Ruska Ch 8. Сход. Мiстэрыi

Зборы занялі менш за паўгадзіны. Я спехам прыгладзіла валасы, прыпудрылася, дадала трохі бляску на павекі і крыху чырвані на вусны, накінула плашч, сунула ногі ў моцныя туфлі на плоскім абцасе (толькі такія і нашу) і ўзяла сумачку з этажэркі. У сумачцы самае неабходнае: ключы, гаманец, нататнік з асадкай, грэбень, люстэрка, насоўкі, флакончык кветкавай парфумы. І дакументы – на вуліцы ў любы момант можа падысці патруль і запатрабаваць пасведчанне асобы. Замкнуўшы кватэру, я таропка спусцілася па лесвіцы. Машына з казённымі нумарамі чакала каля пад'езда. Мне даводзілася ездзіць у прыватных аўто, але ў ведамасных ні разу. Шыкоўная машына асфальтавага колеру з зацемненымі вокнамі і серабрыстай акантоўкай, на такіх аўто раз'язджае вышэйшае чынавенства. Супрацоўнікі службы бяспекі і "гестапіка" ездзяць на чорных. Жорсткая іерархія.
Таварыш Жур быў сама ветласць. Ён расхінуў перада мной дзверы машыны і падаў мне руку, запрашаючы ўвайсці. Яго далонь была млявая і клейкая, як жабіна бруха. У салоне было халаднавата, пахла сандалам. Сядзенні былі абцягнутыя мяккай скурай, месца кіроўцы аддзяляла перагародка з паўпразрыстага шкла. Шум рухавіка быў ледзь чутны. Мы сядзелі каля супрацьлеглых вокнаў. Я чакала, калі таварыш Жур загаворыць пра скрадзеныя кнігі. Ён сядзеў, сашчапіўшы пальцы рук на жываце, спакойна глядзеў наперад і мабыць, думаў пра сваё, на яго твары блукала ўсмешка. Трэба неяк перажыць гэты дзень. Ужо заўтра кнігі павязуць цераз мяжу. Калі Белы не схлусіў. Так хутка, як яны паспеюць? "Так, адставіць паніку!" – загадала я сабе. Працуюць прафесіяналы, у іх свае наладжаныя каналы, сам губернатар імі апякуецца. Белы ведае, што робіць. Калі Сташак выйшаў з вязніцы, то не меў нічога, апроч змены бялізны і даведкі аб вызваленні, а Белы і з грашыма, і пры зброі, і тэлефон у яго пэўна не праслухваецца. Праўду кажуць, што кантрабандыстам многае дазволена. Калі толькі ён не агент спецслужбаў... Халера, зноў я сябе накручваю. Удых-паўза-выдых, супакоіцца, супакоіцца!..
Машына выехала на праспект, прамінула палац службы бяспекі, кінатэатр, будынак ГУМа і спынілася каля ўніверсама "Цэнтральны". Каля ўезду на плошчу ўтварыўся затор з аўтамабіляў, паабапал на ходніках вірыў натоўп, звар'яцелыя святлафоры міргалі жоўтым.
– Што адбываецца? – спытала я, прыхінуўшыся да шыбы.
Таварыш Жур паблажліва ўсміхнуўся.
– Вось што значыць прапусціць навіны, Вікторыя. Народ абураны дэмаршам Агульнага Захаду і патрабуе адплаты. Давай, руш! – загадаў ён кіроўцу.
Завуркатаў матор, машына прапаўзла пару метраў і стала, заціснутая між аўтобусам і чыімсьці "карчом" з пабітай фарай.
– По-мойму, безнадзейна, – таварыш Жур пабарабаніў пальцамі па дзвярной панэлі. – Будзе правільней прайсціся пешкі.
Ён дапамог мне выбрацца з салона, галантна ўзяўшы за локцік, кінуў кіроўцу: "Чакай тут!" і рушыў да плошчы наўпрост па праезджай частцы, абыходзячы аўтамабілі. Я пакорліва крочыла побач.
