Узбек аристократияси

    Биз совет мактаби тарбияланувчилари “аристократия” сузини эшитганимизда баданимиздаги барча тукимиз хурпайиб катта булганмиз. Аристократ деса, ишёкмас оксуякларлар Йулчининг тогаси золим Мирзакаримбойни, Йулчининг севгилиси Гулнорни аввал угирлаган, кейин эса захарлаб улдирган Салимбойваччани тушунамиз.
    Якинда Абдулла Кодирийнинг “Утган кунлар” романи асосида кинорежессёр Йулдош Аъзамов томонидан олинган фильм Юнесконинг “Олтин фонди”га руйхатга олинганлигини айтиб колишди.   
    Аммо, СССР даврида ушбу фильмдаги бойлар – Отабек, унинг отаси Юсуфхожи, унинг кайнотаси, борингки Кукон хони Худоёрхон хам ижобий кахрамон сифатида берилгани учун рахматлик Й.Аъзамов эшитгичини эшитган.
     Совет замони утди. Бутун дунё камбагаллари бирлашингиз! – деган шиор кун тартибидан олинди. Лекин, энди бойлар – оксуяклар пайдо булишяпти. Уларнинг ичида уз мехнати эвазига бойиётганлари хам бор. Баъзида боболари хазинасини энди ишлатаётганлар хам бордир. Барака топсин. Юртимизда канча бой купайса, канча назари тук одам купайса ёмонми? Албатта, яхши. Хуш, хозирги “янгибойлар”ни аристократ, аслзода дейишимиз керакми?
Кани аристократия деган сузнинг асл маъноси нима?
     Мана Миллий энциклопедияда бу хакда нима дейилади:
     АРИСТОКРАТИЯ
(юн. aristokratia – яхшилар хокимияти) — 1) иктисодий хукмрон синф, зодагонларнинг сиёсий хокимияти, хукмронлиги. Аристократия биринчи марта антик даврнинг машхур мутафаккирлари — Аристотелъ, Платон томонидан кулдорлик давлат тузумини идора этиш воситаси сифатида ишлаб чикилган; 2) кулдорлик ва ундан кейинги илк давлатларда энг имтиёзли табака.
     Хатто, энциклопедиямиздаги шархдан хам совет замони нафаси уфуриб турибди. Аслида шархнинг биринчи жумласи айни хакикат!
Сизга мен битта неординарний фикр айтай:
–Дунёнинг хамма жойида, хамма мамлакатида аристократлар давлатларни бошкаряптилар!
     Ха, хамма жойида. Хамма жойдаги давлат бошкарувида ишлаётганлар шу давлат халки ичидан танлаб олинган, бошкалардан кура яхшиларидир.
Аристократ деганда бойлар тушунилмайди. Яхшилар тушунилади. Ким нимага арзиса, уларнинг узларига хос ва мос рахбар, рахбар уринбосари, булим бошлиги ишлаяпти.
Ижодкор сифатида Сталин даври мени куп кизиктиради. Сталин узини илох санагани учун, барча кадрларни узи танлаб оларди.
     Уларнинг купчилиги асосан урта маълумотли ёзишни билмайдиган Каганович, фашист танкларига чечен отлик гвардиясини хайдаган Ворошилов, фанни бошкарган Лисенко деган чаламулла. Бу одамнинг битта гоясини курсатишди. Яъни, “бугдойнинг унумдорлигини ошириш учун неча миллионтадир киши ва шунча пинцет керак эмиш”, бу ишни унинг отаси синаб курганмишми-ей, буёгдан диктор хакикатда унинг отаси урада саклаётган коп устига самогон тукилиб кетганлигини пичинг килиб утди. Бунака чаламулла Вавиловдай бутун дунё тан олган генетик олимнинг умрига, ишига зомин булди. Уз уртокларини Царский охранкага сотган Республика прокурори, Олий суд раиси булиб ишлаган миллионлаб кишиларни катагон килинишида жонбозлик курсатган Вишинский, башарасидан Дажжоллиги куриниб турган Бериями-ей ва бошка, бошкалар. Ха, улар аристократ эмасдилар. Чунки, улар яхши одамлар эмасди.
Хрушчев, Брежнев замонидаги рахбарларнинг купчилигини аристократлар дейиш мумкин эди. Масалан - Громико, Косигин, Андропов, Рижков, Горбачев ва бошкалар хам.
    Сталин замонидаги узбек аристократи деб менимча Усмон Юсуповни айтса булади. Бир танишим, 30-40 йиллардаги газеталарни эринмай вараклаб чикиб, кизик бир гапни айтиб колди.
    Газеталардан маълум булишича, 1937 йилгача узимизда “ушла, ушла”, “кама-кама”, “халк душманларини фош килиш” хакида материаллар куп экан. У.Юсупов давлат тепасига келганидан кейин курилиш, ободонлаштириш хакида маколалар купайган эмиш.
    У.Юсупов Сталиннинг кабинетига рухсат сурамасдан кирадиган кишилардан бири булган экан. Айникса, уруш пайтида. Кунларнинг бирида У.Юсупов Сталиннинг хонасига одатдагидек, суроксиз кириб келса у ерда Хрушчев Украина КП Саркотиби утирган булади.
–Усман, неча эшелон фронтга юк жунатдинг?-сурайди Сталин.
–Фалонта жунатдим,-дейди У.Юсупов, айтиш жоизки, у Сталиннинг топширигидан хам ортикча жунатган булади.
–Мана, курдингми?-дейди Сталин Хрушчевга, сен эса айтилган режани бажаролмаяпсан.
Соддадил У.Юсупов Хрушчевнинг тарафини оламан деб,
–Урток Сталин, у кандай килиб жунатади, ахир Украина фашистлар кулида-ку,-дейди.
   Бу гапдан кейин, Сталин Хрушчевни буралатиб хакорат килади.
   Тугри, У.Юсуповнинг хам хато ва камчиликлари булган, коммунистик, атеистик давлатда комил инсон булиши жуда огир талаб.
   Лекин, У.Юсупов Фаргона канали кураман, фалончи ишни киламан, деб купгина одамларни камокдан хатто отувдан саклаб колгани хам факт.
   Бугун ахборотдан Турин институтида булиб утган йигилишни курсатишди. Унда хакикатда хозирги пайтдаги узбек аристократлари М.Йулчиева, Р.Эрматов, М.Абзалов, О.Назарбеков ва бошкаларни курганимдан кейин, илхомланиб кетдим. Бу одамлар русча айтганда доступний, камтар, яхши инсонлар. Буларга давлат вазифаларини хам бемалол топширса булади. Охирги пайтларда жамоатчилик палатаси тугрисида гап куп буляпти. Аслида, жамоатчилик палатаси, миллатидан катъи назар халол мехнати эвазига халк ичида обру топган одамларимиздан иборат булиши керак. Бир вактлар Америкада жиноятчиликка карши курашиш учун “неприкасаемые» деган гурух ташкил этилган.
   Жамоатчилик назоратини амалга оширувчи, Россияникидек Жамоатчилик палатаси ташкил килинса ва бу палатада энг долзарб муаммолар очик-ойдин курилса, бу мулокотларнинг баъзилари телевидение оркали, баъзилари аноним тарзда уша соха рахбарларига курсатилса ва хакикий ахвол урганилиб, камчиликларни тугатиш учун тавсиялар берилса яхши иш буларди.


Рецензии