Ауганскi пыл

(па расповядзе аб сваім жыцці аднаго аўганскага летчыка)

Паветра падатліва рассоўваеца перад самым самалётам. Зямля, аблокі, зямля, аблокі... Гул матора... Пад самалетам вецер разносіць пыл. Непаўторны аўганскі пыл. Унізе ўжо не чуваць стрэлаў, ня бачна рухаў. Пад маімі вычыма толькі праплываюць чорныя, абгарэлыя карчы варожых збудоў.  Пад чыстую... Бомба трапіла якраз.
«Чырвоны адзін, чырвоны два, як чуваць? Цэль разбураны?»
«Чырвоны адзін базе: заданне выканана.»
«Чырвоны два: падцвярджаю.»
«База чырвоным: вяратайцеся на базу.»
«Ёсць на базу.»
Я разварочваю нос свайго самалёта, і кірую да базы. Праз хвілін дзесяць — пятнаццаць будзем на месцы. Я не думаю аб тым, што там — пад нашымі бомбамі — асталіся таксама людзі, такія ж як мы. Яны для нас ворагі — і не болей. Пасля, калі напружанне спадзе і я атрымаю свой час на адпачынак, я успомню пра тое. Пра тое, што і ў іх ёсць сям'я. А зараз: заданне, самалёт, выжыць... трапіць дамоў.
Пад крыламі праплываюць каравыя бакі скалістай расселіны. І прыгожа, і небяспечна. Раптоўная цішыню радыё парушае трэск і ўрываюцца галасы.
«Губляю вышыню. Не магу справіцца з кіраваннем. Самалёт падбіты...»
«Леха, катапультуйся, чуеш? Катапультуйся!»
«Губляю вы...» - Голас перарываецца трэскам, і трэск знікае. Недзе за паваротам рсселіны другі лётчык яшчэ не губляе надзею, што паплечнік жывы, паспеў катапультавацца: «На сувязі, Паркоменка, адкажы. Прыём...» Потым гіне і гэты голас. Магчыма, гэты Лёха ўсёж паспеў катапультавацца і праз ячкі час вернецца да базы... Я его не ведаю. Гэта вайна — тут усё здараецца. І сёння нехта вернецца на сваю базу адзін, без свайго паплечніка.
«Чырвоны адзін, чуў?»
«Чуў...»
Мы больш не перагаворваем, а толькі моўчкі ляцім. Няма часу і нельга растрачвацца на шкадаванні і меланхолію. Не зараз, не цяпер...
Самалёт раве. На даляглядзе ўжо бачна нашая база.

***
Хутка прыедзе Фядосаў з дому. Прывязе чаго смачнага: сала, гарэлкі. Пакажа фатаздымкі дзяцей, раскажа якая ўжо дачка вялікая падрасла. А як там мае сыны?.. Дахаты б, да жонкі. І вось мне даюць тыдзень адпачынку і камандыруць у нейкі санаторый. Чорта мне гэты санаторый! Я саджуся на самалет, потым поезд, потым зноў поезд... Я дома. Іду па знаёмых завулках горада, Возера, вуліца, стадыён... Шэры тын ваеннага гарадку...Здаецца прайшло амаль жыццё, з апошняга разу... Ільбо зусім ні хвіліны, нібыта толькі сёння раніцой выйшаў з дому, і вось надвячоркам вяртаюся.
На лавачцы ля ганка сядзіць суседка Ганна. Яе муж зараз там, у тым пекле, адкуль мне атрымалася вырвацца на некалькі дзён. «Ото ж, як, дадому адпусцілі? Ці надоўга?»
«Адпусцілі, - адказваю я. Але сам разумею, што сам я сюды рвануў. - Ды, пару дзён. Хутка назад ужо.»
«Ото ж Маня парадуецца. А мой як там?»
«Дабра, Гануля, добра. Прывітане пеавадаваў, калі пабачу.»
«Ото ж дзякуй. А яму... мо...»
«Перадам, абавязкова, прынось потым што.»
«Дзякуй,» - Яна ўсхапілася і перш за мяне пабегла да сваёй кватэры. Я гляджу ёй у спіну і разумею, што ўжо заўтра яна з'явіцца на парозе з пасылкай свайму мужу. Потым я шчэ хто-небудь прыдзе, і яшчэ, і яшчэ. І я ведаю, што не адмоўлю. Але як ўсё гэта павалаку туды, ў Аўганістан, як з такімі клукамі буду пераязжаць з вакзалу на вакзал у Маскве? Я гэтага не ведаю . Прыдзецца.

***
Калі я вартаюся мяне сустракае непадробны асаблівы пах аўганскага пылу. Ён казыча мне нос, нібы гаворыць: «Прывітанне! Вось ты і вярнуўся.» Потым мяне сустракаюць хлопцы. Яны ведаюць, што я паляцеў дадому. І цяпер я як той Фядосаў: кожны дапытваецца як дома, як сям'я, што там новага. Я раздаю ім пасылкі. Ўсё што з ежы, мы потым разам з'ядзім. Некаторыя фатаздымкі папоўняць нашу «дошку памяці». Гэта дошка, куды мы вешаем фотаздымкі сваіх дзяцей і родных. Мы падыходзім , глядзім на іх і бачым — яны нас чакаюць. Нас чакае гэтае звычайнае жыццё, сям'я і гарады. Калі скончыцца вайна...

***
Вайна скончылася...
Жыцце побач з сям'ёю: жонкай, дзецьмі — заспакойваючае сваёй звыкласцю і простацю, без кідання бомб і стракочучых гукаў стрэлаў. У жонкі памірае нехта з родзічаў і мы едзем на Украіну на пахаванне.
…
Могілкі. Звычайныя могілкі. Вялікія, але звычайныя. Я праходжу праз розныя помнікі і тут позірк падае на адзін з надпісаў: «Аляксей Міхайлавіч Паркоменка.» Гады жацця... Дата смерці.. Дата... Памяць пераносіць мяне ў той дзень: заданне, бамбёжка, абгарэлыя карчы, трэск радыё... і галасы праз трэск радыё: «Леха, катапультуйся, чуеш? Катапультуйся! … На сувязі, Паркоменка, адкажы. Прыем...»
Паркоменка... Так ты і не вярнуўся дадому. Я разумею, што чуў па радыё, як ён загінуў. І зараз я, жывы, стаю над яго магілай... Я дыхаю чыстым паветрам і слухаю шапаценне лістоты, а апошняе, чым дыхаў ён, быў незабыўны пах аўганскага пылу...