казакша афоризмдер

 

Кісі адасса коргендіден сурайды.
Коргенді адасса коптен сурайды.
Коп адасса косемнен сурайды.
Косем адасса данадан сурайды.
Дана адасса даладан сурайды.

Жаксы иіс таннін тазалыгынан.
Жаксы соз жаннын тазалыгынан.

Берекесіз байлыктан мерекелі кун артык.
Акымак болган баладан акылды кул артык.

Акенін балага талабы - багыну.               
Шешенін балага талабы - сагыну.

Акеге кол тигізбе,
Шешеге тіл тигізбе.

Достык,еркекке тан касиет.
Ісін алга бассын десен,
Акеннін отінішін бірінші орында.

Туысына кайырымды жасында,
билігін, байлыгын барда жаса.
Картайганында кадірлі боласын.

Екі сойлеу, екі ушты сенім тудырады.

Біреудін кателігін озіне кайталама,
тузетіп кайыр.

Улкен адам окпешіл,
Кіші адам кекшіл болады.

Айеліне, балана алі келгенінше еркіндік бер.

Аркім оз ісінін кайырын сурасын.
Багасын ел береді, сауабын кок береді.

Касіп насіптен болады.
Ар мушенді мапелеп уста,
одан жакын досын жок.

Ар кунгі омірінді жуйелі откіз,
сонда ісін баянды болады.
Барлык парызын орындаган адам,
кунасіз болады.

Аурудын конілін сурау - парыз.
Екінші сурау –конілге  карыз.

Казак болып туганына да карызсын.

Казакша сойлегеннін барі казак болмайды.

Кандык катынастын куны куранда.

Ар заттын уш колдану орыны болады,
ебін білсен.
Дін , білім жане онер - дуниенін уш казыгы.

Адамдардын дініне, насіліне карамай басын косатын уш касиет: су, от жане дастархан.

Нені жакын тутсан, сонын озі боласын.

Арактын пайдасынан залалы коп,
Катыннын акылынан айласы коп.

Еркекке акылдылык жарасады.
Айелге сулулык жарасады.

Ер жігіттін пышаксыз, акшасыз жане онерсіз болмаганы лазім.

Махаббат козсіз напсі, у ішуін мумкін.
Козсіз махаббат жігерсіздіктен.

Еркексіз уйге ессіз конады.

Напсін сураушы, журек калаушы, акыл бакылаушы.

Айналандагы жанды, жансыздан
жеуге тамак бар, алуга сабак бар.

Бакыт, байлык, білімді алыстан іздеме,
ол аягыннын астында.

Бакыттын конганын білмейсін,
ушканын аркім кореді.

Барган уйдін итімен достас, улымен сырлас, тамагын даттама, айелін мактама.

Ретсіз омірде, ренсіз коніл болады.

Алпыстан акыл сура,.
Токсаннан бата сура.

Тіл турмыстын куралы,
Казакша тіл, казакша турмыстан

Ойын оріс, акыл аркан, ойлан калкам.

Каріліктін бірінші досы - жалкаулык.

Досы біреу болуы мумкін,
Екеу болса балкім,
Ушеу болса шіркін,
Одан копке келеді кулкім.

Баска байлыгын болмаса да,
корпе - жастыгын, ыдыс - аягын коп болсын.

Кару кутуді каскырдан уйрен.
Ер мінезді кыраннан уйрен.

Халык даналыгын корлама.
Сенін білместігіне ол кіналі емес.

Ойына ілессен онбайсын.
Акылына ілессен ондайсын.

Ар айелдін бір кесапаты болады.
Касиеттерін сол басып турады.

Біреудін енбегін баскага балау - аділетсіздік,
Касакана балау - имансыздык.

Жаратылысы бір заттын курамы да бір болады.

Кырыкка дейін шалдармен доспын,
Кырыктан кейін балалармен доспын.

Елуде картайсан, алпыста алжисын,
жетпісте жерленесін.

Айелдін коркі жасында.
Еркектін коркі досында.

Айелдін багы шашында.
Еркектін багы басында.

Ажалды алыс деме.
Жастыкты жакын деме.

Ерлік - еркінді устау.

Ахиретті ойласан зиярат жаса .
Тірі мен олінін арасы каскагым.

Казакша атауы жок жаратылыс жерде жок.

Ар нарсенін атын дурыс ата
Алланын кахары катты.

Намаз, ораза - денсаулык кепілі.
О дуниеде корганын.


Аз істесенде укыпты, тиянакты істе,
ісінде береке болады.

Колда барда кармап кал, іште же,
екі келуі негай біл, ал олім хак.

Бай болсан, байлыгын корініп турсын,
Болмаса курысын.

Озіне каламаганды, озгеге калама.

Отірікке уйір болсан,
шындыкка жете алмайсын

Енбегіннін нанын же,
Халкыннын камын же.

