Кедей адамнын омiрге деген козкарастары

"Бір сагат білім іздеу, уйрену туні бойы намаз окып шыкканнан артык. Бір кун білім уйрену уш ай ораза тутканнан да артык". Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Кенес укіметіндегі социалистік жуйе жекелеген адамдар акылды шешім кабылдай алатын кабілеттеріне сенбейтігіндігімен ерекшеленді. Сол кезде билікке ие болган адамдар барлык нарсенін орталыктандырылып, укімет колында жинакталганын калады. Ол укіметтін калай тас-талканы шыкканына баріміз де куаміз. Казак атам: «Ортак огізден, онаша бузауым артык» - деп жеке касіпкерлікті керемет суреттеп берген емес пе?!

«Казактын бiр макалы: "онер алды - бiрлiк, ырыс алды - тiрлiк" дейдi. Бiрлiк кандай елде болады, кайтсе тату болады - бiлмейдi. Казак ойлайды: бiрлiк ат ортак, ас ортак, киiм ортак, даулет ортак болса екен дейдi. Олай болганда байлыктан не пайда, кедейлiктен не залал? Агайын курымай мал iздеп не керек? Жок, бiрлiк - акылга бiрлiк, малга бiрлiк емес. Бiрлiк малга сатылса, антургандыктын басы осы. Агайын алмай бiрлiк кылса керек, сонда аркiм несiбесiн Кудайдан тiлейдi, айтпесе Кудайдан тiлемейдi, шаруа iздемейдi. Ауелi бiрiне-бiрi пале iздейдi. Не тусiн, не ажарын, не окпесiн булдап, ол болмаса, бiр пале салып, коргалатып, айтеуiр бiрiн-бiрi алдаудын амалын iздеседi. Мунын кай жерiнен бiрлiк шыкты?».  Абай, алтыншы кара  соз.

Адамды істеген ісінен білесін. Коптеген адамдардын табыска жетпеуінін, жокшылыкта омір кешуінін, денаулыгынын нашар болуынын себебі, озі туралы оте томен пікірде, кабілетім жок, орем жетпейді деп есептейді. Бул алган тарбиенін натижесі, себебі - саби, бала кунінен кейбір аналардын, акелердін: надандыктын салдарынан оздерінін туган балаларын каргап-сілеуден, аузына тускен былапыт созбен боктаудан жане ананы істеме, мынаны істеме деп озін силауды умыттырып жібергенінен.

Ол озін-озі багалай алмайды. Осы создердін барі барып онын сана сезімінін тубіне (подсознательный разум) жазылып калады. Адамды баскаратын сана болгандыктан, баланын туган анасы мен акесі озінін баласына саби кунінде-ак, жокшылык пен кедейшіліктін омірлік багдарламасын санасына жазып бергенін, омірге деген кулшынысын, арманын, максатын бесікте жатканда-ак туншыктырып, буындырып олтіріп тастаганын білмейді де, сезбейді де...

Біздін когамда жалпы мораль озін-озі силаган, суйген адамды жазгырады, сондыктан да озініз туралы баска адамдардын теріс пікірін озініз жокка шыгарган уакытта табыс келеді.

Дана халкымыз айтады: «Егер адамды бір кабат тойындыргыныз келсе - тамак бер, ал омір бойы тойындыргыныз келсе - кармак бер». Есінізде болсын! Осы окып отырган кітабыныз - сізге кармакпен балыкты оз бетінізше устауды уйрететін курал.

Кім де кім озін дамыткысы келсе, алдымен ойлау жуйесін озгертіп сезімталдыгын жетілдіру кажет. Бул тек дайындыктын басы гана. Осынын бір жолы білім алу. Сіз осы кітапта баяндалган ілімді уйренсеніз, казіргі ХХI гасырдын экономиканын зандылыктарынын тылсым сырларын тусінесіз. Турмысыныз бен денсаулыгыныз да курт жаксара бастайды, себебі біліммен сусындайсыз. Озінізге малім емес кабілет пен касиеттерініз ашылады.

