Кьисметдин рекьер

Кьисметдин  рекьер
А я молитву сотворю тебе:
«А чтобы жизнь была большой, красивой, полной,
Чтоб стыдно, больно не было в конце пути!
Есть некая черта, черта, что нам дозволено.
Так ты её, сынок, не перейди!»

Кьисметдин  рекьер садазни вахтундилай вилик чир жедач. Гьа икI хъсанни тушни? Чир хьанайтIа эхиз тахьана рикI пад хьун мумкин тир…
Йикъарикай са  юкъуз Ханум кIвалахилай к1вализ  хтайла  лукьманвилин  академияда кIелзавай хци:
- Диде ваз кич1е жемир, вун захъ галаз пака чи профессордин патав фена  кIанда, - лагьана.
  Ханумаз акI хьана  хциз  тарсарай четинвилер ава…
- РикIик кьамир, чан хва, чна са рехъ акъудда, заланвилер гьа ихьтинбур хьурай, - лагьана.
Диде хиялди тухвана. Вуч себеб ятIа? Адаз садрани тарсарай хциз  четинвилер ава лагьана ван хьайиди тушир. ..
- Ваъ, я чан диде, тарсар вири хъсан я, заз са гъвечIи операция авуна канзава, ваз кичIе жемир, ахьтин хьанвай са кIвалахни авач.
И ван хьайи  диде къах  хьана амукьна, амма ада   вичин фикирар винел акъуднач...
 -Гьина авачт1ани ваз гишин хьанва чан хва. За исятда са къафун ийида, – лагьана Ханума нагъв кьиткьиннавай вилер чуьнуьхарна тадиз муькуь кIвализ фена. Ада нянин т1уьн гьазурна хциз гана, ахпа  кьил тIа хьун багьна кьуна вичин  кIвализ гьахьна пакаман йикъалди ксанач…Дидедин рикIи экуьн хьун гуьзетиз тади квай… «Са гъвеч1и операция, …» -лугьуз фад - фад тикрариз вичи - вич  секинариз алахъзавай…
 Профессордин къарар гуьлле хьиз дидедин рикIе  акIана: «Тадиз   кьил операция авун герек я!»
  Ханумаз са легьзеда дуьня чкIайди хьиз хьана Амма мад вичи - вич хвена. Мажбурна хъвер галаз хциз: «РикIик кьамир, чан бала, дидеди вун сагъарда!». АкI лагьана хьи  на лугьуда вири  к1валахар вичин гъиле ава..
Гьа йикъалай гада онко-меркезда  къаткурна. Гила  дидедин рехъ сад хьанвай. Экуьн кьиляй хцин патав ,нянихъни кIвализ. Са кьве гьафте гьа икI алатна. Са сеферда Хануман патав гвай чкадал са яш хьанвай, кьил рехи  кьузуь дишегьли ацукьна. Са тIимил вахтунилай ада лагьана:
- Бейкеф жемир, хабар кьуртIа жедани?
- Ам вуч лагьай гаф я, жеда.
- Я чан руш, зун и маршруткада аваз гьар юкъуз гададин кIвализ физ-хквезвайди я. ГъвечIи хтулдиз килигиз куьмекар гузва, зи  рикIни алахьзава. Хтулар багьа  я, вазни акурай, виридаз акурай, я аллагь. Са кьве гьафте кьван я зал вун расал жез и маршруткада, икьван чIавалди заз вун акурди тушир. Вун гзаф перишан я. Чин хъуьрезва ви исятда зун вахъ галаз рахадайла, амма рикI ви шезава.
И кьуьзуь дишегьлидин ван атайла  диде гзаф яргъавай Ханумаз лап дидеди вичин гьалдикай хабар кьурди хьиз хьана, вилерай накъвар авахьна.
- Багъиша Kуьне зун, жувавай жув хуьз хьанач.., - лагьана Ханума.
- Вахъ вуч залан  кIвалах ава? Начагъ яни мукьва-кьили?. Заз аквазва вун гьамиша гьа са  чкадал эвичIзава. Багъиша, чан руш, за кьатIанва фадлай. Эгер лазим туштIа лугьумир.
- Зи бала ава ина,- куьрелди жаваб гана Ханума.
  - Шумуд йис я адан?
