Суд репортажи. Соддалик хам эви билан-да!

     Узбек халки табиатан содда десангиз, баъзилар хафаям булишади. Баъзилар эса чув тушганидан кейин хам уз «айб»ини буйнига олишмайди. Уялишади. Худди шундай холат Абдулбоки акадаям кузатилади.
Хозирги пайтда у юридик тилда фирибгар хисобланади. Чунки, айни шу жиноятни содир этганликда айбланиб жазога тортилиб турибди.
     Ковулжонов Абдулбоки Жиноят ишлари буйича Наманган вилоят судининг 2013 йил 22 августдаги хукмига кура: 
    Узбекистон Республикаси Жиноят Кодекси 168-моддаси 3-кисмининг «а» бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбланиб, Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2012 йил 05 декабрь кунги “Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг йигирма йиллиги муносабати билан амнистия тугрисида”ги Карорининг 1-банди “в” кичик банди ва 6-бандига асосан жазодан озод килиниб, жабрланувчи Россия фукаросининг конуний вакили Р.Тошпулатов фойдасига Ковулжоновдан моддий зарар 77 703 000 сум ундирилган.
Жиноят ишлари буйича Фаргона вилоят суди апелляция судлов хайъатининг 2013 йил 31 октябрдаги ажримига кура хукм узгаришсиз колдирилган.
Укувчига янада тушунарли булиши учун Жиноят Кодекси 168-моддасини тулик келтириб утаман:

168-модда. Фирибгарлик
Фирибгарлик, яъни алдаш ёки ишончни суиистеъмол килиш йули билан узганинг мулкини ёки узганинг мулкига булган хукукни кулга киритиш -
энг кам ойлик иш хакининг юз бараваригача микдорда жарима ёки бир йилгача ахлок тузатиш ишлари ёхуд олти ойгача камок билан жазоланади.
Фирибгарлик:
а) куп микдорда;
б) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан;
в) бир гурух шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб;
г) компьютер техникаси воситаларидан фойдаланиб содир этилган булса, -
энг кам ойлик иш хакининг юз бараваридан уч юз бараваригача микдорда жарима ёки икки йилгача ахлок тузатиш ишлари ёхуд беш йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади.
Фирибгарлик:
а) жуда куп микдорда;
б) ута хавфли рецидивист томонидан;
в) уюшган гурух томонидан ёки унинг манфаатларини кузлаб содир этилган булса, -
энг кам ойлик иш хакининг уч юз бараваридан олти юз бараваригача микдорда жарима ёки уч йилгача ахлок тузатиш ишлари ёхуд беш йилдан ун йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади.
Етказилган моддий зарарнинг урни копланган такдирда озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо кулланилмайди.
(168-модданинг матни Узбекистон Республикасининг 2001 йил 29 августдаги 254-II-сон Конуни тахририда - Олий Мажлис Ахборотномаси, 2001 й., 9-10-сон, 165-модда)
   Абдулбоки аканинг ёши 64 да, иш судда курилган пайтда 63 ёшда булганлиги туфайли амнистия акти кулланилиб, камок жазоси белгиланмаган.
Гапнинг энг кизик жойи шундаки, Абдулбоки аканинг узи биринчи булиб жабрланувчи сифатида хукукни мухофаза килувчи идорага ариза ташлаган. Аммо, ариза берган кишининг узи айбдор булиб турибди.
Утган асрнинг 90-йилларида хозир талотуп булаётган бир Республикадаги жиноят иши хакида хужжатли фильм бор. Россия каналидан берилганди. Ёш кизалок (12-13 ёшлар атрофида)нинг улиги топилади. Ота-она учун мотам. Котилни топиш учун улар юкори инстанцияларга ариза ёзаверишади, ёзаверишади. Аризабозлар хукукни мухофаза килувчи идораларнинг жонига тегиб кетишади. Шунда бу идораларнинг кайсидир бири, кизалокнинг онасидан маккорона кургазма олади. Аёл билиб билмай эрига карши кургазма бериб куяди. Хукук тартибот идоралари фарзандини йукотиб хурланган аёлнинг эрини уз кизини улдирганликда айблаб камаб куйишади. Камокда эса ота бечорани ураверишади, ураверишади. Аник ёдимда йук, менимча отани узи кизини улдирганликда икрорномасини олишади ва суд килишади. Хурланган ота бечора турмада узини узи осиб хаётдан куз юмади. Бир неча йилдан сунг эса хакикий котил топилади!!! Бу вокеа ана шу республикада уша пайтлардаям, давлат тизими издан чика бошлаганлигини курсатади.
Ариза ёзган кишининг узини айбдор килиш, эскича жирканч усул. Бу усулнинг тарихи узок. Тахтдан воз кечган Екатеринбургдаги савдогар Ипатевлар уйида камокда сакланаётган Николай пошшо ва унинг оиласини деярли шундай айбда гумон килиниб, гумдон килинган.