Молшылык пен байлык - біз ондіріп, осіріп жаткан заттар емес жане осылай екен деп ойлауымыз да емес. Егер біздін акыл-есіміз бен ойымыз, аз-маз баршылыктын озіне де разы болып - жокшылыкка сенсе, еті уйренсе, онда калган омірініз де тук озгермей-ак осылай отеді. Кайталап айтайын, біз санамыз бен ойымыз кабылдай алатын нарсені - озіміздін калауымыз бойынша гана іске асыра аламыз.

Ен жаманы, гарыштан келетін молшылык пен байлыктын келер жолын - санамыз бен ойлау жуйеміздін жудеулігінен жауып тастаймыз. Біз молшылык пен байлык, денсаулык туралы санамыз бен ойлау жуйемізді біртіндеп озгерте алсак керемет болар еді. Онда алдыга жылжыганымызды байкау киынга сокпас еді. Ойткені, алдымен ойлау жуйеміз озгереді, осы ойымызды іске асырып адетке айландырамыз,  сонан сон адет мінезге айналмак, ал адамнын калыптаскан мінезі - Озінін тагдырын шешетін кудіретті куш екенін еш уакытта умытпаныз!

"Егер адам оз жагдайына канагаттанбаса, оны екі жолмен озгертуге болады: не оз омірінін, не жан-дуниесінін жагдайын жаксарту аркылы. Біріншісі ардайым болмаганмен, екіншісі ардайым оз билігінде".     Сократ.

Баягыда біреу улкен гуламага барып, омірімнін сонына дейін бакытты жане сатті болуым ушін не кажет деп сурапты. Гулама осынын барі озінде бар деп жауап беріпті. Бакыт пен саттілік, молшылык пен табыс сырттан келмейтін, ішкі агымдар.  Біз омір суру ережесін жокшылыкка, аурушандыкка негіздемей, керісінше гулдену мен молшылыкты, мыкты денсаулыкты омір суруіміздін шарты етіп кабылдауымыз кажет.

Бiлiмдi уйрену жане ойлау жуйесін озгерту аркылы - байлыкка, шексіз бакытка жету  терен даналык ілім, осы ілімді жаксылап тусініп, сананызга сініріп, журегінізге уялатып, ми кыртысыныздын бір болігіне кашап жазып алмай: бакытты, даулетті, мыкты адам бола алмайсыз. Молшылык пен бакыт  бiлiмнен туындайтын: гарышпен, табигатпен ундесіп жаткан, купия сыры, унгыл шунгылы, калтарыстары коп ілім.

-  Адамнын алдына койган максатына байланысты кандай талаптар болуы мумкін?
- Адамнын максатына байланысты кандай талаптардын болатынына келейік. Аркімнін ой-орісіне байланысты сан килы талаптардын болатыны туралы данышпан Абай озiнiн кырык тортінші кара созiнде былай дейді:

«Талаптын iшiнде адам баласы кобiнесе басына кадiр iздеп, сол талапта болады. Бiреуі мал куып жатыр. Сарандыкпен, арамдыкпен, айтеуiр мал тапсам, «мал тапкан ердiн жазыгы жок» дейтугын, «малдынын бетi жарык» дейтугын макалга сенiп, халыктын турiне карай, ит те болса, малдыны соге алмайды деп, бул мал хам пайда, хам касиет болады бойыма дейдi. Мунысы рас, казактын оз кулкына караганда, бiрак адамдыкка, акылга караганда, казак тугiл, конiл жиiркенетугын iс. Осыган карай бiреу ер атанамын, бiреу кажеке атанамын, бiреу молдеке, бiреу бiлгiш, ку, сум атанамын деп, сол харекетте жур».

Сіз жане окырмандар ойлансын деп койгым келген бірнеше сауалым бар. Олардын бірі: «Сіз неліктен тырысуыныз керек?» Балалар «Неліктен?» деген суракты жиі кояды. Бул манызды сурак осы сауалдан туындап отыр. Менін сурайын дегенім: «Неліктен ерте туру керек? Неліктен кажымай жумыс істеу керек? Неліктен соншалык коп табыс табу керек? Неліктен коп нарседен бас тарту керек?»

