Назiк болмыстын адамзатка комегi

ХІХ гасырдын аяк шенінен бастап турпайы материалистік козкарас басендей бастады. Онын себебін Шакарім былай деп тусіндіреді.
«Жогарыда айтып едік, бул біліп жаратушы Ие жок деген жол ХІХ гасырдын аяк шеніне шейін Европа ішінде кобірек жайылды. Онан кейін бул жол нашарланкырады. Онын себебі, магнетизм, спиритизм, телепатия дегендер шыккандыгы болды».

Уакыт ыкпалымен адамдардын конілі жан кумарынан тан кумарына карай ауысып, ХУ гасырдан басталган бул материализм кубылысы, асіресе Еуропада катты оріс алды дедік. Жан кумарын тан аркылы кандыруга умтылган бул арекет адам конілін барлык жан иелеріне ортак болып табылатын торт арекетке – уйкы, тамак, жыныс катынасы жане корганыс – шогырландырды. Осылай заттык козкарас басым алып, материалистік даму рухани дамудан оза бастады.
Бул кубылыска карсы туратын дін еді.  Ол заттык кумарлыкка конілі ауган адамдарды кейін карай, имандылыкка карай багыттауга барлык кушін салды. Бірак бул ушін болмыстын негізгі максатын, онын сырлы купияларын корсететін далелдер керек болды. Себебі, конілі тан кумарына ауа бастаган адамзат кауымына енді жалан сенім гана емес, ен ауелі онын акыл-есін сендіру керек болды. Кулдырай бастаган дін ондай далелді таба алмады. Себебі, діннін ішкі манін умытып, онын сырткы манісіне гана коніл боле бастаган шіркеуде мундай рухани куш болмады. Дінді кункоріс ушін пайдаланып уйренген дін басылары куннен кунге халык алдында беделінен айырылып, карапайым адамдар катарынан аса алмады. Болмыстын терен сырларын рухани тургыдан далелдей білмеген дін басылары тек кана сокыр сенімді талап етті.

Ал сокыр сенімге конбей, оздерінін акыл-есін пайдаланып, табигаттын терен сырларына унілуге умтылган адамдарды катан жазага тартты. Халыктын рухани карангылыгын пайдаланып олар еркін ойлы адамдарга дорекі кара кушті пайдаланып, инквизициямен катан террор жасады. Осылай діни догмаларга карсы шыккан, не болмаса болмыстын корінбейтін сырларын аша білген коптеген галымдар жане тылсымдык касиеті бар адамдар «еретик», «жын соккан», «жадігой» атанып, отка ортенді, дарга асылды, не болмаса баска турлі катан жазаларга тартылды. Аруактармен байланыса білген Француз кызы Жанна д` Арк, астроном галым Галилео  Галилей осылардын катарына ілініп, отка ортенді. Мундай катігез арекеттер рухани білімнен айырылган діннін озін-озі коргау жолында жасаган сонгы жанталас арекеттері еді. Осылай орта гасырларда Еуропада инквизиция оріс алып, карангылык тунегі басталды. 

Замана осылай озгеріп, адамзат кауымында киын-кыстау кезен туганда жогары алемдерден, козге корінбейтін назік болмыстан комек келеді. Осы жолы да назік болмыстагы аруактар адамнын имандылыгын осіруге діннін шамасы жетпей жаткандыгын коріп, діндерге комекке келді. Бул комек спиритизм, магнетизм, телепатия кубылыстары ретінде болды. Бул кубылыстарды Шакарім былай деп тусіндіреді:
«Онын манісі мынау: магнетизм бір адамнын жанынын куатымен асер беріп, еріксіз уйыктатып, сонан откен бір істі немесе келесіде болатын бір істі сурап гайыптан хабар айткызады ;ам баска істерді істетеді. Спиритизм олгендердін жанын шакырып келтіріп гайыптан хабар айткызады. Кейде кагазга да жазгызады.

Телепатия, тіпті, алыстагы тірі адамнын жанымен оз жанын хабарластырып, соган унаганын істете алады».
Шакарім осылай парапсихологиялык кубылыстарды атап отеді. Психология гылымы тек кана адамнын денесімен жане акыл-есімен байланысты кубылыстарды гана карастырады. Сондыктан ол адам бойындагы рухани кубылыстардын терен сырларына бара алмайды. Адамнын турпайы физикалык танінен баска онын назік, эзотерикалык болмысы бар. Оны парапсихология, ягни жогары психология зерттейді. Спиритизмнін асерімен ХІХ гасырдын екінші жартысынан бастап парапсихология жетіле бастады. Шакарімнін корсетіп отырган бул адам тан каларлык парапсихологиялык кубылыстарга томенде коптеген далелдер келтіріліп, аныкталады.
Осы арада спиритизмнін кайдан, кашан шыкканы жане онын не екеніне токтала кетейік.  Себебі, спиритизм баска да бурыннан белгілі-белгісіз кубылыстарды тусіндіруге мумкіндік береді жане олардын барлыгын камтиды деуге болады.