   Буни тунов куни Россия прокуратураси вакили ижирганиб гапириб берди. Вокеа бундай булган. Николай пошшо хотининининг гапига кириб, мудофаа вазири, узининг кариндошини истеъфога чикариб, харбий кумондонликниям уз зиммасига олади. Бутун хокимиятни Марказлаштириб олади. Думадагилар эса хокимиятни Марказдан узоклаштириш – децентрализация килишни ёклаб чикишади. Яъни, регионларга баъзи бир хукукларни беришни, парламентга хукук беришни ва хоказо... Аммо, Николай сиёсий гурлиги туфайли, катта хатоларга йул куяди.
   Кейин ноилож уз ихтиёри билан тахтдан воз кечади. Уни Екатеринбургга сургун килишади. У сургунда оддий хаёт кечиришни орзу килади. Подшонинг замбил кутариб, тупрок ташиётган расмиям бор. Оила аъзолари – хотини, бешта кизи ва касалманд угли, энага ва шифокори билан, батрак сокчиларнинг амрига буйсуниб яшайверишади. Подшони улдириш буйича ВЧКдан буйрук келган, лекин хеч ким бу ишни килолмайди. Чунки, подшоям, унинг оила аъзолариям мусичадек беозор, тарбияли, маданиятли кишилар (солдатлардан бири подшонинг  валиахди Алексейга уз этигини арттирганини бошка фильмда курсатишганди). Гапнинг кискаси, бундай фариштасифат кишиларни хеч ким отишга кули бормайди. Ахир улар эсини танигандан буён шу подшога соглик тилаб катта булишди-ку.
Шунда уша ердаги чекистлардан бири маккорона режа тузади. Улар подшога берилаётган шиша идишдаги махсулот ичига хат ташлашади. Хатда «сизлар бу ердан кочиб, фалончи ерга борсаларинг, биз сизларни куткарамиз. Подшолик дустлари» деган топширик булади.
   Подшо оила аъзолари бу авантюрага учиб, шишага жавоб хати солишади унда эса «бу ердан ихтиёрий чикиб кетишнинг иложи йук. Бизнинг кулимиздан хеч нарса келмайди. Зурлик ишлатиш оркалигина бизни куткариш мумкин»-деган маънода, уларни куткаришга чорлашади.
Бу хатни кулга туширган аслида фотограф булган ЧК ходими Юровский, оддий курикчиларни подшони улдиришга кундири учун психолигик козырга эга булади ва ниятига етади.
   Юровский  сокчиларни подшо, унинг оила аъзоларини улдиришга рухлантириб, эртаси куни тонгда «сизларни куткармокчи булганларнинг режаси барбод булди. Сизлар улимга махкум этиласиз» деб Николай подшога эълон килади ва уларни отиш бошланади.
   Совет дахрийлик сиёсати, фашистик сиёсатдан озгина фарк киларди. Давлат ходими хар кандай ифлосликка бемалол кул урарди. Чунки, бу дунёдаям, энг асосийси киёматда хар бир килиги учун жавоб бериши шарт булишини тасаввур хам килмасди-да.
   Абдулбоки аканинг нажот сураб ёзган аризаси узининг бошига тукмок булиб тушгани юкорида келтирилган икки холатдек бонг урадиган даражада вахимали эмас. Бу мисолларнинг келтиришимга сабаб, бундай жирканч одатларнинг илдизи каердалигига эътиборни жалб килиш холос. Совет замонида нажот сураб ёзилган ариза узининг бошига тукмок булиб кайтганлиги хакида мисоллар жуда куп булиши керак. Афсуски, тарихни яхши урганмаяпмиз.
   Абдулбоки акаям ёзмасди, аммо пичок суякка такалгунча чидади. Абдулбоки ака деярли йигирма йилдан буён тадбиркорлик билан шугулланарди. Россияга тарвуз, ковун, мева-чева жунатади, урнига тахта ва шунга ухшаган махсулотлар олиб келади. Абдулбоки аканинг Туракургонда узига яраша обруси бор. Баъзида мухтож булиб турган кишиларга бир уйлик тахталарни бепул бериб юборган жойлариям бор. Ун минг, йигирма, эллик, борингки юз минг доллар фойда килса ёки зарар курса коши кимир этмайди. Аммо, 2012 йил бошида шундай вокеа юз бердики, Туракургондаги хар кандай тадбиркорнинг тепа сочини тикка килиб юборарди.
Угли унинг ёнига келиб, дада уйимизни сотамизми?-деб суради.
Хозиргача угли учун доим етиб булмас авторитет булган ота биринчи бор чучиб тушди.
–Нима?
–Уйимизни сотамизми?
–Бу гапни каердан олдинг?
–Фалончи айтди. У яна «агар уйларингни сотсаларинг, уни мен оламан, дадангга айтма, деди».
–Уша йигитни бу ёкка чакирчи.
Абдулбоки аканинг угли уша гапни айтган кишини чакириб келди. У йигит, «исмини айтолмайман-у, аммо бу гапни менга ёлгон гапирмайдиган катта одам айтди», -деди.
