканмын. Тангы 3-те турдым. Озімді оте сергек, женіл сезінемін. Тура сала біраз дене жаттыгуларын жасап, жумыска кірістім.
Тустен кейін сагат 3-ке таман 2 лыстык суга бал, лимон косып іштім. Сонынан 3 л «Тан» сусынын іштім. Жарты сагаттан кейін ішім суша сарылдап отті. Тагы да кап-кара кокыстар су аралас шыгып ішек жолдарым, асказаным толыктай тазаланды гой деп ойлаймын. Тустен кейін жатып біраз демалдым. Кешке сагат 9-да уйыктауга жаттым.