КГБ. Ушла-а, кама-а. Бу кахрамонлик эди
…Ким (одамлар орасида) чиройли — хак тараф олиш билан тараф олса, узига хам унинг савобидан бир улуш тегур.
Ким нохак тараф олиш билан тараф олса, узи учун унинг гунохидан бир улуш тегур.
Аллох хамма нарсага кодир булган зотдир.
Нисо сураси 85-оят.
Болтикбуйи республикаларининг бирида укиб келган танишим, келинг унинг исмини Кобилжон дейлик, бир вокеани гапириб берди.
Укув юртидаги машгулотлардан кейин ундан бир рус эркак укитувчиси сурабди.
–Мен ёзги таътил пайтида сизларнинг юртларингга бориб Самарканд, Бухоро, Хивани томоша килмокчиман. Мен у ёкка борсам, мени уша шахарларга сайр килдирасанми?
Кайси узбекистонлик бу гапга эътироз билдириши мумкин?
–Ха,-дейди Кобилжон.
Укитувчи унинг уй манзилини ёзиб олади. Ха, айтмокчи вокеа Горбачевнинг “Яшил илон”га карши курашиш авжига чиккан, арок деган нарса отлик тугул “Волга”си борларга хам топилмай турган пайтларида юз берган.
Танишим Кобилжон мехмон укитувчисининг келиш-келмаслигини тусмоллай олмайди. «Айтди, куйди-да» -деб уйлайди у. Аммо, мехмон келади. Шу сабабли укитувчининг келиши фавкулодда холат булиб колади.
Яна бир нарсани тайинлаш лозим, шукрким хозирги ёшлар уша пайтдаги мехмондорчилик нималигини тушунмайдилар. Уша пайтдаги мехмондорчилик мен сизга айтсам, хукиздай букиб, чучкадай аганаб ичиш эди.
Харбий рус зобитининг ичишини хаммаям тасаввур килавермайди. Кискаси, кийинчилик билан, кимматига топиб келинган турт шиша арок беш киши учун (танишимнинг учта акасиям бу зиёфатда иштирок этишган) урвок хам булмайди. Шунда кимдир кушниларининг самогонидан келтиришни айтади. Кушни ясаган узбекча самогонга гулоб кушилганидан, самогоннинг рангиям гулови эди. Мехмон бунака рангли ичимликни курмаган экан. Кизикиб униям татиб кура бошлашади. Ун литр самогонниям ичишади танишимнинг акалариям, узиям гандираклаб колади. Мехмон эса килт этмай тураверади. Танишим Кобилжон яна уч литр самогон келтириб, мехмонга ичишни таклиф килади. Мехмон индамай ичади. Танишимнинг мехмонга самогон ичираётганининг сабаби уни маст килиш эди. Чунки, мехмонни маст килмаса максадга эришишмаган, мехмондорчиликнинг энг олий талабини бажармаган хисобланарди.
Рус зобити эса умуман маст булмаган эди. Мезбонлар эса алжирай-ваджирай бошлаб, баъзилари ухлаб колгандилар.
Мехмон маст эмасди, кулбола самогон унга худди минерал сувдай таъсир килаётганди. Аммо, бир неча бор хожатга чикиб келганди. Албатта, шахардаги, Болтикбуйидаги хожатхонадан узбек дала хожатхонаси катта фарк киларди. Шунинг учун энди унинг хожатга чикиш ихтиёри йуколганди. Шу сабабдан, танишимнинг кейинги узатган кадахини олар экан унга бундай дейди:
–Кабил скажи сколько надо пить? Я выпью все, разом.
КГБнинг ишлариям шундай эди. Улар узлари катта маош олиб, кун кураман дея, озгина тадбиркорлик килган канча одамни камасалар хам зулм талаби конмас эди.
Ха, уша пайтда шундай эди. Хозирам бор шундай фикрловчи кишилар. Кам. Лекин баъзида уларга эрк берилса, улар уз вактида тухтатилмаса, улар зулм килиб юборишади. Атрофдагиларга.
Ана энди юкорида келтирган мисолим каби, совет хукук тартибот идораларининг иш тартибида максадларига эришишнинг энг яхши тадбири одамларни камокка тикиш эди.
Бу ишда ташаббусни, асосан юридик маълумотга эга булмаган ходимлар кулга олгандилар. Улар Народний контроль, Милиция, КГБ тизимида куп булганидан, узларини курсатиб турар эдилар.
Улар одамларни камашнинг турли-туман усулларини уйлаб топгандилар. Сомсапаз сомса, нонвой уйидан нон сотсаям, биров машинасида кира килсаям, КПСС тугрисида биров ёмон гапирсаям камашган. Ижтимоий хавф йук бу жиноятлар учун сичкондан фил ясаб, «иш курсатганлар», "кахрамонлик" килганлар.
Валюта алмаштириш коидасини бузганлар уша пайтда, хатто отувга хам хукм килинганлар.
КГБ давлат бошкаруви, суд тизимини, ОАВни тулик уз назорати остига олиб, бу бечора ташкилотларни эмаклатиб ташлаган.
Иш шу даражага етганки, “Время” курсатувида об-хавони эълон килиш хам КГБ рухсати билан амалга ошган. Яъни атмосферадаги нормадан ортик иссик ёки совук эълон килинмаган.
Бу кама-кама гояси совет тоталитар тизимининг бошкарув услуби эди. Кушикда куйланганидек "вы нам только на ухо шепните, мы сразу на помощь к вам придем". Туй киламан деган узбек, киз чикараман деган узбек, угил уйлантираман, участка кураман деган узбек КГБчилар учун кахрамонлик курсатиш майдони, осонгина кулга киритиладиган, тарелкада узи келадиган масаллик эди. Уша пайтда битта машинаси ва ховлиси бор киши потенциал "масаллик" эди-да. Ахир ойликка уни олиб булмасди-ку.
Брежнев яхши одам булган, Андропов хам ёмон одам булмаган. Лекин улар совет хукук тартибот идоралари ва судларидаги «кама-кама» сиёсати олдида ожиз эдилар.
Битта кишининг камалиши нечта кишининг нормал хаётини издан чикариши мумкинлигини улар билсалар-да, унга ачинсалар-да бу услубдан воз кечолмаганлар.
Зулм барибир, качонамдир енгилади. Бу Куръон хакикати. Шунинг учун халклар эркин нафас олган куниёк КГБ сиймоси – Дзержинский хайкалини йук килиб ташлаган эдилар.
Свидетельство о публикации №214050201309