«Сіз неліктен тырысуыныз керек?» деген сауалдын ен дурыс жауабы: «Неліктен олай етпеске?» деген екінші сауал болып табылады. Омірінізде будан баска Сіз не істемексіз? Озініздін каншалыкты узакка бара алатынынызды неліктен байкап кормеске? Озініздін каншалыкты табыс таба алатынынызды не оки алатынынызды неліктен байкап кормеске?
- Казіргі жагдайда кімнін болмасын да, омірге лаззаттанып, молшылыкта омірдін ракатын коруге жагдай бар ма?

- Казіргі замандастарымыздын басым болігі оз беттерімен жокшылык пен кедейшіліктін тыгырыгынан шыгатын жолдар мен адістердін бар екенін білмейді, тусінбейді жане осы багытта ізденбейді себебі неде деп білесін?

- Басты себеп рухани жане танымды-таглымды ілімнін жоктыгынан. Кенес заманында бізді омір бойы жумыс істеуге уйретті, біракта ешкімде, ешкашанда жаксы турмыс жагдайы мен акша табудын  жолдары мен адістеріне уйреткен жок. Жаратушы бізді деніміз сау, бакытты жане молшылыкта омір суру ушін жараткан - бул жерге шыр етіп тускендегі ар пенденін туа салгандагы кукы мен еркі! Сен ен алдымен мындаган кедергілерді жене отырып, акша табу мен молшылыкта туруды уйрен,  оз мандай терінмен тапкан байлык - рухани куш пен тазалыктын шыны! Сен байлыгын мен дуниен болганда гана баскаларга камкорлык жасай аласын, ал тугін жок кедей болып «мен кудай жолындамын, рухани тазамын», - деп, не озіне, не елге пайдан тимей, кур кеуде какканыннын кімге кажеті бар?! Кедейлік пен жокшылык - куна!

 Молшылык пен шексіз бакытка жету ушін адамга ен бастысы денсаулык керек. Сіз озініздін денсаулыгынызды жаксартудын, ауырмаудын алдын алу мен узак гумыр суру адісі мен жасарудын, байлык пен молшылыкка жету жолдарынын купиясын да, озінізді мазалап журген коптеген сурактардын жауабын да - осы кітапты окысаныз табасыз. Осы кітаптагы ілім мен білімді омір суру нускауы ретінде басшылыкка алсаныз болганы, калганынын барі озінізде бар!

- Есінізде болсын, байлык пен молшылык - «шык бермес» Шыгайбай сиякты керекті-керексіз дуниелерді жинай беру емес. Бул дегеніміз омірдін арбір сатіне куана білу. Бізде шексіз бакытты болуга барлык мумкіншілік бар, тек осыган баскаша козкараспен карау керек. Сондай-ак, жокшылык - сеніміміздін жиынтыгы мен осыган сайкес іс-арекетіміз екенін тусіну. Томенде маган жане казіргі табыска жетіп журген копшілік азаматтар басшылыкка алып журген, казак баласына купия болып келген кагидаларды баяндамакпын:

* Уакыт оте келе озімізге кажетті нарселердін барі жанымызда жургеніне сеніп осы сенім аркылы ойымызды іс жузіне асыра бастаймыз. Тагы кайталаймыз: не ойласак сол болады! Куні бойы не ойлайсыз - сіз солсыз! Тіпті кундерін калт-култ етіп коріп журген адамдар туралы ойласаныз, осы адамдарга ен керекті нарсе біздін жазып, айтып отыргандарымыз, осы кагида мен шарттарды саналарына сініріп, журектеріне уялатып сенулері. Егер де осы айткандарымыз: кейбіреулердін кеуделеріне уміт отын тутатып, тыгырыктан шыгатын жол тауып беріп, ой-орістерін озгерту аркылы турмыстары мен денсаулыктарын тузетуге септігін тигізсе - біздін де жер бетінде текке журмегеніміз.

