Аурулар мен зиянкестер

Коптеген багбан мен ауескойларды - осімдіктердін аурулары мен зиянкестері зарелерін ушырады. Біракта шектен шыгар шыргалан оте сирек болады. Мундай жагдайды  бау - бакша, коконіс осіретіндер гумырларында бір – екі кабат кездестірулері мумкін.

Агрономиялык немесе бау бакша мен егістік туралы окулыкты алып окысаныз, осімдіктін аурулары мен зиянкестерінін тізімінен басыныз айналады. Осылардын барі де топырактын ар шаршы сантиметірінде жане ар осімдіктін ар жапырагында отырган сиякты асер аласыз. Осылай коз алдынызга елестетесіз.

Апат (эпидемия) белгілі бір табигаттын зандылыгына сайкес оте сирек болатын кубылыс. Мысалы: Жемір шегіртке (Саранча) 50 жыл молшерінде бір кайталанып отырады, баска уакытта камыс ішіндегі уясынын манында гана болады.

Бізде откен гасырдын басында, ортасында жане аягында болды. Сонгысына баріміз де куаміз. (1997 - 98 – 99 жылдардагы шегіртке апаты). Сондыктан да аурулар жане зиянкестермен куресуде дарменсіздік танытатындай бізде ешкандай негіз жок.

Аралас бау бакша

Ен жаксы корганыс – коптеген жемістердін, коконістердін, шоптердін турлерін бірге егу. Егер сіз тек кана сабіз гана егіп, оны «сабіз шыбыны» тугелдей жеп кетсе, онда сіз туксіз каласыз. Егер сіз жеміс – жидектердін, коконістердін жиырма турін ексеніз, ушыраган шыгыныныз оніміздін жиырмадан бір гана болігі. Буган онша ренжімейсіз.

Аралас бау бакшада гулдерді де коптеп егеді. Асіресе осімдіктін табиги коргагыштары «хан кызы» (божья коробка), «шырылдауык шыбын» (муха журчалка) ушып келетін. Булар зиянкестердін салган жумырткалары мен куыршак  - курттарымен тамактанады. Сондыктан да сіздерге берер кенесім гулдерді кобірек тур – турімен егініздер, сонда бау бакшаныз зиянкестер мен аурулардан аман болады.


Химияны мулдем умытасыз. Барлык жерде де, тіпті озініз аурсаныз да табигаттын оз кушін, касиеттерін колдануды уйренініз. Табигатта барі де тепе тендік калыпта болады. Осыны бузып алмауга тырысуымыз керек.

Дала тагылары

Еккен жеміс агаштарыныз бен коконістерініз карамасаныз уй малдарымен коса дала андарынан да зардап шегеді. Дала кояндарын, тышкандарын т.б. устап алу мумкін емес, сондыктан да алдын ала сактандыру шараларын колданган жон. Темір тор жеміс агаштарын жаксы сактайды. Торды жерге терен комбесеніз астынан кояндар мен тышкандар кіріп кетеді.

Кустар

Кустар кайда болмасын бар. Асіресе торгайлардан коп запа шегеміз. Бунын бірак амалы бар, ол коздері кішкентай темір тор тартып тастау. Арине бул кымбатка туседі. Жеміс пісе бастаганда уакытша коршауга да болады. Немесе каракшы койып, желбірлеп туратын таспа тартып тастау кажет.

Кустар тек жемісі мен жапырагын жегенмен коймай, топыракка аунап осіп келе жаткан оскіндерге де зиянын тигізеді. Асіресе кунбагыс, жугері осіретін аймактарда, шаруалардын «ата жауы» каргалар. Олар жугеріні еккен кезде дарілемесе еккен кезде тукымдарын теріп жеп кояды.

Кузде онім пісе бастаганда орасан зор шыгынг ушыратады. Бунын амалы алкаптын бурыш бурышынан турып алып мылтыкпен ату. Олген каргаларды жиілетіп алкап арасына узын сырыкка іліп кою. Кытайда каргаларды былай куртады екен.

Балапан басып жаткан карганын жумырткасын карга ушып кеткенде не тунде кол шаммен барып  алып, суга бір кайнатып кайта орнына салып кояды екен. Карга балапан шыгарамын деп уяда жатып жумырткаларын шайкай – шайкай зарыгып оледі дейді.

