Дин а, Дахар а

  Б1ешераш  къаьсташ  болу  мур   чолхе  а  ,галморзахалле  а зама  хуьлий д1ах1утту юкъараллийн дахар кхиарехь даим  а.Историехь зеделла  1адат  ду  и.
   Иштта  19—20  б1ешарца  хийцалуш,  дукха  а  хийцамаш хилира ,къаьсттина  Дуьненан  6-г1а  дакъа  хилла ,"къехойн"ницкъаца,дуккхачу а къаьмнийн  ц1ийца,хьацарца д1ах1оттийна  70-сов шарахь  гергга     лаьттинчу  вайн  махкахь:Советан 1едал  харцарца  маьрша  делира  дахарехь дукха  а дихкина цхьацца 1адаташ.
  Уггаре  а  коьртачу  хийцамех   20 б1ешеран чаккхенехь- 21 -чу  б1ешаран юьххьехь  - син-оьздангалла  кхиош  болу  г1ирсаш мелла а   марша  бевлла  хилар.Дин  а  ,дахар а  юха   а  цхьаьнаиэран новкъа даьллера.
  Ткъа  муха  дара  яханчу (Нунуев Сайд-Хьамзата шен  романехь билгал  ма-дарра) «йилбазан оьмарехь»? Советан 1едалехь кхиинчарна,баьхначарна дика  дагадог1у  хир  ду и.Дин сийзаздаран  политика яра  коьрта .
Муьлхха  а  дин  сийсаздора  урхаллин векалчаша.Дин  бен  а  дацара ,Дела  хьехош  дерг:Ислам а,"Христианство а", "Иудаизм" а.Маьждигаш  сийзаздина ца  1ара,клубаш  килсанех  а  йора иштта.Иза  т1еч1аг1даран  тоьшаллаш  карадо
дуккха а баккхийчу  нехан  дийцаршкахь  а,яздархойн  ирташкахь .Х1ета  доладелла динсийсаздаран  ун  ,20  б1е  шо  д1акарччалц  схьа а деара.
Материалистически  хьежамаш  болчу  1едалан  хьадалчаша  доьхкуш  дара  дин  а  ,Дела  хьахор  а  ,нагахь  ахь айхьа дуьйцуш дерг сийсаз деш  дацахь.Деша  баха арабевллачу  студенташка  а цхьаьна  хоттушдерг цхьаъ дара:"Делах теший  хьо?" Дуьненан ни1мат  бахьана долуш "цатешачийн" терахь  а  дара  денна  стамлуш . Нагахь  санна ца хууш а багара  "Далмукълахь","Дела реза  хуьлда"  даьлча  а  хьаькам  кхин  телевидении-м  х1етте  а  ца  воуьйтура,балхара  а  ,некъара  а  вохавора...
  Бакъду,суна  дагадог1уш  цхьа  х1ума  ду:марха,ламаз,дин  шайгахь  долчаьргахь  муьлххачу  къомах  хиларх,долуш  дара.Дагчохь  къуьйлуш  а  ,къайллаха  лелош  а..Дехка  мел дихки  а,Дин  довза  лаар  алсам  а  долуш.
Делан  Дош  сирла  а  ,ц1ена  а  хиларан  билгалонех  дара,динан  лексика  ца  эшаялар а. Керлачу  шифран  кодашца  долу "Барак Аллах1" («  Дела  реза  хуьлда»), "Спаси  Бог»  а дара  даим  а  хезаш Делан лаамца.Дин  къар  ца  лора,иза  ца  лиера...
Иман  хилар  дика  ду,иза  Дела  цхьаъ  вар , а  Цунах  тешар  а  ду.Дин  дерг  оьшур  а  вац  цкъа а  ,бакъ  дин  дерг. Мацца а  толам  боккхур  бу.
  Х1окху  чолхечу  дахарехь  дин  а  ,дахар  а  цхьаъ  хила  уьйла  лаьа.