«Спиритизм» деген атау латын тілінін леп, дем, иіс деген угымдарды білдіретін «Spirit» деген созінен шыккан. Бул соз орысша «дух», казакша «рух» деп аударылады. Шакарім батыс елдерінін салты бойынша «рух» деп жазады. Ал шын манінде рух жеке омір сурмейді, ол жаннын касиеті болгандыктан, жаннан ешуакытта болінбейді. Жан денеден шыгып, озінін рухы мен назік болмысы аркылы о дуниеге откенде ол казакша «аруак» деп аталады. Сондыктан біз жаннын бул болмысын казакша «аруак» деп атаймыз.

Карапайым адам аруактарды сырткы сезім мушелерімен біліп-сезе алмайды. Олардын ыкпалын сезіну ушін ен ауелі оларга коніл болу керек. Сондыктан аруактар адамдардын конілін оздеріне аударып, олармен карым-катынаска кіру ушін оздерін білдіре бастаган. Турлі арекеттермен шу, турлі дыбыстар шыгарып, нарселерді козгап олар оздерін сездіре бастайды. Америка Курама Штаттарында молшермен 1850 жылдан бастап осындай бір караганда тусініксіз  кубылыстар пайда болып, улгая береді. Бул кубылыстар белгілі бір турактылыкпен жане кушпен унемі озінен-озі кайталанган. Сонымен бірге олар белгілі бір адамдардын асерімен жиі кайталанып, ол адамдардын калауымен керегінше кайталанып отырган. Халык ондай адамдарды «медиум» («медиум» лат. – «орта»), ягни аруактар мен адамдарды байланыстырушы,  деп атаган. Кубылысты кызыктау ушін айнала коршап отырганга ынгайлы жане баска жи;аздарга караганда женіл, ынгайлы болгандыктан устелді пайдаланган. Осылай белгісіз бір куштін асерімен устелді айналдырып, жылжытып, секіртіп, баска да турлі козгалыска келтіріп кызыктаган.

Бул кубылысты ауелі «айналушы устел» не болмаса «билеуші устелдер» деп атаган. Осылай батыс елдерінде спиритизм пайда болды.
Ауелгі кездерде устелдер электр, не болмаса магнит куштерімен козгалады деп ойлаган. Бірак біраз уакыттан кейін олардын акыл-еске багынатыны байкалган. Адамнын айткан буйрыгы бойынша устел онга, солга карай козгалып, бір немесе екі аягында турып, тактілермен аягын согып, турлі дыбыстар шыгарган. Осыдан устелдердін козгалысы акылы бар куштін асерінен болатындыгы аныкталган.

Бундай есті кимылды кім жасады? Ауелі буган себеп медиум, не болмаса сонда отырган баска адамдар деген ой келген. Бірак біраздан кейін медиумнын, не болмаса сонда отыргандардын буган ешкандай да катысы жок екені аныкталган. Себебі, олар бул туралы ойламаган, кейде олардын тусініктері мен еркіне карсы натижелер алынган. Осылай бул козгалыстар корінбейтін жан иелеріне байланысты екені аныкталган. Муны тексеру ушін турлі адістерді пайдаланып олармен созге келген. Барлык жан иелері «біз аруакпыз, корінбейтін алемде омір суреміз» деген хабар берген.

Аруак дегендер кімдер? Алемдегі  олардын алатын орны кандай? Олар адамдармен не себептен хабарласады? Ауелгі койылган сурактар осындай еді. Артынан олардын баска бір жан иелері емес, осы жерде, не болмаса болмыстын баска алемдерінде омір сурген жандар екені, олардын оздерінін тандерін тастап, енді гарыш кеністігінде жургендері аныкталады. Аруактардын арасынан оздерінін бурынгы туыскандарын, достарын таныганда, олармен сойлесіп, кім екендерін біліп, коптеген далелдер коргенде, буган ешкандай куман калмайды. Аруактардын тані калып, бірак жандары рухтарымен алі де болса бурынгы кезіндей оздерінін жакындарын коріп-біліп, олардын арасында жургендерін, оларга жаксылык ойлап, комектескілері келетінін айтып, оган коптеген далелдер келтіреді.