– Не буду мучыць вас недамоўкамі, Вікторыя, – сказаў таварыш Жур. – Мы на парозе грандыёзных падзей. Агульны Захад дэ-факта абвясціў нам вайну.
– Гэта немагчыма! – вырвалася ў мяне.
– Сёначы дзяржаўная мяжа ў раёне Астраўца была абстраляная з мінамётаў, некалькі снарадаў упалі паблізу атамнай станцыі. Учынак неймавернай дзёрзкасці не застанецца беспакараным, Самадзержац ужо рыхтуе заяву. Па ўсёй Імперыі народ збіраецца на плошчах, каб выказаць пратэст заходняму мілітарызму. Вы толькі зірніце, якое відовішча!
Велізарная плошча была запруджана людзьмі, якіх усё прыбывала і прыбывала – падобнага стоўпатварэння я не бачыла нават у свята Уз'яднання народаў, калі маршыруюць войскі, лунаюць сцягі і грымяць аркестры, а з трыбуны з усмешкай глядзіць губернатар. Гэтым разам не было ні маршаў, ні аркестраў, увогуле ніякага парадку, людзі бесталкова таўкліся на плошчы, удаючы стыхійны мітынг. Некаторыя трымалі ў руках кавалкі ватману з надпісамі фламастарам. Прыжмурыўшыся, я прачытала адну з іх: "Ганьба!" Каму ганьба, не ўдакладнялася. Па краях плошчы, у пераходах і каля Губернскага палаца стаялі ўнутраныя войскі. Я ўпершыню бачыла іх у поўнай амуніцыі – адмысловыя латы паўзверх уніформы, шлемы, металічныя шчыты, аўтаматычныя вінтоўкі напагатове. Яны падрыхтаваліся да вулічных беспарадкаў, якіх не было ў Мінску пяцьдзясят гадоў.
– Вам няўтульна ў натоўпе, Вікторыя? – спытаў таварыш Жур, беручы мяне пад локцік. – Трымайцеся мяне, так вы будзеце ў бяспецы. Давайце станем вось тут, на прыступках палаца, адсюль бачная ўся плошча. І не хвалюйцеся, нам нічога не пагражае. Унутраныя войскі ўмяшаюцца ў выпадку, калі натоўп выйдзе з-пад кантролю. Апошняе, зрэшты, малаверагодна.
Таварыш Жур быў спакойны і вясёлы. Тое, што адбывалася наўкол, яго пэўна забаўляла.
– Адплата!!!
Над плошчай, над галовамі людзей загаласіў гучнагаварыцель.
– Крывадушнасць Агульнага Захаду... – у дынаміку загуло. Я мімаволі закрыла вушы далонямі. – Суквецці ілжы выспелі крывавымі пладамі...забойства бязвінных...баязліва адмаўляючы...мітусня шакалаў, якіх загналі ў вугал!..
Няспраўны дынамік хрыпеў і пляваўся абрыўкамі лозунгаў.
– ...даць сіметрычны адказ! У нас досыць сродкаў, каб ператварыць іх у ядзерны...пад гусеніцамі нашых танкаў...вітаем народны сход! ...ва ўсіх кутках нашай неабсяжнай Радзімы...поўныя праведнага гневу... патрабуем адплаты! Адплата!
– Адплата! – заенчыў хтосьці ў натоўпе.
Натоўп скалыхнуўся, над галовамі ўзвіўся сцяг Імперыі, затым другі, трэці... У лічаныя хвіліны плошча заквітнела трыкалорамі.
– Масква! Айчына! Слава Самадзержцу!
Дзясяткі рук узняліся да неба ў вітальным жэсце.
 – Захад! Гняздоўе хлусні! Садаміты!
Натоўп рассунуўся, даючы дарогу калоне малойчыкаў у камуфляжы, якія неслі апушчаныя да зямлі сцягі – двухколерныя і трохколерныя, з крыжамі і гербамі. Маршыруючы, яны рушылі да цэнтра плошчы, дзе палала жароўня на трынозе. Паголены дзяцюк у саколцы варушыў гарачыя вуглі жалезным прутам.
