Мирзеханан ахвар

Новелла.

   -Я Мержанхалум,мад вуч хьана, ви вилин к1анер вили хьанва хьи!-хабар кьуна Мажмината вичин булахдал физ гьазур хьанвай юлдашдивай,- Мад куьн итимдихъ галаз къалриз акъатай хьтинди я.
- Ва-а-аъ, зи ахир хийир хьайидаз ажайиб ахвар акуна сенфиз. Ахварай хкадар хьайила, гъил хатадай зи виле акьуна. Гила чидач инсанри вуч лугьудат1а, кьве вилин к1анни вили хьанва.
- Ву-у-у, беябур хьана валлагь, ахварайни таквадай зат1 жедач, аллагьди вичи яргъазрай, ам вуч ахвар я, чазни чир хьуй,- Мажмината эрч1и гъилин къалурдай т1уб тухвана п1узаррал эцигна, Мержанхалумахъ элкъвена,вич дикъетдалди яб гуз гьазур тирди къалурна.
 - Фидай рекье ахъайда за ваз,-лагьана Мержанхалума.-Къенин йикъалай зи итимди вичи хъун гадарда лагьана хиве кьунва.Акван, килигин!
    Адет яз садазни лугьумир лагьай ихтилат чи хуьрера виридаз ашкара жеда...
 Кардин кьил гьик1 хьанат1а, играми к1елзавайбур,заз ван хьайивал, за квезни суьгьбет ийида.

    Аквазва хуьруьн чешнелу механизатор Чупур Мерзеханаз ахвар: вич кечмиш хьанва. Дишегьлияр шехьзава, итимри лагьайт1а, чинар куьрсна, гъилерал кьуна,ам сурарал тухузва. Тек - бир хуьруьнвийри адан язух ч1угвазва, эхь, лугьузва абуру, кесибдиз са югъ акунач, бегьемвилелди яшамиш тахьанмаз, хабарсуз  кечмиш хьана. Аяларни секинариз тахьана, агъа дуьньядиз куьч жезва. Са бязибуру лугьузва хьи, зхь, и дуьньяда адаз четин хьана, белки агъа дуьньяда адаз са югъ акван, регьят жен, ам цавараллай халикьдин кьадар я, куьн, хуьруьнвияр, аллагьдикай муьскуь жемир.

   Рагьметдиз фейиди секинарна,инсанри, кьилер агъузна, хуьруьхъди еримишна.
 -Валлагь, чан балаяр, чи югъни пака гьа им я, - лугьузва хуьруьн агъсакъал Мирзебега,- жезмай кьван хъсанвал ийиз алахъа,инсанрин хатур хамир, аллагьдиз икрам ая, кап1- т1еат рик1елай алудмир...

   Агъа дуьнья... Ингье атана акъатна суд-дуван ийизвайбур. Яни Мирзеханан терез-низам авуна, адаз кутугай къарар акъудда: адаз женнет кьисмет жедани. я тахьайт1а  жегьеннем...

- Ада вичин уьмуьрда садазни виле аквадай хъсанвал авунач, гишиндаз фу ганач, шехьзавайди хъут1кьунарнач, теселли ганач. Колхоздин багъдай ичер,чуьхверар чуьнуьхиз, Урусатда маса гуз, хъваз, паб гатаз, къуншияр инжиклу авуна, аялриз кутугай тербия ганач. И вири тахсиркарвилерай адаз жегьеннем къвезва,- лагьана суддин векилрикай сада.

    Кьвед лагьайда адаз аял ч1авалай са югъ такурди, буба дяведа, дидени, гишила, хуьре кечмиш хьайиди,ц1уд-ц1икьвед йис хьанвай етимди вичин гъилералди фу къазанмишна, хзан кутуна , яшамиш жез башламишайди, вахтсуз агъа дуьньядиз атуникди адавай хуьруьнвийрин къуллугъда акъвазна, куьмек тахьайди къейд авуна. Гьак1 хьайила, Гьуьрметлу Дуванбегдивай ХХ-лагьай Партсъездин механизатор Чупур Мирзехан женнетдиз рекье тун т1алабна.

   Вири и дуьшуьшар фикирда кьуна, терез- низам авурла,гьахъвал ва бат1улвал алцумайла,Гьуьрметлу Дуванбегди Чупур Мирзехан женнетдиз ракъурдай къарар акъудна.

   Малаикри кьуна тухузва Мирзехан женнетдиз. Фидай рекье Мирзеханахъ са гьинай ят1ани галукьда гумадин ял. Хабар кьазва Мирзехана малаикривай: - Куьне зун айибмир,стхаяр, заз лагь, квез минет хьуй, ат1ам вуч чка я?
- Жегьеннем!- жаваб гуда малаикри.
- За квевай т1алабзава, за аниз гьак1 са вил ягъин!
- Ваъ, жедач, ихтияр авач,-ат1угъайвилелди лугьуда Ч1ехи малаикди.
- Э-э-э-гь, килиграй вичиз, эхиримжи т1алабун я бендедин, мад я адаз мумкинвал жедач, я чал къаравулар алач. Жегьеннем такурдаз женнетдин къадир жедач лугьудайди я, килиграй!- хъверна гъвеч1ида.

   Кьил туна рак1арай килигайт1а,Мирзеханан ярар-дустар вири иниз к1ват1 хьанва.Абурун арада са кьадар хуьруьн ва райондин вилик- кьилик хьайи ксарни ава. Амма ина абуру, кьил цава кьуна, чпин тафаватлувал къалуриз алахъзавач,нефсиниз тербет гана,секин хьанва. Агь,  кьве чин алай жаллат1ар!

- Я хва текьей кас Мирзехан,вун и ч1авалди гьинвай,ша фад-фад,илиф-элциф, вун гьинай, и чкаяр гьинай?-лугьуз,куьгьне танишри сада адаз ацукьдай чка теклиф ийиз, сад гъиле эрекь авай рюмка аваз,сад чранвай як-закуска гваз адан къаншардиз къведа. Гадайри хъувуна ц1аяр,ягъиз шишер,къажгъанар йигаз,ийиз кьуьлер, ягъиз манияр - ина авайди са мусибат я!

 Мирзеханаз к1ан жеда абурун патав физ, амма малаикри ахъайдач.

-Зи ярар-дустар ина хьайила, за женнетда вучзавайди я?-лугьуда Мирзехана.-Къведач зун!

- Чна суд-дувандин къарар кьилиз акъудун лазим я, хъша!- малаикри ам кьуна, кьулухъди ялда. Мирзехана, нарази яз, хъут1кьунарайла, адан гъил фена къвалав  ксанвай папан чина акьуна...

 -Я кяфир-мердимазар, ви зав вуч гва?- Мержанхалуман гьарайдин ванцел Мирзехан ахварай аватна...

  - Акур ахвар заз тарс хьана, на заз багъишламиша,- лагьана Мержанхалумаз, са вахт арадай фейила, Мирзехана,-гила заз акьул атана,къенин йикъалай мад за эрекь-чехир хъвадач,кап1ни ийиз чирда жуваз Мирзебег- халудвай...