Шын манінде халык арасында аруактар жонінде ертеден калган турлі аныздардан баска накты деректер алі де болса жеткіліксіз. Аруак угымы барлык халыктар арасында бар. Осынын озі олардын адамзат пайда болганынан бастап бар екенін, адамзатпен бірге пайда болганын далелдейді емес пе? Аруактар алемі корнеу алемге караганда оте назік, ауа, леп, дем тарізді корінбейтін, сондыктан адамдардын коріп-білуіне болмайтын алем. Себебі корнеу алем мен комескі алемнін екеуінін жане ондагы омірлердін максаттары екі болек. Олардын аркайсысынын оздерінін болек омірі бар. Сондыктан болмыс зандылыгы бойынша олар біріне бірі кіріп, бірінін оміріне бірі араласпаулары керек. Осылай болу ушін бул екі алем бір-бірінен катан шектелген.

Бірак будан олардын ешкандай байланысы жок деуге болмайды. Керісінше олар бір-бірімен тыгыс байланыста. Мысалы, жогары назік алемдер томенгі алемдерді баскарып, тагдырдын улыксатымен олардын дамуын багыттап отырады. Тагдырдын улыксатымен деп жердегілердін еркіне карсы емес, оларга ерік беріп, бірак белгілі бір багыт сілтеп отыруды айтамыз. Жогары алемдегілер томенгі алемдегілердін еркіне ешуакытта шек коймайды. Бул болмыс  зандылыгы. Сондыктан жогары алемдегілердін берген дурыс багытына карамай, адамзат теріс багыт алатын болса, оган аруактар жауап бермейді. Бірак адамзат омірінін киын-кыстау кездерінде аруактар аркашан да комекке келеді. Сонын бір мысалы – орта гасырдагы Франциянын агылшындардын баскыншылыгына ушырап, бостандыгынан айырылып кала жаздаганы. Сол кезде француздарга Жанна д` Арк деген кызды жіберіп, сонын комегімен француздар елін жаулардан коргап калды емес пе. 

Аруактардын адамзатка комегі туралы барлык касиетті жазбаларда, коптеген халыктардын ауыз адебиетінде, аныздарында молынан берілген. Аруактардын адамзат оміріне ыкпалы ешуакытта да токталмайды. Ол омірдін ар кезенінде байкалып отырады. Асіресе, заманнын киын-кыстау кезінде олардын комегі ерекше болады.

Спиритизм ауелі Америкада пайда болган. Сойтіп спиритизмге кызыгушылык улгайып, ол енді Францияга жане Еуропанын баска елдеріне тараган. Басында бундай кубылыстарга конак уйлердегі демалушылар коніл котеріп, уакытын откізетін ермек ретінде караганымен, кейіннен буган білімді, когамнын зиялы болігі коніл боле бастаган. Осылай спиритизм халык арасында кенінен жайылып, копшілікті болмыстын коптеген тусініксіз сырларымен таныстыра бастаган.

Арине, ауелде сенбеушілік пен карсы айтылган сын коп болган. Біреулер медиумдарды жадігой деп кіналап, озінін коргенінен баскага сенбейтін материалистер олардын айткандарын ойдан шыгарган аныздар катарына койып, буган сенетіндерді мазак етіп, акымак, есі ауыскандар деп, не болмаса бул мумкін емес, «мен сенбеймін» деп жокка шыгаруга тырыскан. Баскалары бул жын-шайтаннын ісі деп жала жауып, мундай кубылыстармен халыкты коркытуга умтылган. Бірак артынан барлыгы рас екені аныкталып, халык сене бастаган.

Устелге, не болмаса карзенкеге карындаш байласа, олар козгалган кезде создер жазылган. Аруак жансыз нарсенге асер ететін болса, ендеше ол адамнын колына да асер етуге тиісті. Осылай аруакты адамнын колына асер еткізіп, карындаш устаган колын козгалтып, создер жаздыра бастаган. Осылай жазатын медиумдар пайда болган. Сойтіп сойлейтін медиумдар гана емес, жазатын медиумдар да пайда болып, олар аруактар мен адамдардын арасындагы данекерге айналган. Бул аруактармен байланысты женілдетіп, жылдамдатуга мумкіндік берген. Осылай адамдар бурын белгісіз бір алемді, козге корінбейтін назік болмысты ашып, хабар ала бастаган. Батыс галымдары бул кубылыстын манызын микроскоптын комегімен шексіз кішкене микробтарды тауып, карапайым козге корінбейтін жан иелері алемін ашудын манызымен тен деп багалаган.