Балага он рет айтканша, бір рет корсет..

Асхана, даретхана жане уйкы болмене
ерекше коніл бол.


Журген жерінді жондеп жур,
кунан жойылып отырады.

Арбір корген кунін, гумырыннын кему кепілі,
Келмейді енді екілі.

Некесіз – суннетсізге.

Сокырмен ымдаспа.
Саныраумен сырласпа.

Еш нарсеге танданба, барі уакытша.

Аса дос болма, душпандасарсын,
Аса кастаспа, достасарсын.

Садаканын азы, кобі жок,
тек кеші гана болады.

Оралын барда аз уйыктап, коп кызыкта.

Асын барда дос жина.
Акылын барда ес жина.
Тан, тансан калар жан.

Алысты алыс деме атын барда.
Акылды аз демегін хатын барда.
Урпакка калдыратын затын барда.

Оз кылилыгынды кормей,
Озгенін сокырлыгында нен бар.

Ештенеге аландамайтын уакыт,
ас ішу, уйкы жане махаббат.

Ормекші аншы болар ормегімен,
Аксакал дана болар коргенімен,
Надандык тумасынан болса егер,
Не шыгар жаксыменен ергенінен.

Аузы жаман адамнын,
Созі сасык болгандай.
Ойы жаман адамнын,
Озі сасык болгандай.

Жылпос катыннан, жылмыкай бала туады.
Агайынга уйыткы бол,
Катынаска турткі бол.

Онер орге жетелейді .
Жалкаулык корге жетелейді.

Кылмысы уксатын,турмысы уксас

Сары уайым, сабырсыз сана,
кайраттын аздыгынан.

Уакыт болса ой шында,
Жалыгып кетсен ан тында.

Серуен, саят конілді сергітеді,
Кайгы, уайым конілге шер бітеді.

Долы катын кабаган иттей,
ундемей кутыласын.

Онімі бар істін барі онер.
Онерге омірдін озі конер.

Баладан балдай соз шыгады,
Жетелі баладан шалдай соз шыгады.

Жумыскерді жалдап уйрет
Катынга талдап уйрет.
Баланы алдап уйрет.

Урген иттен корыкпа,
кулген иттен корык.

Етегі ашык катынга,
Котегі ашык еркек лайык.

Касиеттін улкені тындай білу,
Сырдын улкені ымдай білу.

Жаксы адамга серік бол.
Жаксы созге корік бол.

Ар адамнын колынан келер жаксылыгы,
ешкімге зиян келтірмейтіндігі.


Акылды катыннын ісіне араласпа,
Акылды баланын ісіне кабаттаспа.

Кім болсын, кашан болсын, калай болсын, артына урпагы ушін бір онегелі іс калдырса,ол адамга басынды іи.

Баланын тарбиесі судын сагасындай,
Кубыр салмасан жылга куып кетеді.

Гибадаттын уш жауы:
жалкаулык, коркыныш жане орынсыз уят

Онері коптін орісі коп,
Онері жоктын терісі коп

Отірік кулгенен, отірік жылаган дурыс.

Ойланбай істеген ісін, ойбайына конбейді,
Одан онім онбейді.

Жетім баланы алдап жакындат.
Жаман туысты жалдап жакындат.

Баланы ойынга алып уйрет,
Катынды койынга алып уйрет.

Карызды кайтаруды уш рет сура

Жаксы катын сырынды жасырады,
Жаман катын кутынды кашырады.

Белдігі жок бел осал,
Туыстыгы жок ел  осал.

«Ешкімге карызын жібермеймін»
деген адам имансыз,
«Ешкімге парызын жібермеймін»
деген адам кунасіз.

Арызкойдан акыл сурама,
Ашукойдан карыз сурама.

Білім окудан, акыл токудан, онер онегеден.

Шалдын билегені, кемпірдін куйлегені - акырзаманнын жана белгісі.
Катыннын кеселі жаман,
Еркектін есері жаман.

Айелдін асын корлама,
Еркектін басын корлама.

Атаннын атагы ушін таласпа,
 халкыннын атагы ушін талас

Саран адам сырт карап сойлейді.

Ар Баганды базарда сына,
Иманынды мазарда сына.

 Батуасіз еркектен, баденді айел артык.

Каріліктін камын жасында ойла, істін артын бак.
Ненін болсын куты тубінде.

Халык даналыгына тузету енгізу, екі дуниеде жауап беретін іс - аманатка киянат.


Акылынды тындамаган адамга
екінші кайталама.

Ар создін сыры болады,
ар заттын пірі болады.

Акылыннын денгейін аталы созбен сарала.

Адамнын кателігін кешірмесен,
озін де кателесіп турсын.

Сураганды сокпе, осек кылма копке.