*Оз омірінізді жан-жакты караныз: адамдармен карым-катынасыныз, акша жагдайыныз, бакытыныздын денгейі, денсаулыгыныздын калпы. Енді осы жагдайынызды ой-елегінізден откізіп талданыз. Осы калыпка келу ушін алдымен калай ойландыныз, осы калпыныз ой-орісініздін натижесі ме? Сіз озінізді коз алдынызга елестету аркылы - «мандайынын соры бес елі» сорлысыз ба, алде болашакта бакытты, дені сау, даулетті «басына бак кусын» кондыра білген адамсыз ба, соны аныктап алыныз.

*Ой - уакытпен, себеп-салдармен, ешкандай ережемен, басы-аягы мен шектелмеген. Назік алемде шекара, шектеу деген болмайды. Молшылык - адамзаттын баріне ортак шарт, біздін ойлау жуйеміз дурыс болмагандыктан осыны кабылдай алмаймыз. Біздін ойымызша, дуниен  мен жиган кокыстарын негурлым коп болса, байлыгын да сонша мол болады деп пайымдаймыз. Молшылык пен байлык  дегеніміз гарыш алемі жане озіміз сиякты шексіздік екенін тусіну, осыны санамыз аркылы кабылдай білу. Омірге баскаша козкараспен карау деген міне осы. Бізге молшылык пен байлыкты іздеп кажеті жок. Біз онсыз да осынын ішінде шомылып журміз.

*Еркіндік дегеніміз де - молшылык. Кус кай жерді унатса сол жерге уясын салады. Сол сиякты адамдар оз санасы мен акыл-ойындагы богеттерді алып тастаганда молшылык пен байлык куйыла бастайды. Еркіндікті санасына сініріп, ойлау жуйесін озгертуге уйренген мезетте гана олар оздеріне молшылыкты жасай бастайды. Адам бала кунінен озінін санасын - озінде жок нарсе мен елде бар нарсеге емес, керісінше не істегелі, не істегісі келетініне багындыра алса, онда ол оз тагдырына озі кожа бола алады. Ойына алганынын барі де орындалады. Кыскаша айтсак адамды «тан мен напсі билеу емес, адамды жан билеуі керек».

*Адамдардын назік денелері мен назік алемде озара куат алмасу унемі журіп жатады. Біз ойымыз жане назік денелеріміз аркылы коршаган ортага жане назік алемге озіміздін санамыздан болініп шашыраган куатымыз аркылы - тілегімізді, калауымызды, арманымызды, максатымызды білдіреміз, хабарлаймыз, Жаратушыдан сураймыз. Осынын асерінен коршаган орта мен назік алем ойлаган ойымызга орай: тілегімізді, калауымызды, арманымызды, максатымызды кабыл етіп, осылардын іс жузіне асыуын камтамасыз етеді.

"Омірдегі барлык бакытсыздыктардын барі дерлік бізбен болып жаткан жагдайлар туралы озіміздін жалган пікірімізден туындайды. Олай болса, адамдар туралы терен біліп, жагдайларга дурыс бага беруіміз бізді бакытка жакындата туседі". Стендаль

*Біз молшылыктын емес, керісінше жокшылыктын, кедейшіліктін негізінде тарбиелендік. Біз жокшылык пен кедейшілікті санамызга сініріп остік. Казіргі кезде байлар мен кедейлер когамымыздын, коршаган ортамыздын болінбес бір болігі болып калыптасты. Шындыгында аукатты адамдарга караганда, нашар туратын адамдар мен кедейлер коп. Бізді молшылык пен байлык баріне де жетеді деп не окыткан, не уйреткен жок. Озіміздін тарбиемізге орай осыган шубасіз сенеміз. Біз ешкашанда молшылык шарттарын кабылдамаймыз, барлык куш-куатымызды жокшылыкка шогырландырамыз. «Менін ешуакытта жетістікке колым жетпейді» деген кагида коптеген адамдардын санасына сініп, конілдеріне орныгып калган. Олар жокшылыкты женуге болады деген ойдын озінен коркып, жанталасып омір суреді.