Казак еліндегі аруактар козгалысы

Шакарімнін осы «Уш анык» шыгармасынан батыс елдерінде бул кубылысты жаксы зерттеп, енбектер жазып, талдап, тексеріп улкен жетістіктерге жеткенін кореміз. Сондыктан, Шакарімнін корсетуіне караганда, кезінде бул гылым адамзатка берілген ен улкен жетістіктердін бірі деп есептелген. Онын себебін ойшыл былай деп тусіндіреді:
«Осындай адам тан каларлык бурын сыры білінбеген метафизика жаралысы жолымен жогары куат барлыгы аныкталган сон, бурынгы дене сезіміне гана нанып,  онымен білінбеген нарсені жок деп жургендердін ойын шатастырып баска ойга тусіреді» – деп Шакарім бурын білінбеген бул кубылыстардын адам сенімін озгертудегі манызын аша туседі.

Аруактардын адамзатка беретін комегі туралы тагы бір жаксы мысал – казіргі кездегі біздін елде оріс ала бастаган аруактар козгалысы. Елімізде кайта куру заманы басталып, бурынгы уйреншікті омір бузылып, енді халык алды булынгырланып, кайда барарын білмей, сенделе бастаган кезде казак халкынын жогары аруактары жиналып, кенес курып, оз халкына комекке келуге уйгарган екен. Бул туралы аруактардын оздері хабарлайды. Аруактар халыкка оздерінін ыкпалын корсету ушін жердегілердін арасынан оздеріне ынгайлы адамдарды тандап, солар аркылы жерге хабар бере бастаган. Батыс елдеріне ХІХ гасырдын екінші жартысынан бастап бір гасырдай бойы аруактар оз комегін беріп, букіл адамзат оркениетіне зор ыкпалын тигізді. Енді сол комек біздін елге, Казакстанга келіп отыр деуге болады.

Аруактар козгалысынын шыгу тарихына кыскаша токтала кететін болсак, ол былай екен. Аруактар ауелі Алматы облысында туратын Тарыбаев Кыдыралі деген азаматты тандап, оны оздерінін алгашкы хабаршысы етіп алады. Кыдыралімен озім танысып, сойлескенде ол озі туралы ангімесін айтты. Ол ауылда туып-оскен, карапайым адам ретінде бурын ешкандай да ерекшеліктерімен козге туспеген. Бір кундері оган адамга корінбейтін жогары алемдерден турлі кубылыстар білініп, хабарлар келе бастаган. Сонан кейін аруактар халык ушін оган ерекше міндет жуктелетінін жеткізіп 1997 жылы аян береді. Аруактар Кыдыралінін кандай міндеті барын тусіндіріп кана койган жок, сонымен бірге, ол міндетті орындайтын куат, ерекше касиет те берген. Осылай ол халык арасында аруактардын ыкпалын тарата бастаган.
Кыдыралі озі тандаган адамга белгілі бір ерекше касиет беріп, журегін ашады. Сол касиеттін аркасында ол адам аруактарды «еститін» болып, олардын айтканын булжытпастан хабарлап отырады. Аруактар Кыдыралінін озін «Ак ул» деп атаган. Хабарды жеткізетін адамдардын айелін «акку», ал еркегін «сункар» деп атаган. Олардын басын біріктіретін уйымды ауелі «Ак жол» деп атап, кейіннен «Ата жолы» деп атады.

Мен озім олармен талай рет бірге болып, ар облыстагы аруактар басына тажім етіп, гибадат жасап, Куран багыштадым. Осылай Алматы, Семей, Туркістан, Мангыстау онірлерінде болып ондагы жаткан Жамбыл ата, Сарыбай ата, Кайназар ата,  Суйінбай ата, Абай бабамыз, Шакарім атамыз, Кенгірбай ата, Коныр аулие, Ахмет Йассауи, Арыстанбап, Бекет ата тарізді казактын рухын котеріп журген аруактардын басында болып зиярат жасадым. Аруактардын кейбірі маган деген озінін колдауын корсетіп, шапанын жапса, кейбірі каламын устатып, болашакка жол сілтеді. Олар жолымды ашып, келешекте де халыкка кызмет ете беру ушін оздерінін баталарын берді.   

Осы арада оте манызды бір істін басын шешіп алу керек. Біз аруактардын адам мен Алла тагаланын арасындагы тек кана данекер екенін умытпауымыз керек. Муны умытып, тек кана аруактарга табынып кетуді Алла тагала унатпайды, кейде бул ушін жазасын да береді. Бул менін оз басымнан откен жагдай. Алла тагаланы умытып, тек кана аруктардын комегіне бой урып кеткенде мен сынакка тусіп, омірден сабак алдым. Сондыктан, аруактар Алла тагаланын амірінсіз оз беттерімен ештенені де жасамайтынын унемі есте устау керек. Тек кана аруакка табынып, негізгі максатты – Алла тагаланы, умыту оте улкен кателік болып табылады.

