Баска парыз iстерiн

 Біртога кудайшылыгын, діндарлыгын болсын, дін ісіне аса катты араласпа. Дінге

ессіз берілу - ол санасыз, олі сенім. Мунанда баска парыздарын бар екенін умытпа.

Алла сенін жаксы амалдарынды да ескереді. Кара бастын камын куып кетуге болмайды.

Еркек боп туган сон елінді, жерінді коргау керек, уйленіп урпак жалгастыр,

жануянды, ата - ананды асыра, мал басына, ошак косына кара. Казакта «Карамасан

катын кетеді, бакпасан мал кетеді» деген соз бар. «Касіп насіптен болады».

Сондыктан мамандыгынды шама - шаркына карай танда. Ен бастысы онерге уйір бол.

Егерде біреудін бірдене істегенін корсен, онымен карым катынас устап онерін

уйренуге талпын. Ол ушін аянбай каражат жумса, ойткені ешкімде саган онерінін

сырын аша коймайды. Сол затты сатып алуга кететін каражатын кетер, бірак онерін

озінде калады. Сен оны  жогалта да, сата да, умытада алмайсын. Бірде жастау

кезімде уйіме кыз келіншектер жиналып жаксы бір отырыс болды. Бір жас кыз «сізді

бай деп естиміз, канша байлыгыныз бар» деп сурады. Мен «он миллиондай»

дедім. «Осы казір корсете аласызба» деп коймады. »Иа, тап казір касымда бар» деп

он саусагымды корсеттім. Расында да он саусагым аманда менен бай адам жок екенін

тусіндірдім. Негізінде онер аркімде болмайды. Ол киелі касиет болгандыктан, саган

конуы керек. Мысалы: домбырашы болгын келсе Жамбыл атанын мазарына барып, актык

жауып, тауасул жаса, міндетті турде даретін болсын. Жаксы домбырашы адамнан бата

ал, сол кісінін домбырасын тартып кор, устаздан сабак ал. Озіне арнап домбыра

жасап ал, немесе сатып ал жане оны кастерлеп уста. Кейбіреулер оны баласына

беріп, ат кып мінгізеді, сындырады. Ал домбыра киелі аспап болгандыктан ол сынса,

сенін шыркын кашып, жолын болмай, тіпті уйіннен береке, сан кетуі мумкін. Муны

казак «киесі урган» дейді. «Онерді уйрен, уйренде жирен» деген. Демек бір онерді

куып сауегей болуга болмайды. Бул жерде «жігітке сексен онерде аз» дегенді еске

алган жон. Казактын пайымдауынша уш нарседе; адамда, жылкыда жане итте, касиет

нагашысынан дарыйды. «Жігіт жаксысы нагашыдан, уй   жаксысы   агашынан  болады».

Кандай да онерді уйреткен адамнын кол актыгын беру парыз, ол саган кайырлы, оган

берекелі болады. Ей, Урпагым! Устазын сыйламаган улылыкка жетпейді. «Білім уйрену

инемен кудык казгандай» десек, сол білімді саган ерінбей, ежелеп уйреткен

устаздын енбегі кандай? Устаздын максаты саган білім беру, ал мураты сол

уйреткені аркасында сенін жаксы азамат болуын. Акылды адам оле олгенінше устазына

бас иеді. Казіргі балалардын «устазга» деген козкарасы неткен жабайылык екенін

айтудын озі уят. Арине ол коргенсіздіктін келбеті. Ол сенін кулын емес, пірін.

Уа, урпагым ултыннын улагатты улы болгын келсе, устаздын жолын кеспе, ойткені

адамнын ен Улы устазы Алланын озі екенін білгенін жон. Сенін онеріннен тек озіне,

ортана, еліне пайдалы онім келгені дурыс, ал егер біреуге зиянды болса, сол

адамнын каргысы сені табады. Онерінді кім корінгенге уйретуге, колакысыз таратуга

болмайды, онда туптін тубінде одан айырыласын. Онер адамы міндетті турде діндар

болуы керек, ойіткені сен онерлі болгандыктан барі колыннан келеді. Ал дінді

мойындамасан сен жамандыктын да жоралгысын, дуниесін жасауын мумкін. Мысалы: алты

агаштан, тойга арнап, алтыбакан да куруга болады, адамды олтіріп, дарга асатын

айкышты да жасауга болады. Онер адамы гылымды да менгеруі керек. Гылымнын

жетістігін колданып орасан зор жетістіктерге жетуге болады. Негізінде казак

халкында онерсіз адам жок, тек соны устамай аракка салынып, азып тозып, жургендер