Акылынды арзанга багалама,
киылып сураса тегін бер.

Ажыраскан катынга бару, айналып кусыгынды жегендей.

Тірінде сыя алмай,
Олгенде кия алмай,
Не керек елден уялмай.

Той-туыстарыннын басын косып, алдана асынды тосып, арнайы кызмет кылудын улы бір саті.
Жасты орге суйре, каріні торге суйре.

Конакка карызды Кыдыр отейді.
Уйленуге карызды урпак отейді.

Тамыры жок шоп болмайды.
Туысы жок адам болмайды.

Арак барда арын ашык, аузын сасык,
аруагын кашык екенін біл.

Кудайга кулшылыкты танін сауда жаса.
картайганында, ауырганында жасаганын куншілік.

Сенін кулшылыгыннын біреуге кесірі тисе, кунан артады,
ойткені сен оны кудайдын атынан жасап турсын.

Ар істеген жаксылыгынды еске алу,
оны жоюдын бір жолы.

Тупкі тілек - Танірден.
Урпагына тіл тигізбе,
аруагынды мукатасын

Далел іздегеннін кумані бар.

Ен жаксынды киып уйрен, барібірде киясын.
Барынды жоктап уйрен, барібірде жогалтасын.

Окпе-олексеге тен.

Еркектін алемінде Отан бар,
Айелдін алемінде Урпак бар,
Баланын алемінде Алем бар.

Каріліктін белгісі - серттен таю.

Адамзатка пайдалы істін барі де жаксы адамдардан шыгады.

Адамнын тані мен жаны уйлесім тапкан шакты «Бакыт» дейді.
Сенін басты окитын кітабын - омір парагын.

Ананын балага бірінші парызы,
акені пір тутуды уйрету.

Адам дуниені оз аумагында гана кореді,
бірак озін кормейді.
Сондыктан ман бермейді.

Айелдін бакыты ерінде,
Еркектін бакыты елінде.

Халыктын камын ойласан, улылыкка жетесін,
Карабасынды ойласан, омірден боска отесін.

Ата созі - аянды,
Аке созі - баянды.

Керемет нарсені іздеме.
Керек нарсені ізде.
Кереметті озін жаса.

Каргыс алсан лезде бата ал,
бойына сініп кетпесін.

Жігіттін коркі - созінде,
Кыздын коркі - козінде.

Баймын деп тасыма,
Кедеймін деп жасыма.

Абай - казактын эталоны

Алла сен сезіп, коріп, ойлап, біле алмайтын алемнін аргы жагында.

Аруак Алладан келетін кудіретті Рух,
сен оны пенде кезімен салыстырма.

Аруакты жер мазарынан корінеді,
Аукатты ел базарынан корінеді.

Аруакка сену - иманнын  парызы.
Барлык дін кудайга басталады,
бірак озінше буралан.

Кундіз кунге, тунде айга карама.

Адам неге жерге карап ойланады,
кокке карап киялдайды.
(жерде кор бар, кокте тор бар).

Баска ултка киянат жасасан,
халкына каргыс акелесін.

Азазілдін ен мыкты айласы,
озін жокпын деп елге сендіргені.

Дін тозганда пайгамбар кобейеді.
Ел тозганда косем кобейеді.
Дау тозганда шешен кобейеді.

Алла созін каралама,
Ата созін алалама.

Аруакка бару - Рухтан куат алу.
Адамды адам тарбиелейді,
Рухты рух тарбиелейді.

Абайын коп болсын,
Кудайын коп болмасын.
Он сегіз мын галамды Рух устап тур, адамдардын рухы.

Жалпак шеше боламын деп,
жаулыгынды кірлетпе.
Жалпак елге жагамын деп,
атынды терлетпе.

Махаббаттын турагы - журек,
патшасы – акыл, иесі - жігер.
курбаны - тан.

Надандык - парасатпен білімнін аздыгынан.
Уятсыздык - тарбиенін, ардын, иманнын аздыгынан.
Арсыздык - намыссыздык пен надандыктын толі.
Жалкаулык - тарбие мен кайраттын жоктыгынан.
Адамга туа бітеді - намыс, жігер,кайрат, парасат,канагат, мейірім жане иман.

Ауылдастан аулие шыкпас,
созінді тындап укпас.

Арадагы урыс - бірінші куні от,
                екінші куні шок,
                ушінші куні жок.

Бірлік - бірге журу емес, бірге багыну.

Адал сауда - сатканда, алганда риза болса.

Атагынды ел котереді, туыскан пайдаланады.

Урпагынды ойлауды  ултарагыннан баста.

Казактарда акыннын коптігі –
казактын тілінен.

Айтканды істеме, айткызбай істе.

Барінен уйрен, ешкімге еліктеме.