– Мілітарысты! Садаміты! Свінні!
Юнакі ў камуфляжы скідвалі сцягі ў кучу і тапталі іх берцамі. Аднекуль з'явілася бляшанка з газай. Паголены дзяцюк падпаліў ад жароўні паходню і паднёс яе да сцягоў. Палотнішчы, шчодра палітыя газай, успыхнулі, нібы салома. Натоўп зароў. Над галовамі залуналі трыкалоры. Хтосьці з сілай штурхнуў трыногу, жароўня зляцела, раскідаўшы вуголле, угору шугануў сноп іскраў.
– Пошасць хлусні! – цюгакаў гучнагаварыцель. – Вятры заходнія смярдзяць крывёй! Агонь нас ачысціць! Атамны трыбунал! Адплата!
Каля Губернскага палаца распачаўся нейкі рук. Мая ўвага была прыкутая да цэнтра плошчы, і я не адразу прыкмеціла браніраваны фургон, які спыніўся каля прыступак. Дзверы адчыніліся, з аўтазака выскачылі двое камуфляжных і вывалаклі за сабой чалавека ў раздзёртай вопратцы. Ягоны твар быў скрываўлены, з падбароддзя сцякала густая барвовая сліна. Камуфляжныя ўзялі яго за каўнер і выспяткамі пагналі па плошчы.
– Дыверсант! – пачуліся выкрыкі з натоўпу. – Схапілі дыверсанта! Ён збіраўся замініраваць АЭС!
Камуфляжныя давалаклі чалавека да цэнтра плошчы, дзе дагаралі варожыя сцягі, і кінулі яго пад ногі натоўпу.
– Адплата, адплата! – крычалі ў натоўпе.
Чалавек стаяў на каленях і намагаўся штосьці сказаць, але з яго горла вырываліся толькі хрыпы. Магчыма, у яго быў выдраны язык. Я зірнула на байцоў унутраных войск. Яны стаялі нерухома, апусціўшы шчыты, твары былі схаваныя пад забраламі шлемаў. Няўжо не ўмяшаюцца?..
– Адплата!
З натоўпу выскачыла мажная кабета ў чырвоным жакеце і з віскам учапілася "дыверсанту" ў валасы. Гэта стала штуршком для астатніх. На "дыверсанта" абрынуўся град удараў. Яго павалілі на зямлю і сталі азвярэла штурхаць нагамі. Хтосьці ўдарыў яго чаравікам пад рэбры, потым у твар. На плітку ходніка пырснула кроў. Натоўп шчыльна абступіў сваю ахвяру, і больш я нічога не бачыла.
У мяне кружылася галава. Я апусцілася на прыступку і заплюшчыла вочы.
– Вікторыя, вам блага? – На маё плячо легла млявая далонь. – Разумею вас, я сам шакіраваны...каварнымі планамі Захаду. Дыверсія на АЭС, падумаць толькі!
 – Прабачце, таварыш Жур, гэта нервовае, боязь натоўпу, – прагаварыла я з цяжкасцю.
Ён пахітаў галавой.
– Ды на вас твару няма. Паслухайце, Вікторыя, на працу вы безнадзейна спазніліся, таму прапаную зараз адправіцца на Зыбіцкую, літаральна ў двух кроках адсюль. Пасядзім у кавярні, капучынкі пап'ём. Любіце капучынку? Нас чакае сур'ёзная гутарка, а тут, на плошчы, занадта шумна.
Я не пярэчыла. Узяўшы мяне пад руку, ён дапамог мне спусціцца з прыступак. Я крочыла на ватных нагах, абапіраючыся на ягонае плячо, мяне нудзіла. За нашымі спінамі роў звар'яваны натоўп. Я адчувала, што гэты дзень ужо ўвайшоў у гісторыю. Менавіта такім мы запомнім пачатак вайны: поўная плошча шаленцаў, сцягі, дым і полымя, кроў на ходніку і істэрычныя крыкі прапагандыстаў.