Жемiс агаштары мен буталарын осiру

Копшілік жагдайда аулада жер жетпегеннен кейін жеміс агаштарын еге бермейді. Агаштарды бірінен бірін алшак отыргызу керек ( 4х6 не 6х8 м). Біракта жеміс агаштарынын жемістері де, коконістер сиякты тілді уйіреді, оте дамді.

Жеміс агаштарын кайда осіру керек

Калыпты жагдайда жеміс агаштарын болек бауга егеді. Бул гасырлар бойы жалгасып келе жаткан ереже. Себебі агаштардын коленкесі коконістердін осуіне богет жасайтындыктан болар, не бау бакша болек егілсе оны кутіп баптау онай болгандыктан болар.

Кейбіреулер кошеден коргану ушін жеміс агаштарын жагалай уйдін іргесіне егеді. Сонгы жылдары сандік бакшаларга жеміс агаштары, буталары адемілік ушін де егіліп жур. Кішкентай аулаларда жеміс агашынын тубінен коленкесінде демалатын бурыш жасап алган.

Жеміс агаштарын тандау

Жеміс агаштары мен буталарын тандау тікелей озініздін калауынызга байланысты. Кейбір турлері келенсізді тугызуы мумкін. Ал айкас тозанданатын агаштарды жубымен егу керек.

Жерді дайындау

Агашты омір бойгыга бірак отыргызады, ерекше бір жагдайда гана баска жерге кайта кондырады. Сондыктан да егетін жер мукият дайындалуы керек. Агаш отыргызатын шукырды кен жане терен казып астына конді аямай салу кажет, осы шукырды ерінбей екі рет копарып шыгып екінші кабатында да кон салсаныз еккен шыбыгыныз жаксы осетін болады. Шаманыз келгенше копжылдык арам шоптерді куртыныз, сонда жас агашка жагдай жасаганыныз.

Агашты отыргызу

Жеміс агаштарын отыргызудын колайлы уакыттары – кара куз жане коктемнін ортасы. Бул кез онша суыкта, жанбырлы да емес. Сатып алган жас кошеттерді жер дайын болганша жерге коміп койыныз. Жас кошеттерді бурын оскен терендігіне комініз.

Егер отыргызган шыбыкты байлау кажет болса жанына казык кагып байлап койыныз. Уй малы мен кустардан сактау ушін камыспен не темір тормен каптап тастаныз. Кунделікті сугарып турыныз. Кай куні кай сортты еккенінізді арнайы даптерге жазып журініз.

ЖЕМІС АГАШТАРЫ МЕН БУТАЛАРЫН КЕСУ

Агаш кесу мен сиретуден коптеген багбандар мен ауескойлар жасканады, сондыктан коркып кеспейді. Барлык кездегідей білім тажірибемен келеді. Егер сіз біраз жаттыксаныз болганы, кесу мен сиретуді киналмай – ак озініз аткара  бересіз.

Кесудін негізгі шарттары

Агаштар мен буталарды ар турлі кессе де баріне бірдей ортак ереже бар. Оскінді (побег) буртіктін (почка) устінен 3мм биіктікте сыртка карай кигаштап кеседі. Есінізде болсын:

1. Аркашанда откір кайшымен кесініз, отпейтін кайшы (секатор) агашты сындырады, сынган жер ауруга шалдыгады. 

2. Буртіктен 3 мм жогары кеспеніз, себебі оте биік кессеніз сабак кеуіп кетіп букіл бутак курап калуы мумкін.

3. Буртікке тым жакын да кеспеніз, себебі байкаусызда буртікті жаралап алсаныз келесі буртік те оледі.

4. Буртік жакка каратып кигаштап кеспеніз себебі, жауыннын суы агып буртікке келеді. Осынын салдарынан буртік оліп калады. (Буртіктен гул шыгады).

Жуан бутактарды тузу кеседі. Егер бутак жуан арі салмакты болса онда сынып агашты жарып жіберуі мумкін. Сондыктан оны уш кезенмен кеседі.

 Алдымен кішкене арамен кесетін жердін жогары жагынын астынан 5 см аралыкта біраз кеседі, екінші кесіндіні бірінші кескен жердін устінен кеседі де кесілген бутакты алып тастайды.

Ушінші кезенде кесетін жерді тузу кесіп алып тастайды,  енді агаш жарылып кетеді деген коркыныш жок. Себебі кесетін бутактын негізгі болігін алдын ала кесіп алып тастадык.

Жеміс агаштарынын турлері

Жеміс агаштары мен буталарынын коптеген турлері бар.
Калыпты агаш (стандартное дерево) – табиги калыпта осетін агаш бутактары кен жайылатындыктан аукымды жер керек.
Жартылай аласа (полукарлик) – турі кадімгі агаш сиякты, бірак  калыпты агаштан кішкентай болады.

Агаш - бута (дерево – куст) – калыпта агаштан коп кішкентай, бірак жайылып оседі, биік емес.
Пирамида бутасы (пирамидальный куст) – 2,1 метрге бойлайды, конус теріздес бутактары орталык дінінен томен карай иілген.

Аласа пирамида агашы (карликовое пирамидальное дерево) – пирамида таріздес бутактары коп аласа бойлы агаш.

Иріліп осетін агаш пен бута (деревья и кусты в форме веера) – Коршаудын, кабырганын жагалай бойына егеді. Кыска дінде жалпак  иріліп оседі.

Шашырай осетін агаш пен бута (шпалерные кусты и деревья) – уйдін іргесіне, кабырга мен коршауды жагалай егеді. Бутактары негізгі діннен тік бурыштанып тарайды.

Аскак (кардон) – негізгі бір діні тік немесе жерге 45 градус колбеу оседі.
Кос аскак (двойной кардон) – негізгі екі діні латыннын «» арпі таріздес.
Уш аскак (тройной кардон) – негізгі уш діні бар.
Шогырланган бута (штамбовый куст) – бір дінге гул таріздес оседі.