Гарчи номини айтмаган булса-да, уйга харидор чикаётган йигитнинг гапларида сохталик йук эди. Бу эътирофнинг бир маромда айтилишидан Абдулбоки акани совук тер босди. Чунки, кечагина килган эътиборсизлиги туфайли оддий когоз, варрак деб уйлаган когози реал аждахога айланганлиги билиниб турарди.
Бундан бир неча кун аввал, Наманган шахридаги Хакамлик суди судьяси уни чакириб, хазил мутойиба килиб бир-икки когозга имзо чектириб олганди. Хазил-мутойиба орасида хакам:
–Россиядан кимдир даъво кипти,- деди.
–Хаммаси бекор, калбаки хужжатлар,-деди Абдулбоки ака.
–Биз хам шундай деб,-уйлаймиз. Мана бунга имзо чекинг, бунисигаям, рахмат. Биз хам ишонмайрок турибмиз, деди хушмуомала хакам.
–Рад килиб ташланг-деди Абдулбоки ака.
–Менимчаям шундай булади, шекилли.
Абдулбоки ака Хакам хамма нарсани тушунадиган, окил ва яхши йигит экан деб уйлаганча =акамлик суди биносини голибона тарк этди.
Аммо, бугунги гаплар болалаган булса, иш жиддийлашибди. Йук хакикатда охирги нуктасига борибди. Кимдир Умар Тошпулатов хамда А.Шабаловга калбаки хужжатлар билан 359.000 долларни ундириб беришни уз зиммасига олибди. Бу жуда хавфли хулоса, аммо реал вокелик айни шундай.
Хаётнинг ёзилган конунлари бор, ёзилмаган конунлари бор. Ёзилган конунлар албатта ривожланган мамлакатлар – Америкада, Европада амал килади. Мустакил суд тизимига интилаётган СНГ давлатларида эса купрок ёзилмаган конунлар харакат килади. Бундай жараённи русчада «жить по понятиям» дейилади. Узбекчада бу масала тахлил килинмагани туфайли, унга мос термин йук. «Тушунчалар буйича яшаш» десангиз лугавий тугридир.
Булмаса, совет атеистик мафкураси тузилишига сабабчи булганлардан бири Карл Маркснинг таъбирича, кассоб жандарм бошлиги билан улфат булса, узини жандарм бошлигидек тутади. Демак, жандарм бошлигининг уйнаши булса, у Уйнаш хам узини жандарм бошлигидек тутадими?
Масалан, кимдир бирон-бир мансабдорнинг сирдош улфати. Унга тегиниб булмайди. Унинг бирон-бир ножуя килигини ёзсангиз шикоятингиз улфатининг столи устига келиб тушади. У эса улфатини чакиради. Улар ресторанга боришади, маишат килишади ва ариза ёзувчининг узини йук килиш хакида режа, йук хукм ёзишади.
Афсуски, бунака мисоллар буп турибди. Кайси йили Россиянинг кавказидан булган бир йигит фаргоналик болаларга тухмат уюштириб келди ва уларни анча вакт сарсон килди, пул ундирди. Биттаси Самарканддаям шундай килганди. Узимизнинг ичимиздан чиккан, соткин (бошкача гап ёдимга келмаяпти) хукук тартибот идоралари ходимлари уларга ёрдам бермади, деб ким айтолади. Шу гапларни уйлаб Абдулбоки ака эртасигаёк адвокат таниши билан, хакамлик судига бориб, россиялик тадбиркор – А.Шабалов ва унинг хамкори, аммо Шабаловдан карздор У.Тошпулатовларнинг даъволарини тан олмаслиги хакида раддия ёзиб келди. Хакамлик судида иш ёпилди.
Аммо, хавф кутилмаган жойдан келиб колиши мумкин эди. Шу сабабли, Абдулбоки ака юрист танишларининг маслахатига кура Туракургон туман Ички ишлар булимига аслида ундан 100.000 АКШ доллари карздор У.Тошпулатов ва А.Шабаловларнинг фирибгарлик йули билан ундан 359.000 АКШ доллари ундирмокчи булаётганлигини баён этиб 2012 йил март ойида ариза ташлаб келди.
Орадан бир ой утди ариза буйича узгариш булмади, икки ой утди узгариш булмади. Бу орада аризаси натижасини суриштириб турди. Яна орадан бир неча ой утди. Абдулбоки ака Туракургон туман ИИБ борса, аризани олган киши йук экан. Унинг шерикларидан бири:
–Ха, Ковулжонов сизмисиз?-деб суради
–Ха, мен.
–Сизнинг ишингиз буйича жиноят иши очилган-ку-деди терговчининг шериги.
–Э, барака топинглар, рахмат. Туракургонга утинглар чой килиб бераман,-деди Абдулбоки ака ва хуш кайфиятда Ички ишлар булимини тарк этди.
Э, содда одам-а!!! Бу пайтда Абдулбоки аканинг аризасидан сунг россиядан А.Шабалов хамда У.Тошпулатовлар келган хамда Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазири номига ариза ташлаган булишиб, энди аризачи Абдулбоки аканинг узига нисбатан жиноят иши очилганлигини у каёкдан билсин.


Рецензии