Узбек менталитети. Ракиб

    Тарихни яхши урганиш керак! Якинда Россиянинг махсус Тарихий вокеаларни акс эттирувчи каналида, европаликлар томонидан такдим этилган эрамиздан анча аввал яшаган вокеалар ёритилган фильм беришди.
    Маълум булишича, Кадимги дунёда Миср, Оссурия, Вавилондан ташкари Туртинчи империя хам булган ва унинг номи Хатусия деб номланиб, унинг ахолиси Хетлардан ташкил топган. Бу хетлар Инжилда таърифланган хетлардан фаркли эмишлар. Уларнинг мухташам саройи хозирги Туркиянинг тогли худудида  жойлашган экан. Уларнинг уз календари, ёзуви булишидан ташкари, каттик харбий интизомга риоя килиб яшаган эканлар. Интизом шунчалик каттик булганки, масалан эр-хотин уртасидаги жинсий муносабатлар  хам  жадвалга мувофик амалга оширилар экан.
    Ахолиси 50 мингдан салгина куп булган бу мамлакат нега Империя каторига киритилганлигига мен аввал хайрон колдим. Кинофильм ижодкорлари бу саволни кейинчалик очиб беришди.
    Аникланишича, улар узлари яшаган Хатусия давлати жамияти хаётини, унинг тарихини турли символ (хозирги харф)лар оркали авлодларга ёзиб колдирган эканлар. Улар бир марта Вавилонга хужум уюштириб, унда галаба килган. Кейин эса Миср фиръавни машхур Рамзес билан жанг олиб бориб уни хам енгган эканлар!!!
Аммо, биз тарихда Рамзеснинг хеч кимдан енгилмаганлиги хакидаги маълумотларни укиганмиз.
    Хатусиядаги тошбитик мазмунига кура улар Рамзес билан жанг олиб борган ва зафар козонганлар.
    Булиши мумкин эмас!!! Ахир Миср давлати Рамзес подшолиги даври унинг энг гуллаб-яшнаган даври хисобланади-ку. Мисрнинг ахолиси уша пайтда бир миллиондан кам булмаган. Кандай килиб 30.000, борингки 40.000 дан иборат жангчи билан 100.000 ёки 200.000 аскари бор армия енгилиши мумкин?
    Олимлар битигтошни синчиклаб укий бошлашди. Ха, Хатусияликлар жангда голиб булишган экан. Улар жанг услубини модернизация килиш эвазига галаба козонган эканлар. Яъни, отга тиркалган аравани гилдираклар уртасига жойлаштириши хисобига, битта аравада уч кишини жойлаштирганлар. Уларнинг бири отни бошкарган булса иккитаси жанг олиб борган ва утакаси ёрилган Миср пиёда аскарларини кириб ташлаганлар. Жангда маглуб булган Рамзес Хатусия шартларини кабул килган холда шартнома тузади ва Хатусия шохини Буюк Шох деб эълон килади... Бирок бир неча йил утгач Рамзес уз тарих варакаларида Хатусия билан жангда галаба килганлиги хакидаги маълумотни киритади.
   Нега? Хатусиялик хетлардан куркмайдими? Куркмайди. Чунки, Хатусия деган давлат йук булиб кетади.
   Сабаб нима экан? Олимлар бунга хам жавоб топишди. Аникланишича, уша машхур жангда жанг аравасини модернизация килиш кашфиётини килиб, ажойиб галаба келтирган кумондон, Хатусия подшосининг амакиси булган. Жанг тугаб контрибуция олингач подшо ва кумондон (жиян ва амаки) уртасида можаро чикади. Мамлакат иккига ажралиб, ога инилар ракибга, кейин эса душманга айланиб  фукаролик уруши бошланиб, кулами кенг уруш булади. Улар узлари бир-бирларини улдириб, шахарни вайрон килиб, уйларни ёкиб, мустахкам калъа давлатни бузиб, кучиб кетадилар. Шунинг учун Рамзесга “нега тарихни сохталаштиряпсан?” дейдиган одамнинг узи колмайди. Ана шунака...
   Дунёга таркалган уша Хетлар, Рамзесни таслим килган уша лашкарлар, биздаги Гетлар, Угизлар эдилар. Яъни, бизнинг якин кариндош боболаримиз эдилар.
Буни мен сизга оддий килиб тушунтираман. Хатусиядаги битигтош ёзувини Кадимги ёзувларни укувчи европалик олимлар символларни битта жумла аниклангач укидилар. Бу жумла сен “нонни еб сув ичиб утирибсан” жумласи эди. Буни лотин транскрипциясида укидилар. Энг кизик суз “нонни” сузи эди. Тошбитикдаги жумлада бу суз “нонди” деб ёзилган экан!
   Бизнинг тарихимизда ака-ука, ота-бола, амаки-жиян урушлари каби бундай вокеалар жуда куп. Энг ёркин мисол Амир Темур бобо билан Боязид Йилдирим урушини эсланг-а!
   Кандай килиб, бу кариндошлар ракибга, кейин эса душманга айланиб колди-а! Игво-гийбатми ёки душманларнинг режали харакатими? Энг ёмони ака-уканинг уруши ва иккала томоннинг хам заифлашуви.
   Яна Хатусияга кайтамиз. Миср армиясини енгган подшонинг кумондони, амакиси обру козонгани рост.
   Хар кандай обрули одам салтанатга ракибми? Давлат учун хавфми? Ха, Иброхим пайгамбар динига кадар шундай булган. Лекин Лут кавмини жазолашга келган фаришталар билан Иброхим отамизнинг савол-жавоблари биз учун, нега энди биз, балким бутун инсоният учун ибрат-ку. Шахарда, мамлакатда яхши, обрули одамлар канча куп булса, шу шахар хотиржамлиги гарови-ку...
   Эх, Хатусиялик жигарлар-а!

 


Рецензии