*Адам баласына Жаратушы туа салганда-ак оз омірін баскаратын алапат курал берген. Ол озінін ойлау жуйесі аркылы санасын калыптастыру. Окінішке орай, озінін бакытка жане молшылык пен байлыкка жетуі тікелей озінін санасы мен ойлау жуйесінде бугып жатканын, осы сананы колдану аркылы ауру-сыркауды білмейтін дене жасап алуга жане молшылык пен бакытка кол жеткізуге болатынын копшілік білмейді, бул туралы ойланбайды.

*Адамдар оздерінін нашар турмыста туратындыгынын жауапкершілігін мойнына алгысы келмейді. Оларга осы калыптарына - біреуді, коршаган ортаны, заманды, акімдерді, укіметті, президентті, тіпті болмаса Жаратушыны кіналау женіл. Олар оздерінін осы жагдайларын: «мандайыма жазган тагдырдын жазуы» - деп акталады, осы сенімді санасына сініріп, журектеріне уялатып алады. Осы курдымнан шыга алмайтындарына мултіксіз сенеді. Кайыршылык пен жокшылыкка матап-шырмап койган ойларды санасынан куып, журегінен уркітіп жіберсе, санасы мен калауы біртіндеп молшылыкка, байлыкка карай бет бура бастайтынын сезбейді, білмейді.

*Кейбіреулерге молшылыкка умтылып жанталасканнан да, кедейшілікте жайбаракат омір суру, молшылыкка карсыласу карапайым да женіл корінеді. Осындай алдыга журудін орнына, кері кеткен ой мендеп алган адамдар омірдін магынасын тусінбей: сурыксыз, суренсіз, озін керексіз адам ретінде сезініп - кулшыныссыз, талпыныссыз «агынмен калкып» журе береді. Жокшылыкка сену жокшылыкты туындататына, молшылыкка сену молшылыкты туындататынына сенбейді.

"Таланттар тыныштыкта, мінездер тіршілік алапаттарында тузіледі". И. Гете

*Адамдарга оларды баска біреулердін мусіркеуі, жаны ашыганы унайды. Коптеген адамдар оздерін баскалардын калай алдап кеткендерін, канша енбектенсе де енбегі дурыс багаланбайтындыктарын, озін мендеп алган созылмалы ауруларын, озіне дарігерлер жасаган операцияларын унемі кайталап айтуды унатады. Осындай ойларды баска адамдардан да естігендіктен осыны шын екен деп ойлайды. Осындай жыланкы, кері кеткен окигаларды тындай бергендіктен, молшылык пен денсаулыкты шындауга багытталган ойларды басынан куады, молшылыкка малына алмайтындыгына, денсаулыгынын тузелмейтініне, кедейшілік курсауынан шыга алмайтынына тіптен де сенімді бола береді.

*Егер біз жаксы ойлар ойласак жаксы натижеге жетеміз, ал келенсіз ойлар санамызды, ойлау жуйемізді тумшалап тастайды. Осынын салдарынан аямшак адам озіне жокшылыкты тартады, ал кызганшак адам жаксылыкка деген  калауын жогалтады. Тіпті сабырлы да, салмакты адамнын озі де казіргі калтасынын шамасына карап кымбат заттарды коруден, олшеп киіп коруден бас тарта, озіне кедейшілік пен жокшылыктын есігін калай ашып койганын байкамай калады.