Батыс елдеріндегі аруактар козгалысына ауелгі карсылык казіргі кезде біздін елде де оріс алып отыр. Аруактар Алла тагаланы умыттырады деп коркатын кейбір діндарлар, сонымен бірге, аруактын кім екенін білмей, тек кана жалан саясат ыкпалымен журген кейбір окыган азаматтар бул козгалыска улкен карсылык корсетіп жургендері белгілі. Буган далел ретінде Салтан Сакеннін «Жас Алаш» газетінде биылгы жылдын басында басылган «Ак жол» кайда бастап барады?» атты макаласын атауга болады.

Бул макаланы жалан саясаттын ыкпалында журген жане назік алемдерден бейхабар адамнын жазганы корініп тур. Автор «Ата жолы» уйымынын халыкка жасап журген жаксылыгын жокка шыгарады. Сол максатпен Куран аяттарын келтіріп, оларды оз муддесіне пайдалану ушін олардын магыналарын бурмалап тусіндіреді. Бірак казак халкы таніризмнен калган озінін гасырлар бойы калыптаскан аруактарды еске алу расімін умыта алмайды гой. Казак халкында аргы ата-тегінен, ертеден келе жаткан аруакты еске алу расімі бар. Адам маркум болган сон онын уші, жетісі, кыркы жане жылын беру деген расімдер бар. Бул кезде аруакка арналып дуга окылып, Куран багышталып, бата жасалып, жоктау айтылып, онын жаксы істері, касиеттері еске алынып ангіме болады. Осынын барлыгы аруактардын разы болуы ушін, олардын Алла тагалага жолын женілдету ушін жане артында калган туган-туыскандарымен байланысын узбеу ушін жасалады.

Окінішке карай коп жагдайларда бул дастурдін манызы мен магынасы халыкка тусіндірілмейді. Алла тагала мен аруакты умытпауды бір-бірімен уйлестіріп, олардын байланысын халыкка тусіндіре білу керек. Бул маселеде сынаржактык жараспайды. Шын манінде булардын арасында ешкандай да кайшылык жок. Олар бірігіп, бірін бірі толыктыра отырып, адам омірін болмыс омірімен уйлесімге келтіреді.

Аруактар адамнын кемшілігін корсетіп, одан арылудын жолын айтып бере алады. Аруак басына барган коптеген адамдар олардын комегімен оздерінін кемшіліктерінен арылып, арак, темекіден бас тартты, денсаулыгын тузетті. Копшілігі омірін дурыс жолга койып, тіпті Алла тагалага беріліп, имандылык жолга толык тускендері де бар. Осылай аруактардын акикат екенін, бул корнеу алемнен баска тагы да корінбейтін алемнін бар екенін тусініп, білгенде адам ой-орісі толык озгеріп, дуниетанымы мулде баска багыт алады. Бул туралы Шакарім осы «Уш аныгында» коптеген мысалдар келтіріп, далелдеп отырады. 

Адамнын оз бетімен ізденіп озінін кадір-касиетін, мінез-кулкын озгертуі, жаман адеттен бас тартуы оте киын жане коп уакытты керек етеді. Ал аруактар оларды бірден жок кылады. Мунын сырын томенде тусіндіреміз. Бул женілдікті арбір адам бірден сезініп, тусіне бастайды. Осылай адам оте улкен асер алып, болмысын толык озгерте алады. Аруактармен байланыстыратын «аккулардын» міндеті мен олардын халыкка деген кызметінін манызы осындай.

Бірак, окінішке карай, олардын копшілігі  алі де болса аруактармен байланыстын калай болатынын анык тусіндіре алмайды. Себебі, арнайы білімдерінін жоктыгынан олар муны білмейді.  Бул олардын оздеріне берілген мумкіншіліктерді толык пайдалануга улкен богет. Аккулар кобінесе аруактардын айтканын гана кайталайды. Ал жетілген медиумдар аруактардын бергенін гана емес, сонымен бірге, олар оздері сурак койып, ол сурагына жауап алады. Осылай олар турлі хабар алып, адамга баймалім коптеген нарселерді аныктай алады.
Аруактарга сенім дорекі материализмге улкен соккы болып, Шакарім созімен айтканда «атеистердін ойын шатастырып, баска ойга тусіреді».