коп. Ал нактылы бойдагы касиетін устамаган адам сонында касыретті болады. Рухани

ауруга, азгандыкка, мугедектікке  ушырайды. Казак оны «касиеті касіретке

айналган» дейді. Мунанда жаман бір жагдай, ол жалган касиет устау. Нагыз кунахар

адамнын ісі. Шала діндар, шала емші, шала коріпкелдерге сенбек тугілі жолаушы

болма. Олар білмеген нарсесін жасамакшы болып, саган керісінше ауыртпалык акелуі

мумкін, ондай каралыктан арылу онай болмайды. Мен бір таныс айелді білуші едім.

Сенен бірдене алгысы келсе «Маган солай келіп тур, мен сезіп турмын» деп сураган

нарсесін алып кететін. Енді бірде уйге коріпкел келді. Мен улкен тегенеге иттін

етін мушелеп бузып, буркітіме ас дайындап жатканмын. Алгі сабаз мені арі

айналдырып, бері айналдырып акырында ет сурады. Мен «ет жок» десем болмай

тегенедегі еттен дамеленіп тур. «Ей пакыр бул иттін еті, коріпкел болсан

сезбейсін бе» дедім. Тагы бірде сакалы каугадай озбек келді мен оны діндар адам

деп сыйлап журетінмін. Ол  насыбай ататын кезім, колымдагы коныраулы муйіз

шакшамды коріп жабыспасы барма. Бергем жок. Себебі «кудай ушін берші» дегені

унамады. «Ай кокесі, Кудай насыбай атпайды оган шакшанын не керегі бар» деп

шыгарып салдым. Насыбай демекші насыбайдын адамга жеті турлі пайдасы бар екенін

білгенін жон. Темекінін тутіні бірден окпеге барып, никотин тікелей канга сінеді,

ал насыбай ас корту жолымен отіп залалсызданады. Онын агзага асері тек тамакка

косатын бурыштай гана. Кызыл иекке салынган табак адамнын аузындагы кейбір

микробтарды жояды, тісіннін кызыл етін тітіркендіріп, тісінді катайтады, солі

онештен отіп колкандагы микробтарды жояды, ас казанга асер етіп, онын козгалысын

кушейтіп, ас кортауын реттейді, котеншектегі микробтарды жояды жане геморрой

аудуынын алдын алады. Алматынын вокзалында жур едім, алдымнан казактын сымбатты

жігіті жолыга кетті, касында бір келіншек жур.Насыбайым болса да шакшасын коріп

бір атым сурадым. Аузыма салганым сол еді (оте мыкты буйра насыбай екен) сал

турып алып тастадым. Алгі келіншек сыкылыктап куліп «Салганыныздан алганыныз тез

болды гой» деп калжактады .Сасканымнан  «Е, карындас-ау кумары канса болды гой»

деппін. «Озіне сол керек» деп жігітте куліп жатыр. Насыбайдын ен басты ерекшелігі

айналандагы елге зиянын жок, торт-бес сагат отырсанда ортанын шыркын бузбайсын.

Егде тарткан адамга журек кагысын котеріп, кан тамырларынын солуына карсы шара

болады. Ал насыбай жас жігіттердін журек согысына, кан кысымына кері асер етеді,

ойткені жас организм озін озі реттеп турауга каукарлы. Жас бала денсаулыгына оте

зиян. Дегенмен насыбайга  дагдыланбаганын дурыс. Айтеуір бір ермек іздесен,

женілдеуі дегенім гой.  Бата алу. Нендей жаксылыкка жеткін келсе аксакал адамнын

немесе сол максатына жакындау адамнын (устаздын, шебердін) акбатасын алу міндет.

Міндет дейтінім, ол расімнен отпей сол максатка колын жетпейді, жетседе баянсыз,

берекесіз болады. Бул Адам атадан келе жаткан зандылык. Казакта «Батамен ер

когереді, жауынмен жер когереді» деген мателден жердін онімі жауынга кандай

тауелді болса, ердін ісінін батага сондай тауелділігін коруге болады. Батасыз

батыр жауга шаппаган,  хандар такка отырмаган. Онын ар жагында батамен бойындагы

куна, каргыс жойылады. Дастарханга берілетін бата, уйленген жастарга берілетін

бата, жаксылык іске берілетін бата. Бата алудын жолы коп, бірак акмактар оны

елемейді. Арбір урпак козінін тірісінде атасынын, акесінін, ак батасын алганы

міндет. Данышпан казак «Аке каргысы ок, шеше каргысы бок» деп тегін айтпаган.

