Качон жахон чемпиони буламиз?

Спорт билан оз-моз алокадор укувчи, муаллиф кайси спорт турини назарда тутяпти экан?-дея уйланиб колиши мумкин.
Агар мен футбол десам. “-Ампутантлар уртасидами? Ахир жахон чемпионимиз-ку” деб жавоб беради.
Агар мен футбол буйича катталар уртасида десамчи. Узбекистонлик эркаклар нарёгда турсин, аёллар хам кулиб юборишлари мумкин.
Бир томондан бундай холатга ажабланмасаям булади. Мана нечанчи бор жахон чемпионати финал боскичи остонасидан кайтяпмиз. Утган хафта спорт билан боглик бир неча жахоншумул янгиликлар юз берди. Сочида кишки олимпиада турнири бошланди. Саккиз кишилик таркиб билан у ерга ташриф буюрганимизни курдик. Мабодо муз устидаги хоккейчиларимиз олимпиадага борганларидами, нак уттиз-кирк кишилик делегация билан ташриф буюрганимиз учун биз томошабинлар хам гурурланиб утирган булардик. Ха, качонлардир Тошкентнинг “Бинокор” деган хоккей командаси бор эди. Майли команда биринчи лигада уйнасаям, жадвалнинг юкори боскичидан тушмасди. Ундаги Боймухаммедов деган форварднинг, ракибларга урган голларини “Советский спорт” газетасидан укиб, санаб кувониб юрардим.
Олимпиадага борганларимизнинг биронтасини яхши танимайман. Демак, уларнинг совринли уринларга даъвогарлик килишларигаям ишонч кам. Эски гап бор: “олимпиадада энг мухими галаба эмас, катнашув”-деган. Майли, соврин олишмасаям сог омон булишсин.
Утган хафтада яна бир вокеа эътиборимни тортди, эл суйган артист Бахтиёр Ихтиёров “орзуингиз нима?”-деган саволга деярли шундай, деди:
–Канийди, Узбекистон футбол терма жамоаси жахон чемпионати финалида Бразилияни 6-0 хисобида енгиб, жахон чемпиони булса!
Тугриси, бу гапларни эшитиб, менинг хам кузларимда ёш калкди. Нахотки, Бахтиёр аканинг орзуиси орзулигича колиб кетса? Дунёда 200 га якин мамлакат бор. Уларнинг хаммасиям футболга кизикмайди. Лекин, жуда куп мамлакатлар жахон чемпионати финал боскичида уйнашаётганини куриб, алам киларкан кишига. Иттифок даврида бир вактлар Япония терма командасини икки сонли фарк билан ютганимизни элас-элас эслайман.
Терма жамоамиз футболига кайгуриб турган пайтимизда. “Насаф” билан Локомотив Осиё командалари билан бахсларда шармандаларча ютказиб, кайфиятимизни хира килди.
“Насаф” Катарда 1:5 хисобида маглуб булди, Локомотив эса уз уйида 1:3 хисобида маглуб булди. Голиб икки командаям арабларники.
Турли-туман бахоналарнинг урни эмас. Мутахассисларнинг гаплари бундок:
–Биз етарли тайёргарлик куролмадик. Уларда чемпионат авж палласида, шунинг учун улар яхши формадалар.
Кечирасиз-у, уйиндан олдин “биз ютамиз, уйинга тайёрмиз” каби гапларни килётувдингиз-ку, буёги кандок булди?
Иккинчидан майдонда тупни ушлаб туриш буйича тулик устунлик Локомотив тарафда эди-ку. Демак, жисмоний тайёргарлик жойида эди. Лекин туп уриш борасида, яна уша гап. Бизнинг уйинчиларимиз футбол майдонида “лайлак овлашди”. У ёкка чопишди гол йук, бу ёкка чопишди гол йук. Хуллас... яна уша гаплар.
Биз европаликларга жисмоний тайёргарлик нуктаи-назаридан ютказамиз. Лотин Америкаси мамлакатлари футболчиларига индивидуал махорат бобида ютказамиз. Араб давлатларига рухий тайёргарлик туфайли ютказамиз. Япония, Корея давлатлари клублари комбинацион уйин жихатидан биздан устунлик килади.
Бизнинг галаба килаётганларимиз Хитой, Таиланд, Индонезия, Малайзия, Хиндистон терма жамоалари ва клубларидир.
Агар футбол ривожланиши маблаг билан богламокчи булсангиз юкорида тилга олган мамлакатларнинг барчаси бюджети бизникидан катта. Хитой ва Хиндистонга умуман якинлашиб булмайди.
Улардан биз рухий устунлик эвазига устун келяпмиз. Хозирча...
Аммо, уларнинг кай бирида бизнинг Хукуматимизчалик футболга эътибор бериляпти?  Кайси мамлакатда давлат бошлиги билан, терма жамоа бош мураббийи ёнма-ён утириб футбол (Бунёдкор стадиони очилиш маросимидагидек) томоша килмокда?
Кайси мамлакатда жахон чемпионати финал боскичига чиккан ёш болаларга давлат мукофотлари берилмокда? Машина калити ва яна бошка имтиёзлар берилмокда? Кайси мамлакатда давлат улуши бор катта-катта корхоналар футболга хомийлик килишмокда? Шунча имтиёз булатуриб киркоёкнинг киркинчи оёги булиб юришга уялмаймизми?
Саволлар куп. Хуш уларнинг ечими борми? Бор. Аччик-аччик гаплар, дардлар-хасратлар бор. Уни эшитишга мойил кулок билан, эшитганларга амал килувчи бош ва кул керак.