Т1аккха  бен  хила  йиш  яц дахар  сирла  а,  токхе  а кхузахь  а,цигахь.
  Дин  хилар-иза ду Абадех  тешар а.Дахар-къахьегар  ду  абддалц  Делан  дуьхьа  бечу  новкъахь.Олхазаршна  т1оманека  санна,  адамашна  хьашт ду дахарехь  къахьегар,рицкъа  лахар  а.Къинош  к1еззиг  леторехь къахьегар а цу юккъе  дохуш ду,гонаха мел  долучу  Дала  кхоьллинчу садолучу  х1уманашца къинхетаме  хила  везар а,1алам  1алашдан дезар а,иштта  кхин  д1а  а Дала т1едехкина  декхарш  ду  адамашна.Ирсечу  Дахаран  бух бу Ц1ена Дин.Нохчийн  къоман синоьздангалла ч1огг1а  динах  х1оьттина  ю.Цундела 
динан  синоьздангалла  кхио  езаш  ю юкъараллийн  институташкахь,къаьсттина   ишколашкахь,юьхьанцарчу  классашкахь  ,берийн  бошмашкахь  а доладан  деза  с
Хьехархошна  а  бала  беза  динех  кхетам.
Дахаран  хийцамаша шайн г1улч юьту   муьлххачу а  хиламашкахь.Керлачу  кепашка дерзо дезаш  ду  дуккха  а х1уманаш.Дешаран хьаьрмашкахь а хийцамаш бан безар бу...Нохчийн г1иллакхехь а,бусулба  динехь  а нийса доцурш  дукха  ду д1аяханчу  дешаран ситемехь.Дукха  ду  цхьана  классехь  зудаберашна  а,к1енташна  а  дийца  там  боцурш 1илма 1аморехь  а.Дийца  ца  дог1ург(масала биологи  урокехь)  эвххьаза зудабераш а,к1ентий  а  болучохь дийцаро   эвхьазалла  а  ,иман  ца  хилар  а  кхиадо т1екхуьучу  ч1урехь.
Делахь  а  уьш  къесто  х1инца  а  таронаш  яц  вайн,
амма  олуш  мА-хиллара  ма  хетта  ца  нисделча  ,ма-торру  д1анисдан  дезара(тема ц1ахь шаьш 1амаелаш аьлла а)...
 Х1ета  а ма  яра  "Научный  атеизм", "Уроки  атеизма"  бохуш  дисциплинаш,уьш  тхуна ца  1амо хьекъал  а,кхетам  а  тоьура  саоьзда болчу   хьехархойн,цара тхуна г1иллакх  а,оьздангалла  а хьоьхура.Хийла  шайн  кабинеташ  д1а  а  къовлуш,цу  чохь  ламазаш  а  деш  хиллера  цара.
Атеизм  цхьа  а  бух  боцу  "йилбазан  1илма"   хиларх  теша  бусулба  нах.Делахь  а  Дала  маршо елла  1есачарна  а  шайн некъ  харжа  а,  д1акхехьа  а  дуьненахь.
Амма  юха  а  сан  х1ара  сан  статья  йоьшу  йолчаьрга  къаьсттина  динан  векалшка ,цаьргахула  хьехархошка,дай-наношка  а  д1ахазо  луург:диноьздангалла кхиор  таханнехь  доло  дезаш  ду,т1аьхьа  ца  тоьттуш ,дин  а  ,дахар  а  цхьаьна  некъа  т1е  дерзош  къахьега  дезаш ду.
Исламан  з1аьнарш  яьржийла  вайн маьршачу  махкахь,Иманан дохк  а даьржийла вайн  дахарехь, кхин  цкъа  а  арахьара  талораш  хир  доцуш.
Вайн  махкахь дебо  деза Бакъ Ислам!Ткъа  Ислам- иза  маьрша ,  ц1ена  Дахар  ду.Дала  Иманехь  совдохийла  вай.

    2000-2003 шерашкахь  йина  ойланаш.

 "Денойн т1е1аткъам" йозанашна юкъара.