Егер акенді ренжітіп теріс батасын алсан, аруак та, тірі адам да ондай каргысты

кайтып ала алмайды міндетті турде сазайынды тартасын. Адам козі коре алмастай

акеннін тірі урык тамшысымен жалгасты сен дуниеге келдін. Сол жалгастык атадан

атага беріліп отырады. Каргыс алган бала сол жалгастыктан шіріген тамырдай солып,

шектеліп калады. Шеше тукым жалгастыгына катысы болмагандыктан ондай зандылыкка

катыспайды, сондыктан онын каргысы бок делінген. Біракта ананын алдындагы сенін

борышын ак сутке деген карызын. Сондыктан сен шешенді он рет Меккеге аркалап

апарсан да ак сутін актай алмайсын. Ана тек адамнын тіршілікке келуіне себепкер

болгандыктан онын тілегінде тек урпакка деген махаббат дарыган. Онын алгысы гана

кабыл болады. Ата-ананын алгысына жетпеген бала жаркын болашакка да жете алмайды.

Бата алу дегенініз Алла ризашылыгына жету ушін тест тапсырганмен бірдей, десем

артык емес (казіргінін тілінде) Тек батаны калай болса солай, ниетсіз, кулыксыз

бос созбен беруге, алуга болмайды. Торде отырып, текеше бакылдап берген, тексіз

батадан, босагада отырган баденді баланын батасы артык. Жас болсанда бата беруді

уйрен, топ ішінде мерейін осіп, коптін ризашылыгына боленесін. Ерекше дарынды,

бай-бакуатты, лауазымды, курметті адамдардан бата алуга тырыс. Ондай ерекшеліктер

адамнан адамга ауысады. Жасы улкен кариялардан бата алып жур, жугысады. Оз басым

козінін тірісінде атакты уш молла, имамнан бата алдым. Маркумдар ескінін козі,

шынайы білімді, парасатты моллалардын соны еді. Каркаралыда Капаш молланы іздеп

уйіне бардым. Келіні кіргізгісі келмеп еді, аксакал кісі келгенін сезді

ме «Балам, кірсін» деді. Бір болеме ортасында мамык тосекте отыр екен. Мені тани

кетті, жон сурасып біраз отырдык. Бір кезде «мен осы  жана гана аян алдым, «Бак»

ішінде отыр екенмін, алдымда екі жас кыз бала отыр. Кенет бір дауыс, «Бул саган

берген сыйымыз» деді. Бул ненін белгісі» деп сурады. Мен колын устап «Имеке

куттыктаймын, сізге жумак буйырыпты» дедім. Ризашылыгымен ак батасын беріп,

шыгарып салды. Кешікпей Кадыр тунінде 104 жасында о дуниеге аттанды. Томар

ауылына Садык молланы іздеп бардым. Уйінде кондым. Байбішесі де бір періште жан

екен. Тангы ушке шейін ангімелестік. Ол кісі діндар ретінде айыпталып, он

жыл «итжеккенде» болыпты. Тунімен естіген ангімем, алган дарісім бір тобе,

ертенгісін ол кісінін берген батасы бір тобе. Кешікпей кайтыс болганын естідім.

Буркітті ауылында атакты, атасынан молла болган Умбетбай молланын касында кырык

кун журдім. Екеуміз сол ауылда ашылган алгаш мешіттін расімдерін, туын,

тактайшысын, асатаягын  т.б. жасадык. Маган алгаш намазды  окуды т.б. уйретті.

Кейінен кайтыс болып, сол мешіт «Умбетбай мешіті» атанды. Козінін тірісінде ак

батасын алдым. Бул кісілерден бата алып улгергенім, Алланын мен ушін берген сыйы

еді. Содан бері жыйырма жыл ішінде мен олардай молла кормедім. Кобісінін білімі

бар, бірак парасаты мен даналыгы жок. Дін ісіне мамандык ретінде карайды, Аллага

емес, акімдерге кызмет ететіндей кейіп танытады, улт санасын оята

алмайды. «Аллага кызмет еткен адамнын сыйы Алладан» дегенді аузымен айтса да,

укметтен айлык сурайды, жагдайын жасауды алга тартып елдегі діни алауыздыкка

арашашы болмагандыктарына себеп іздейді. Кобісі екіжузділікке бейім «Аруактан

колдау жок, аруакты кору шайтанмен кауышу, зиярат жасау ширк, шелпек пісіру,

актык байлау тагы баска казак салтары кателік» дегендер енді « ата баба жолы

дурыс» деп мулайімсіп жур. «Анкау елге арпамза молла» деген осы балам. Молланын

сегіз нысанасы болады: ол ер азамат болуы, жасы кырыктан асуы, он екі мушесінін

кем болмауы, косе болмауы, діни білімділігі, такуа болуы, казакша сойлей білуі,

ултык гурыптарды білуі. Сонгы кезде Аруактын батасын жеткізетін адамдардын коптеп

шыгуы, адам баласына, онын ішінде казак халкына Алладан келген ерекше бак.

