Реклама халолликка ундовчи восита

    Биз социализм болалари эркин фикрлашдан, эркин ижоддан хайикиб яшадик? “Бутун дунё пролетарлари бирлашингиз!” деган шиор барча газеталарнинг чакириги эди. Аммо, пролетарлар мансабга утиргач, аста-секинлик билан моддий бойликка ружу куя бошлар ва бойлиги туфайли конунларни четлаб утишга турли хил нагмаларни уйлаб топар, алалхусус буржуага айланиб колар, совет пролетар машинаси эса бойиган хар кандай кишини синдиришни узининг бурчи деб хисобларди. Шунинг учун хар ун, ун беш йил ичида жамият хаёти, иктисодиёт тоза варакда кайтадан ёзила бошлар эди. Компартия дастуриям, съезд материаллариям, Маркс, Энгельс, Ленин, Сталиннинг хаётий гаплариям бойиган коммунистлар нима килиши кераклиги хакида курсатма беролмасди. Бой коммунист? Бу ахир нонсенс! Булиши мумкин булмаган иш!!!
   Шу сабабдан халол мехнат билан бойишнинг хеч канака эволюцион ривожланиш динамикаси йук эди.
   Аммо, жамиятда хавфли бойлар хам бор. Улар асоссиз бойиганлар ва мехнатсиз бойиганлардир. Булар хуфёна бойлар булиб, узларининг ящиринча орттирган бойлигини саклаш учун соткинликка мойил кишилар буладилар. Бу гапни Геродот 2500 йил аввал айтганлигиниям айтиб куяй.
    Хуллас, совет замонида хамма нарсада чегара, энг кизиги шу чегарани белгилаб берувчилар бор эди.
    Келинг, мисол билан тушунтирай. Мана тошкент кучаларида машинада кетяпсиз. Шахарнинг баъзи жойида тезлик 50 км/соат, баъзи жойида 70 км/соат. 50 км/соат чегара куйилган жойда кетаётган трактор, айни шу йулдаги энг замонавий “Малибу”ни кувиб утолади. Аммо, соатига 70 километр тезлик куйилган жойда трактор бу ишни килолмайди. Соатига 70 км тезлик чегара куйилган жойда совет ёки рус “Жигули”лари олифтагарчилик килиб, Мерседес, Ласетти, Некцияларни кувиб утиб кетади. Аммо, манзил узок булган эркин трассада “Жигули”лар 130-140 км соат тезлик билан юрсалар, мотори стук бериб, прокладкаси куйиб ярим йулда колиб кетадилар.
    Фанда, ижодда чегара булиши керак, албатта. Яъни, манманлик, иркчилик, миллатчилик, махаллийчилик, зуравонлик, беписандлик, мактанчоклик кораланиши керак.
    Совет замонининг хатоси ижодий гузалликда, яхшиликдаям чегара борлиги эди. Яъни, Европани, дунёни хайратга солган ёзувчилар, шоирлар, актер, актриса, спортчилар ва хоказо уз касбининг усталариниям «канотини кесиб» чеклаб ташлашарди.
    Хамма бир хилда хаёт кечириши керак деган акида урушда кахрамонлик курсатган истеъдодли маршални оддий солдат кушниси билан, дунё тан олган иктидорли ашулачи ёки артистни битта ЖЭК бошлиги билан тенг килиб куярди.
Уша совет маъмурий-буйрукбозлик тизимининг кусурларидан бирини жуда куп жойларда кузатиш мумкин. Албатта, Маргарет Тетчер айтганидек, уйлар, заводлар куришимиз мумкин, одамлар онгини узгартириш жуда кийин иш.
    Мисол учун, менга хофиз Уктам Ахмедовнинг «Дам бу дамдир, узга дамни дам дема» деб бошланувчи ашуласи жуда ёкади. Зулайхо Бойхонованинг «Хай-хай» ашуласи ва бошка артистларнинг халк ичида ёд булиб кетган ашулалар хам куп. Наво ёки Ёшлар каналидан эса ашулани жойлаштириш иштиёкида булган санъаткорларни хамкорликка чорлаш хакида эълонлар буп колади, денг. Менимча улар уша каналларга пул тулашади-да? Аслида, ундок булиши керак эмас.
Телеканал энг яхши кушиклари бор ижрочиларни излаб топиб, “сизнинг ашулангизни куйиш хакида шартнома тузсак, канча маблагга розисиз деб сураши керак”. Хуш канал маблагни каердан олади? У ишлаб чикарувчи, хизмат курсатувчидан олиши керак. Бунинг учун энг яхши товарлар топилиши керак. Шунда ишлаб чикарувчиям, уни сотиб олувчиям, ашулачиям, телеканал хам ютади. Энг асосийси узбек ижодий асарлари Инша Аллох дунёга чикади.
    Бошка ижрочилар эса янги ижод намуналарини яратишни уйлайдилар. Телеканал молиявий эркин булса, ижод эркинлиги келиб чикади. Яхши асар, шеър ёздими, яхши мусикий асар яратдими, яхши ижро килдими, каддини урсин!
    Зурдан-зур чикади. Ижодий эркинликка, эркин фикрлашга  тусик куйиш мумкин эмас. Асосли, мехнати-ижоди билан бойиш манбаи, жамиятни ривожлантирувчи динами рекламадир...   


Рецензии