  - 20 йис я, студент я медакадемияда…
 Гададикай ихтилат  ийидайла адан чин вири дидейрин хьиз дегиш хьана, лап  ракъинин нурарин ранг яъайди хьиз. Адаз шад тир вичин аялдин тариф ийидай чка жагъайди. Гьакъикъатда гада хъсан аял тир, кIелни хъсан ийизвай, диде адаз гзаф кIандай, гьавиляй  вичин азардикай чир хьайила дуьз  са варз хьана дидедиз талгьана …операциядин чIавалди чуьнуьхарна ..«Заз ви уьмуьр зидалайни багьа я, диде»,- лагьанай вучиз акьван вахтуналди чуьнуьхарна суал гайила. Гадади кIуьд лагьай классда кIелдайла  вичиз луьманвилин  пеше хкягъиз к1ан хьун малумарнай, жерягь  жез мурадар авайдакай. Диде шад хьанай, адан стха Дагъустанда лап т1вар-ван авай жерагь тир, «са жерягь  мад жеда чахъ», -фагьумнай ада…
- Адакай лукьман  жеда ман, хъсан пеше я, лап хъсан пеше, гьар садавай  алакьдач  инсанар сагъариз.
Къариди икI  лагьайла, Ханумаз саки дуьнъя  гана:
- Хъсан тир хьанайтIа, ам аллагьди хъсанарнайтIа за зи уьмуьр гудай, са кIусни гьайиф тушир.
- Я чан руш, заз яб це. Ви бала хъсан жеда. Зун чIалахъ  я. Аллагьди ви баладиз тIал вуч затI ятIа къалурзава, масабурун тIалдикай хабар кьаз чир хьурай лагьана. Ви гададикай гзаф хъсан жерягь  жеда. Адалай инсанар рази жеда, аллагьдивай адан чан сагъ хьун тIалабда. Вучиз лагьайтIа и дуьнъядал алайди инсандиз са девлет я - сагъвал. Вичиз куьмек гайидаз гьамиша виридалайни ч1ехи девлетар гуз кIан жедайди я. Вун ви баладилай гзаф рази диде жеда. Зи гафар рикIел хуьх. Вун сагърай, зун экъечIзава, пака аквада чаз мад . Жуван рикIин зайифвал аялдиз къалурмир. И гафар за ваз хайи дидеди хьиз лугьузвайди я…
Мад кьве гьафтеда и кьве дищегьли гьар пакамахъди расал жезвай, Ханума гила адаз вичин патав чкани тазвай. Операция ийидалди са югъ амаз кьуьзуь дишегьлиди Ханумаз икI лагьана:
- Закай ваз, чан руш, хъел къвемир, зун накь чи мискIиндиз фенвай, за зи Aллагьдивай ви баладиз чандин сагъвал тIалабна. Аллагь сад я, амма чнани куьне гьар жуьре тIвараралди лугьузва. Шукур хьуй адан кьадардиз. Садрани аси жемир, Aллагьди тIарвилер ракъурайла мягькемдиз кьабулна кIанда, вучиз ракъурнатIа лагьана фагьумна кIанда…
И гафар веси хьиз кьабулай Ханумаз мад къари акун хъувунач. Вичин дердерин гъиляй адан кьилиз и къаридин тIвар вуж я ятIа жузунни  атанач. Гила гьар ксудайла , пакамахъ къарагъайла  Ханума Aллагьдивай а хъсан дишегьлидиз чандин сагъвал гун, уьмуьр яргъи авун тIалабзавай.
Къариди лагьайвални хьана: Хануман хва азардикай азад  хьана, эхиримжи 6 курсуна кIелун давамарна. Гила са тIимил вахтундилай адакай жерягь  жедай. Адакай  начагъ инсандин гуьгьуьл кьадай, масадан тIал жуванди хьиз кьуна инсанар сагъардай, мукьва-кьилийрин рикI шадардай са кас хьун Хануман мурад тир. Фад-фад урус къаридин гафар рикIел хквезвай адан. Мукьвал-мукьвал вичи вичиз лугьузвай: «Виридан балаяр   сагъ хьурай. Дидейриз балайрин начагъвал такурай  …. Къуй  дидейрин рикIер гьар са чIавуз шад хьурай.  Балайрин  чандин сагъвал, бахтаварвал акваз!»