"Омір суру дегеніміз - заттарды табу емес, оларды жасау". Аристотель

* Озініздін арбір кунінізді калай откізетінінізді шешініз. Табыс жуйесіндегі ілімді игерсеніз, ойлау жуйеніз озгеріп, жуйке жуйеніз куаттанып, бакыт пен молшылык - сіздікі, тек кана аламын деген калауын болса болганы. Табыс жуйесінін ілімі - сіздін адамгершілігініздін болінбес бір болшегі. Бул тек тандаулы пенделерге гана берілген нарсе емес. Осы турган калпынызда-ак молшылык алеміне сунгіп кетуінізге болады. Тап казір не ойлап турсыз, осы ойыныз улгая береді. Токсан ауыз создін тобыктай туйіні: Оз ойыныз, акыл-есініз, калау-ниетінізбен Табыс оку жуйесінін комегімен білімінізді жетілдіруге, молшылык пен бакытты омірге, мыкты денсаулыкка апаратын іс-арекетке, осы кітаптагы білімді негізге, басшылыкка алып, ойлау жуйенізді, сананызды озгерту аркылы колма-кол кірісе берініз.

"Адамдар да осімдік тарізді, жаксы кутілмесе, жайнап оспейді". Ш. Монтескье

* Жаксы адет пен калыпты омірініздін болінбес болшегі етіп алыныз. Молшылык тартатын арбір адісті колданыныз. Кабырга, айна, тоназыткыш, колігінізге озінізге унайтын ойларды, пікірлерді, кім болгыныз келетінін жазып койганыныз да жон. Жаксы ойлар калауынызды білдіріп, осылайша коз алдынызга кім болатынынызды кунделікті елестетіп, бірте-бірте сол тулгага айналуынызга септігі тиеді. Ойлау жуйеніз калыптасады.

*Сіз осы шексіз гарыштагы Жаратушы жараткан пендесінін біреуі ганасыз. Бар болганы осы. Сіз - жеке адамсыз жане адамзатсыз. Сіз, баска адамдар сиякты акикатсыз жане кайталанбайтын адамзат когамынын кундылыгысыз. Осы толык жетілгеннін бага жетпес байлыгы мен молшылыгысыз. Адам баласындай баска жетілген тіршілік иелері бар ма? Сізден артык кундылык бар ма?

*Бакыт пен молшылык та кус сиякты, балапандарын басып шыгару ушін уясын озіне жайлы жерге салады. Казекеннін бакытты куска тенейтінінін мані мен магынасы осында жатыр. Даулетті, абыройлы адамдарды: «Басына бак кусы конган», - деп аскактататыны да содан. Ал бак кусынын басына кону конбауы озінін санасы мен ойлау жуйесінде бугып жатканын копшілік білмейді, сезбейді. ¤зінде бар бак кусын озі тусінбейтін айдаладан іздейді. Сондыктан да баскага еліктемей, озінмен-озін болуын керек.

* Бугіннен бастап озініздін істеп журген ісінізге суйіспеншілікпен карауга, осыны суюге озінізге-озініз уаде берініз. Бугіннен бастаныз! Молшылыкка жетудін басты шарты, негізгі багыты осында жатыр. Егер іштей мамандыгынызды озгертем деген калауыныз болса, тубі ерте ме кеш пе озгертпей тынбайсыз. Бул сіздін калауыныздын жалгыз гана жолы. Адам озі суйіп, бар конілімен беріліп, шабыттанып унатып істейтін істерді гана істеуге тиіс.

*Біздін казактардын басым копшілігі ауыздарын ку шоппен суртіп улкені мен кішісі, шалы мен жасы, еркегі мен айелі жокшылыктан басканы, албетте, айтпайды. Оздерін коршаган назік алеммнен тек жокшылык пен кедейшілікті сурап отыргандарын білмейді. Табигат пен назік алем: калаулары осы болганнан сон тілектерін кабылдап, осы ниеттерін іс-жузіне асырып жатканын сезбейді. Айтатын ангімелерінін озі, сана томен болгандыктан жане рухани білімнін таяздыгы мен жутандыгынан, осы денгейден котерілмейді. Ангімелерінін басты такырыбы - бірін-бірі коре алмау, сыртынан жамандап осектеу. Біреуі байкаусызда сурінсе комектесіп жаны ашып демеудін орнына - оны табалау. Осындай кері кеткен оймен, кара ниетпен калай гана молшылыкка, байлыкка, сынгырлаган денсаулык пен шексіз бакытка жетуге болады?! Бурынгылар «Рахым Алладан, пейіл адамнан» деп тегін айтпаса керек.

