Бахьанаш

КIиранна  юкъахь  цхьа  де  билгал  а  доккхий, къамелаш дан охьаховшура  доккхачу  хийисте  Мохьмаддий, Адаммий.

               Цхьана  дийнахь  Адама хеттарш дан  долийра Мохьмаде.
-  Ва Мохьмад!  Ткъе пхиъ – ткъе  итт  шо  хьалха  хIара  вайга  хIоьттина  хьал  хуттур  дуй  хуъушехь, хIара  ца  хIоттийта, бахьанаш  лелийна  а, хIума  цалеладар  хIун  бахьана   хилла - техьа?
               Адаме  схьа  а  хьаьжна, юха  хи  чу  буьйгIира  Мохьмада  ши  бIаьрг. Эххар  а  вистхилира.
 - Цхьана  дийнахь а, цхьана  сохьтехь  а  хIоьттина  хьал  дац  хIара, Адам, кхуьнан  бух - орам  Советан  Iедал  тIедале  тасабелла, кхиа болабелла  бу.
               Аьшпех  бакъдерг  тарделла, Iеха  цалург   вийна, висинарг    кхерийна  дIахIоьттина  дара  Советан  Iедал.
                Iедало деанчу  дешаро  адамехь  долу  дика- диканиг  дIадаккха  долийра.
                Цхьана   хIуманан  тидам  белахь: шен  къоман  гIиллаккхаш  дIа  а  тесна, кхечу  хIуманашна  тидам  а, хьекъал  а  тIедирзина  хьала - кхиинчу  мехкарша   шайн  доьзална  хIун  лур  ду  аьлла  хета  хьуна?
                Уггар  дика  хан  ю  6-7 шо  -  оццу  хенахь  ишколе  доьлху  бераш.
                Итт  шарахь  ишколе  а  лелий, ишкол  яьккхиний- яккхазий  маре  доьлху  кегий  зудабераш – сискал  хьакхо  а  ца  хаьа,  гIиллакх- гIуллакх  лело  а  наггахь  йолчунна  бен  ца  хаьа. Шена  хуург  бен  Iамор  дуй цу  жимчу  зудчо  шен  доьзална?  Дац.
1918 шарахь  духар  дIатисса  долийна  къомо.
               1944 шарахь  къам  дохийна, Казахстанехь  даьккхинчу  13  шарахь   доьзал  мацалла  ма  лахьара  бохуш  кхиийина  наноша  бераш. Къена  зударий, бакхий нах  мацаллой, шелоной  дIалахьийна – хIор  къоман  хьекъал  а, кхетам  а  бу  къаной.
                Къам  цIа  дирзича  гуттар  а  чIогIа,   са  чу   диллина, тIебирзина  нах  дешарна. Деша  цаваханарг, воккха  а,  жима  а, сискал яккхалахьара-кха  бохуш, рицкъанах  тасабелла  баьхкина  -  бахьанаш  а, орамаш  цигахь  ду  кху Iаьржачу  хенан. Хьажал  гуонаха (куьг  тесира  Мохьмада  гуонахьа )  яьлла  коьллаш, баьIаш  гой  хьуна? -   аре  баьIеххий, коьллеххий  лар  ца  йича  мичахь  дежар  ду  бежана  а, уьстагI  а?


                Чу  диллина  хIума  ца  хилча, хено  кхиийна, ницкъе  баьхкича  цу  коьллех  а, баьIех  а  тарло  нах.  Ницкъана  хьалха  охьатеIаш,  ницкъана  корта  бетта  аьлла  тIе  ца  диллина  хьекъална  а, кхетамна  а.