Коныздар, биттер

Осімдіктерге коптеген зиянкестер шабуыл жасайды. Ен коп тараганы биттер (тля). Булар тандамай барін де жей береді, онымен коймай ауру таратады. Баскалары бірак туріне зиянын тигізеді, мысалы: «сабіз шыбыны» сабізді гана жейді.

Кырыккабатты (капустаны) коктемде кошіргеннен кейін тамырын пллиэтилен пленкасымен жауып койса «тамыр шыбыны» (капустная корневая муха) жумырткасын сала алмайды.  «Скатопсид шыбыны» тек буршак тукымдас осімдіктерді гана жейді. Сондыктан осы осімдіктердін курай бастаган сабагынын ушын алып тастаса болганы.

Егер келтірген зиян оршіп бара жатса химиялык корганысты колдану керек. Ол ушін алдымен капшыгына жазылган нускаумен мукият танысып шыгыныз. Техникалык кауіпсіздік шараларын мултіксіз орынданыз. Химиялык адісті баска амал жок кезде гана колданыныз. Пісіп келе жаткан, не піскен онімдерді улап алып журменіз!

Курттар

Курттармен куресудін уш жолы бар. Біріншісі – барлык еккен алкапты су жане жарык отпейтін пленкамен немесе кішкене тор коздері бар тормен жауып тастайды. Бул жагдайда кобелектер жумырткасын сала алмайды.

Екінші амал – кунделікті тексеріп, жапырактардагы куртты немесе жумырткасын колмен теріп алып тастаныз. Бул сізге онбестей болып корінгенмен, улкен келенсіздіктен кутыласыз. Енді сонгысы, баска амал жок кезде химиялык корганысты пайдалану. Алдымен сыртында жазылган нускауды мукият окып барып кана коланыныз.

Шырыштар мен улулар (Слизи и улитки)

Шырыштар мен улулар – ауладагы коконіс пен жеміс агаштарынын кас жауларынын біреуі. Булардан арылу ушін ен дурысы карангы тускенде кол шаммен аралап журіп жинап алу. Сонан кейін оларды сабын салган ертіндінін ішіне салып, ауаша апарып тастау керек. Егер осылай бірнеше кеш аралап шыксаныз осы зиянкестерден толык кутыласыз.

Егер жагдай ушыгып кетсе онда уды колданыныз. Химиялык улардын тірі (органикалык) жане олі (неорганикалык) турлерін пайдалануга болады. Уланып олген шырыш пен улуларды осімдіктін жанында калдырманыз, буларды баска кустар т.б. жеп койса арты неге апарып согатыны белгісіз гой. Колданбас бурын сыртында жазылган нускаумен мукият танысып шыгыныз.

Аурулар

Бау бакшаны, коконістерді дурыстап осірсеніз талай аурулардын алдын аласыз. Егер ауру жапырактар мен шіри бастаган жемістерді уактылы жинап, биттерді куртып  жане осімдіктін жыл сайын орнын ауыстырып отырсаныз жагдайыныз жаман болмайды. Оте ылгалды, ешуакытта кеппейтін топырак ауру тугызады.

Топыракта судын жаксы сінуі мен алмасуы аурудын таралуына жол бермейді. Дені сау мыкты кошеттер  ауруга бой алдырмайды, сондыктан да алсіз, шілбиген ауру кошеттерді боска берсе де алманыз. Аруларга тозімді сорттарды тандап алыныз.

Вирус ауруларынан кутылудын бірден – бір жолы аурган осімдіктерді жагып жіберу. Мысалы киярда, аскабакта, шпинатта болатын «жапырак бедері» (листовая мозаика) ауруын жоятын амал жок, сондыктан ауру осімдіктерді ойланбастан жагып жіберініз, есесіне калгандарын аман алып каласыз. Егер булай істемесеніз жукпалы індет келесі жылы кайта оршіп шыгады. Ауруларды азайту ушін ауыспалы танап жасаныз.

Есінізде болсын, аурган осімдіктерді койыртпакка коспаныз. Теория бойынша шіріген кезде барлык споралар оліп калуы тиіс, сактансан кудай да сактаймын деген гой.