*Озінізді коршаган назік алем тілегінізді кабыл етіп, коздеген максатыныз орындалмай коймайды, себебі озініздін ойыныздан шашырап шыккан куат назік алеммен акпарат алмасады. Не ойласаныз сол болады деген ереженін іс жузіне асканын козінізбен коріп, конілінізге уялатасыз. Осылайша назік алемге акшаны жаксы коретінінізді, акша озініздін турмысынызды тузеуге кажет екенін, оны орнымен пайдаланатынынызды білдіресіз, хабарлайсыз. Озініздін ойлау жуйенізді осылай кура алсаныз, сізге акша тартыла бастайды. Баскаша болуы мумкін емес...

Адам - санасы сенген, коз алдына елестеткен максаттарынын баріне де ерінбей енбектеніп, кумырска сиякты алган бетінен кайсарлыкпен кайтпаса жетпей коймайды. Оз жумысынызды жан-танінізбен беріліп істеніз. Бугінгі істейтін істі, еріншектеніп еш уакытта ертенге калдырманыз!

Уш кун кой баканнан акыл сурама
 
«Адамнын ісі кандай болса, озі де сондай». Г.Гегель
 
1970-ші жылдары орталык "Правда", "Социалистік Казакстан" т.б. толып жаткан газеттер мен журналдарда "Шубартаулыктардын бастамасы, екінші тын - кой багу", - деген дангаза уран, айгай-шулары шыкты. Енді гана жогаргы оку орындарына окуга тусіп, коздерін тырмалап ашып келе жаткан казактын кара домалак балалары мен "он екіде бір гулі ашылмаган" кыздарын угіттеп, угітке конбегендерін коркытып неше турлі айла амалдармен тугелдей койдын котіне салып, мойындарын ыргайдай, биттерін торгайдай кылып, тоз-тозын шыгара бастады.

Сол кезде Олжас Сулейменов бір жиында Шубартау ауданынын басшысы, казакты "кул кылып, кой бактырудын" авторы Макашовка былай депті деген алып-кашты соз бар. Олжас шакырады дегенге алгі басшы куанып, арсаландап жетіп келсе:
- Макашов деген сенбісін?
- Иа, менмін дейді мактауга уйреніп, кеудесіне нан піскен хатшы.
- Онда тап акеннін аузын с.....! Казакты окытканнын орнына койдын котіне салганын не? ! Немене, жаналык аштым деп турсын ба? !, - деп ит терісін басына каптапты дейді.
 Атам казакта: «Уш кун кой бакканнан акыл сурама», – деген терен магыналы даналык макал бар. Біздін Семей жакта, Кенес укіметінін тусында колхоз, совхоз баскарган басшылардын басым болігі осындай:туйтіксіз, ангудік, урда-жык, апербакан, алкеуде, есерсок, жагымпаз, рухани надан "окыган шабан" мал мамандары болатын.
 
1983-85 жылдары, Кенес укіметінін басшылары бірінен кейін бірі сайлана салысымен оліп, шыбынша кырылып жаткан. (Брежнев, Черненко, Андропов). Сол туста облыска басшы болып, гылыми атагы бар зоотехник, пакене бойлы, он бойынан кынырлык пен кисыктык, рухани надандык мен мундалап айгайлап турган С.К. деген турі суык, канын ішіне тартып адамга емес, аспанга карап сойлейтін мал маманы "окыган шабан" тагайындалды.

Келе сала, шілденін шілінгір ыстыгында жана туган жуз мындаган козыларды енесінен боліп алып, жеке каматып, тугелдей жусатып, кырып тастаганы бар. Жиналыстарда булбулша сайрап: «Мен гылыми атагы бар зоотехникпін. Казактын, кошпенділердін гасырлар бойы кой багудагы калыптаскан карангылыгын, надандыган жойып, козыны жеке бактырамын. Кой багудын жана технологиясын ойлап таптым», – деп кокитін.