Рухтын турагы - тан,
таннін тірегі – нан

Жазылмаган созін - жогалган казынан

Жаксымен откен ар кунін,
Жасына коскан жыл болар,
Еліне коскан улесін ,
Урпакка кейін жыр болар.

Киял коп, акикат біреу,осыны білсен, акылына тіреу.

Уакытта байлык, бірак шектеулі.

Уйінде жиі конса, таныста туыстай болады.

Коп балалы болганында айел еркекпен тенеседі.

Таннін емін жаннан баста.

Алемді казаки келбетінмен гана тандандыра аласын.

Келіннін тарбиесі - еліннін тарбиесі.

Тарбие - сакалдан, соз – макалдан.

Казакша тіршілік,
мусылманша кулшылык,
екі дуние байлыгы.

Турмысынды коріп, тугырынды коремін.
Тугырынды коріп, тегінді коремін.

Жаксы олім ушін омір сур.

Дуниенін туткасы - еркекте,
Кілті - айелде,
Сыры – данада,
Кызыгы - балада.

Адам болу - мын кунде,
Арам болу - бір кунде.

Атка ауыздык ие.
Келінге жаулык ие,
Шалга сакал ие,
Созге макал ие.

Нанды баспа, отты шашпа.
Тегін білмей тергеме.

Есінде болсын казагым,
казак деген таза угым!!!.

Жамандык ашкереленген сайын оледі,
Жаксылык ашкереленген сайын онеді.

Акмак адам торге отырса ,
баскаларда акымак корінеді.

Ен киелі су сенін кудыгыннын суы.

Акша барін шешеді, егер барі сатылса.

Біреуге комектескенін, озінді куткарганын.

Кудайды коктен іздеме, ол сенімен бірге.

Танін ушін омір сурсен олесін,
Жанын ушін омір сурсен  Жумакты коресін.


Жаксылыкты сатсан акша аласын,
Жаксылык істесен сауап аласын.

Жаксы айелін асылын,
Жаман айелін масылын.

Саражол турганда, сокпакты неге іздейсін

Кудайсыз адам жок,
Кудайсызбын деп ойлайтындар бар.

Мені тек тектілер таниды.

Сокырга шырак керек пе,
Санырауга кулак керек пе.

Мен туралы уш куа бар:
екеуі мактайды,біреуі жамандайды
ол мен дандайсымауым ушін.

Мен сендерге болашакты айтамын,
сендер откенді сурайсындар.
Кайда кетіп барасындар.

Менін созімді ісімнен танисын,
теріс болса мен айткам жок.

Мен сені жарыкка шакырамын,
сен карангыга уйірсін, сокырсын ба.

Мен сендерге келісім акелдім,
сендер неге даурыгасындар.

Менде таяк бар, сендерде шопан жок

Айтсам естімейсін, естісен тусінбейсін
алде саныраусын ба.

Кім мені тындаса Аруакты тындаганы,
Аруакты тындаса Алланы тындаганы.

Маган сенген Араукка сенеді,
Аруакка сенген Аллага сенеді.

Сен мені іздемесен де журегін іздейді,
барібір табасын.

Менде тыныштык, сендерде урыстык.
Тыныштык журекке жайлы.

Мен сендерден ештене жасырмаймын,
Сендер неге жасырынасындар.

Айтсам сенбейсін, сенсен келмейсін,
Не іздеп журген жансын.

Мен сендерге куамін,
Бірак  сендер куані жек коресіндер.

Акикаттан артык білім жок,
Пайгамбардан артык пірін жок.

Азазілден артык  касын жок,
Аруактан артык досын жок.

Жаксылыкта сенен озган айел, пірге лайык.

Айга акырган акымак, агайынын тани ма ,
Жеті аятты жаттаган ортамызда кари ма.

Каргыста екеуіде каралы.

Жаксы айел жарты патшалыкка тен,
Жаман айел жук арткан аркалыкка тен

Шатыспайтын пенде жок,
Куганы болса дуние бок.

Коппен кесіп шешпе,келісіп шеш.

Танымадым,таппадым,
тапкансон тыныш жатпадым.
Казагымдагы даналык,
бар байлыгым  бакканым.

Іздесен пайда табасын,
Іздемесен кайдан табасын.

Жаксылыкка жуымасан,
Жамандыктан кутылмайсын.

Дауы коптін, жауы коп.

Озгені ойлауды,озіннен баста.

Осемін десен копшіл бол,
Ошемін десен кекшіл бол.

Коніл кок донен.
Жагдайын колденен.

Арамза дауды кобейтеді,
Аумесер жауды кобейтеді..

Копке топырак шашсан ,
Озіне топырак буйырмайды.

Агайыннан алыстасан, тірі жетім боласын.
Жакын журсен оніп-осіп толасын.

Патшага кылсан карсылык,
Басына келер таршылык.

Аруактын колдауы,
Алланын жолдауы.