Казіргі уакытта адамзат пен Азазілдін озара согысында адамзаттын екінші болігі -

Аруактарда катысуда. Сол тылсым дуние аскерінін басшылыгы біздін аруактардын

колына берілгендіктен, олар тірі адамдарга оз аманаттарын жеткізуге мумкіндік

алган жане осы мен жеткізіп журген екі діннін басын косу туралы «Алланын

жарлыгынын жарыкка шыгар алдындагы хабарга, болатын окигаларга, халыкты алдын-ала

дайындау, тазарту» деп білген жон. Алла адам  баласын алімсактан бері  елшілері

аркылы  тарбиелеп келеді. Бір мын тогыз жуз токсан екінші жылдары экстрасенстер,

одан сон халык емшілерінін лек-легімен шыкканын білесіздер. Олар халыкты казакый

улттык рухани бастауына    кайыруга    улкен   енбек   сінірді. 1997 жылы Алматы

онірінен бастау алып букіл Казакстанга тараган, ар казакка  тылсым дуниенін

хабарын жеткізген,«Ата жолы» козгалысы бес миллиондай халыктын журегін оятып,

тазалап отті. Коптеген биоэнергетиктер жердін куат орісін тазартуда. Рухани

тазарудын жолдары кунен кунге орлеуде. Казіргі уакытта казак халкынын насілдік,

этникалык, генетикалык негіздері айкындалып, отандык  жері занды калыптасып,

улттык тілі, тарихы, онері, салт дастурі, адет-гурпы т.б негіздері толык

болмасада айкындалып, озінін кайнар булагына оралды. Келесі маселе онын рухани

ішкі дуниесінін байлыгы тусініспеушілік, талас-тартыс тудырып  отыр. Казакстан

жерінде шогырланган баска да халыктардын, толып жаткан, шатаскан «руханиат»

асері, діни конфессиялар козкарасы керегар ілімдерін таратуда. Онымен коса

казактын озі ішіндегі руханиат касиеттеріне ие болган жандардын, топтардын озі

бірлікке умтылмай бірін-бірі каралап, елді сан сакка бастауда. Кейбірі бойына

тегін біткен касиеттерін  нактылы максатына жумсамай, халкынын муддесін умытып,

кунахарлык максатта пайдаланып жур. Елдін руханиатын бір жуйеге шогырландырмай,

оны тазартып, кара халыктын игілігіне асырмайынша елдін Рухы толык жане дурыс

котерілмейді. Христиан діні келердін алдында да, Ислам діні  шыгардын алдында да

мундай кубылыстар болганын біреу білер, біреу білмес. Ендігіде  барлык аруакты-

касиетті, таза ниетті жандар (галымдар, онер иелері, сазгерлер, акындар, діни

гуламалар, тарихшылар, экстарсенстер, емшілер, баксылар, т.б .Киелі рухтар

алемінін окілдігін кабылдаган жандар) бір тудын астына жиналып, казак халкын

каралыктан арылтып жана орлеуге котерілуіне ат салысуы керек. Казак халкынын

бойындагы, созіндегі, рухындагы Улттык, Рухани, Діни кундылыктарымызды    толык

оз денгейінде ашып, далелдеп жане баршага мойындатып, казакка тан, ата-

бабаларымыздын сара жолына салып алмайынша біз Алла алдындагы тура-тоте жолга

шыга алмаймыз. Мысалы: кейбір азаматтардын «Менін арым таза, дінде шаруам жок»

дегенін естисін. Жаратушысына сенім артпаган жаннын рухы толык тазарган деу

кисынсыз. Бундай жандардын улттык минталитетіде шамалы. Улттык, Рухани, Діни

кундылыктарымыздын  ара жігін білгенін жон. Улттык бейнеміз ол казакка тан адами

материалдык болмысымыз, Рухани бейнеміз ол ішкі адал жанымыздын талсым жаратылыс

алемімен байланысы жане сонын сырткы алемге корінісі. Діни бейнеміз ол таза

улттык жане рухани дуниемізбен жалгыз жаратушы Танірге - Аллага деген сеніммен

бойусынушылык, кулшылык кагидалары. Улттык болмысы тазармаган елдін Рухы

тазармайды, Руханиаты таза болмаган жан таза діни сенімді устана алмайды. Еліннін