Осынын алдында гана онтустуктін онкиген дау кара казагы А.Р. облыска басшы болганда букіл казак баласы куанган. Себебі,  Сталиннін аты шулы жендеті Ежовтан кейін облыстын тізгінін устаган казак баласы осы еді. Ол апербаканын: "Мен агронммын! Сендер тугел мал болып кеткенсіндер!",   - деп  тау боктеріндегі кунарлы жайлауды, шоп шабатын жайылымды, шоп шыкпайтын шолейт, кумдауыт жерлердін барін жырткызып, шанын аспанга котеріп тастады! Ондагы максаты жыртылган жердін ар гектарынан бір тонна арпа ондіріп, койды шошка сиякты корага камап койып, шетінен бордакылап ет комбинатына тогыта беру еді. Неткен корсокырлык, надандык десенізші! Жер кайта калпына келу ушін бір гасырдан астам уакыт керек!

Букіл Семейдін казагы:"Онтустіктен шыккан, жердін, судын, коктін, жеміс-жидектін кадір касиетін білетін, тусінетін "дихан баба" бізді когертіп, коктетеді! Біз гулдейміз! Озіміз, ата бабаларымыз, балаларымыз, немерелеріміз жемеген коконіс, кияр, алма жеп ынкия тойып, витаминдерге карык боламыз! ", - деп такияларын аспанга атып жургенде колдан жасалган экологиялык зардапка урынды! Токал ешкі муйіз сураймын деп журіп кулагынан айырылганнын кебін мал маманы, гылыми атагы бар С.К. жалгастырды.

Біздін казак колына билік тисе болды, Кудаймен жагаласып, табигатпен тайталасып, онын булжымас зандарын бурмалауга кірісетіндері калай? ! Себебі рухани - надандык! Кеудедегі кор сокырлык, жалпандаган жагымпаздык! Екеуі де Голощёкин сиякты казак даласына, Семей олкесінін ядролык сынак  жургізіліп жаткан ат тобеліндей халкына "технологиялык тонкеріс" жасап аттарын тарихта калдырмакшы болды!

Мал маманы, гылыми атагы бар, озін данышпан, білгірмін деп казактын гана емес, букіл кошпенділердін кой багу технологиясын жокка шыгарып, алемде болмаган: кой багуда "технологиялык тонкеріс" енгізуге бет бурган С.К. "гуламан" облыска басшы болуы мун екен, талай іскер басшыларды, адал адамдарды соттатып, айдатып жіберді. Мысалы: Уржар ауданынын "Тасбулак" совхозынын директоры Аскербек деген асыл азаматты жазыксыз бірнеше жылга соттатып жіберді. Коп узамай-ак: «корсокырлыкпен урыктанган идея, касірет гулімен гулдеп, зардапты жемісін» бере бастады. Колхоз, совхоздарда – болек баккан, жана туган козылардын олімтіктері тау-тау уйіліп, мая болып калды. Оларды трактордын тіркемесіне кунделікті толтыра тиеп, тунделетіп орга апарып, бетін бульдозер тракторымен жабатын.

Бул жагдай Семей облысында жаппай «козыны каталатып, аштан кыру науканы» деген атпен, тарихтын коленке беттерінін біреуі болып «жабулы казан, жабулы куйінше» калды. Елді жаппай турмеге отыргызатын басшы, озінін накурустыгына жауап бермек тугілі, КССРО-да террор жургізіп, жаппай кугын-сургінді  бастаган Ю.В. Андроповтын тусында Казакстан Республикасы Компартиясынын екінші хатшысы болды. Ю. Андропов кенеттен оліп кетіп, халыкты, елді Кудай сактады...

Сол кездердегі анекдоттан. Бір шетелдік Казакстанды аралап еліне барыпты, сонда:
–       Казак деген кандай халык екен?
–       О! Казак тамаша, жуас, конбіс халык. Музыкаларын еврейлер жазып, олендерін татарлар айтады, ал техниканы немістер мен орыстар жургізеді екен. Бірак, казак жуас болганымен, оте ку екен, койды ешкімге сенбей озі гана багады.