1. Биринчи ишни маънавий тайёргарликдан бошласак. Хар кандай мусобакада, тортишувда, метин ирода, чидам ва ишонч керак. Узбек болаларига, мураббийларига оддийгина килиб тушунтирсам Худо хохласа “биз хеч кимдан кам булмаганмиз, кам булмаймиз”. Эрон термаси ютдик, Саудия термасини ютдик, Японияни ютдик, Кореяни ютдик. Демакки, Худо хохласа уларни ютса булади. Галабага булган ишончни хеч качон сундирманг, галабани ракиб эмас, Худо беради, деган туйгу билан футбол матчига тушиш керак. Иккинчидан томошадан олдин камтарлик керак. Бу хаммага бирдек тааллукли. Ракибни хурмат килиш, иложи булса жиндак унинг кучли томонларини топиб, футболчилар эътиборини шунга каратиш керак.
2. “Насаф” футбол жамоасига мураббийлик килган, “Насаф”га Осиё кубок эгалари кубогини олишида катта хисса кушган украиналик собик футболчидан, ишкибозлар сурашибди: -“Сиз, “Насаф”ни Узбекистон чемпионлиги даражасига олиб чиколасизми?” Шунда, машхур мураббий шундок деган экан: –Сизлар менга Осиё чемпионлари кубогини олиш вазифасини куйинглар, клублар уртасида Конфедерациялар кубогини олиш масаласини куйинглар, аммо Узбекистон чемпионлигини олиб беришни сураманглар.
              Демак, футболимиз ривожига тускинлик килаётган, эркин ракобатни бугаётган кандайдир кучлар бор! 
Мен бундай кучлар аъзоларини Узбекистон жахон чемпиони булишини хохламайдиган кишилар деб айтолмайман. Хар холда бундай кишиларга:
–“Хой, яхшилар инсоф килинглар”, “ракобатни сундирманглар”, “футболимизда халол ракобат булсин”, “Эл учун, халк учун, давлат учун, узбек ишкибози учун килган бу яхшилигингиз узингизга кайтади”, “ажабмас, бир неча йилдан кейин бу яхшилигингиз уз мевасини берса” деган булардим.
3. Гирромликка куз юмаётган хакам, мураббий, бу хукукдан маълум муддатгача шугулланмаслик шарти билан ишдан четлатилиши керак.
4. Сархуш холда, бир кун аввал спиртли ичимлик ичиб стадионга келган мураббий, уйинчи, хакам, шифокор стадиондан чикариб юборилиши керак.
5. Болалар, ёшлар футболига сигарет чекувчи, спиртли ичимлик ичувчи футбол мутасаддилари – мураббий, судья, шифокор, ошпаз ва хоказоларни йулатмаслик керак. Ёш юлдузларни асраб-авайлаш керак.
6. Мамлакатда пахта экишни, пахта етиштиришни уни кайта ишловчи корхоналар эхтиёжига караб таксимлаш керак. Пахтамизнинг барчаси, яъни 100 фоиз хосил Узбекистоннинг узида кайта ишланиб, тайёр махсулот тарзида сотилишини таъминлаш керак.
7. Буш колган пахта майдонларига чорва, парранда учун озукабоп экинлар, мевали боглар яратишни йулга куйиш керак. Хар бир футбол мактаби, керак булса деярли барча мактабларни, коллеж, лицейларни, олийгохларни янги суйилган гушт ва янги согилган сут, тайёрланган катик махсулотлари билан  таъминлашни чорвачилик фермер хужаликларига боглаб куйиш керак. Гуштнинг нархини арзонлаштириш учун мамлакатда чорвачиликни ривожлантириш керак. Корни тук бола, йигит ва киз жисмонан бакувват булади. Болаларимиз, айникса спортчи болаларимиз гуштни ковуриб хам, кайнатиб хам, димлатиб хам купрок еявериши керак.
8. Нима учун кеча Локомотив жамоаси тупни узида саклаш борасида устунлик килатуриб, уйинни ютказиб куйди? Эътибор беринг Кувайт жамоаси икки марта хужум уюштирди ва иккита гол урди. Нега? Бизнинг йигитларимизда иштиёк бор, аммо уни кандай амалга ошириш учун шавк йук. Русча айтганда азарт йук.
      Азарт бозорда сотилмайди. Азарт шакллантирилади. Туй курашларида ёш болалар кандай азарт билан кураш тушишларини кузатганмисиз? Булмаса кузатинг. Бола ота-онаси, кишлоги орияти билан бирга мукофотланишиниям билади. Шунинг учун ёш болалар “лайлак овламайди” усул ишлатиб ракибни йикитади. Худди шундай, болаларимиз уртасида, усмирлар уртасида, ёшлар ва катталар уртасида тижорат мусобакаларини тез-тез утказиб туриш керак. Ана шунда футболчи бесамар чопмайди. Лотин Америкаси футболи айнан мана шу хисобига ривожланган.
9. Агар футбол мусобакаларида халоллик булмас экан, стадионларга ишкибозлар келмайди. Келади, лекин стадионлар улар билан тулиб тошмайди. Футболимиз узини-узи маблаг билан табиий равишда таъминламас экан, чиройли уйинлар юз бермайди.
10. Журналистлар яхшининг яхшилигини, ёмоннинг ёмонлигини айтиб, уларни тугри йулга бошлаб турмас экан Бахтиёр аканинг орзуси армондек булиб колаверади. 
             Мана шу гапларнинг узиям етарли, хозирча...   
   


Рецензии