азаматы ретінде, ел ішіндегі мундай жаксылык істерге колдау салып жур, кім бундай

іске карсы шыкса сол адам сайтанын сапалагы. Елді булдіріп, жаманшылыкка

шакыратын істерге, арандатушыларга, маскунемдерге, жанжалшыга, дурліктірушілерге

тойтарыс беру дурыс амал екенін білгенін жон. Гылымга ерекше коніл бол, себебі

гылым аркылы сен дінді толык тани аласын. Айналандагы барлык жаратылыстын

зандылыктарын біліп, Жаратушынын  шеберлігіне танті боласын. Ертеректе бос турган

уйге кіре алмай турган сайтанды коріп жын: «Жайшылыкта мын адам болса да

ортасында болушы едін. Неге коркып турсын» деп сурапты. Катты саскан сайтан онын

аузын басып турып «Акырын сойле, ол уй бос емес. Онда бір галым демалып жатыр»

деген екен. Дін мен гылым екеуі кобінесе бірін бірі мойындагысы келмейді. Дін

орталыктары  куні кешеге дейін техниканы «шайтан арба», Ауа райын болжау жумысын

кунаге санап, тагыды толып жаткан гылым жаналыктарын «шайтани іске» балап келсе,

гылым жаратылыстын зандылыктарынын барін «табигаттан»деп сандырактауын кояр емес.

Дін гылымды куаттандырып, ал гылым дінді растап турганында гана алемнін шынайы

зандылыктары айкындала тусіп, дін ныгая береді. Галым адам ен бірінші такуа болуы

керек айтпесе Жаратушыга, гарыш зандылыгына керегар, адамзатка карсы куналі

жаналыктар ашып, кесапатты болуы абден мумкін. Ондай галымдар туптін тубінде

есінен ауысып кетеді, себебі жогары куатка керегар кірісіп жуйкесі куиіп кетеді.

Ниеті, руханиаты таза адам гана улы галым бола алады. Галымнын онерсіз оркені

оспейді. Арбір ашкан гылымый жаналыгын онермен далелдеп, колданыска кірістіре

алады. Соз жузінде болсада, гылымга ислам дінінін козкарасы дурыс. Ойткені Куран

білім булагы болгандыктан. Осы туста айта кететін бір жайт, Алланын созі Кураннын

казак тіліндегі аудармаларындагы орескел кателіктердін, жастардын діни

устанымдарындагы коз карастарын бузуы жане елде, осыны жонге салар  діни галымнын

жоктыгы. Адам баласына он сегіз мын галамды сыйга тарткан Алла сендерге «кызылды

жасылды жаратылысты тамашаласын» деп коз берді, «игеріп игілігіне жаратсын» деп

онерлі кол берді, Жаратушы «шеберлігін уксын» деп гылым уялатып, сана берді,

барлыгынын басында «Озінін тургандыгына сенсін» деп иманды журек берді. Осынын

барлыгын дурыс тусініп, бірінен бірін ажыратпай устана біл балам. Менін озім

аударган казак тіліндегі Куранды саган аманат етемін. Кім не десе, о десін онын

дурыстыгына сен. Елдегі надан дін басылары оны дурыстап окыганда жок, бірак

баспага руксат етпеді. Олар азербайжаннын аудармасына бас иіп, оны ханзаданы

сыйлагандай карсы алып, шашылуда. Уа,Урпагым! Адамдык атына сай болуга тырыс.

Замандастарыннан калыспай заманауи турмыс кур. Оз уйінде журсенде, ыкшам, таза

жане укыпты киініп жур. Ар істі аткарарда соган арналган киімін болганы абзал.

Мысалы; намаз окуга шапанын, салден болсын, усталыкта алжапкышын, колкабын 

болсын, аншылыкта, спортта  да оз киімі бар т.с.с.Тек кана бас киімін (айел

адамда жаулыгы) жане жаганнын кара болмауын кадагала. Онда жолын болмай, кайгы

касіретке жакын болуын мумкін, муны казакта «кара баскан» дейді. Казак кайгысыз

кара жамылмаган. Негізінде сактанганды Кудай сактайды.