Аганаб тушган арава
Олим Амир Насруллохнинг баъзи ижобий томонларини санаб утиш билан биргаликда унинг сиёсий хатолариниям санаб утади. Амир Насруллох угли Музаффардаги камчиликларни куриб, уз урнига набираларидан бирин тайинлашни васият килади. Аммо, вокеалар унинг айтганидек ривожланмай, Музаффар амир булиб, мамлакатни расво килиб, уз атрофига нафс кули булган кишиларни йигиб олиб, мамлакатни русларга куш-куллаб, шармандаларча топширади.
Айникса, уша давр вокеалари устида булган Ахмад Донишнинг айтган гаплари, ёзганлари юракни эзиб юборади.
“Амир Темур дунёнинг туртдан бир кисмида жасорати, мардлиги билан ном козонган булса, Бухоро амирлари бадахлокликлари, иродасизликлари, куркокликлари билан уз номларини бадном килдилар.
Бухоро ва Самарканд адолат, инсоф, дину диёнат, илму амали билан дунёга довруги кетган шахарлардандир. Булар ушбу шахарларни шунчалик бадном килдиларки, бунинг шармандалиги киёматгача колади, тарих варакларидан учмайди...
Турон мамлакатини бошкариш хотинлар даражасидан паст одамнинг кулига утса-я?! Мусулмон амирининг кабохат, разилликларини хотиржам кузатувчи куз кайда бор?!”
Амир (амир Музаффар) бутунлай ичкилик, бузуклик, шахвоний нафсга берилиб кетди. Каршидан Кешгача худуддаги унга буйсунадиган калъаларда гавго ва фасодга йул очилмасин деб, паст табакали одамларни оксокол килиб тайинлади. Иззат-обрулиларини эса олиб ташлади. Бу вилоятларга кунгил очиш максадида борганда шу ердаги оксоколларнинг хар куни таъзим бажо келтиришларини талаб килар ва вилоят кизларини мендан кочирмасин деб йил давомида уларга шохона тунлар кийдирарди...
...Худди шундай унлаб араваларда вазирнинг махсус одамлари, мулозимлари Бухородан келар эди. Улар кизларни топиб, амир каерда булса, кечаю кундуз уша ерга олиб боришар эди. Ун минг аскар – хизматкорлари билан йигирма мингга етарди. Улар уша диёр хотинлари, фарзандларига куз олайтирар, хайвоний хирсга берилар эди. Уларнинг Бухорода колган 20.000 хотинлари эса хар окшом 20.000 одам билан якинлашарди. “Аллох асраганлари бундан мустасно”.
Аммо, Бухоро амирлигининг таназзули олимнинг айтишича Амир Насрулохнинг куйидаги сиёсий хатоларидан бошланганди.
Амир Насруллонинг сиёсий хатолари:
– Давлат микёсидаги энг мухим лавозимларга туркий узбек кавмларидан ташкари ажнабийларнинг куйилиши;
– Давлат бошкарувида эроний куллар булган шиаларнинг таъсири ошиши;
– Мангитлар сулоласининг форслашиши жарёни;
– Узбек тилининг мавкеи пасайиши ва бошкалар.
Нодирабегимнинг улдирилиши унинг обрусига салбий таъсир курсатганлигини айтиб утиш жоиз.
Халк ичида иззат обрули мансабдор кишиларнинг йук килиниши бу ота-бола амирларнинг энг катта хатоси эди. Колган харбий ишлар яъни, руслар билан жанглар ва харбий маглубиятлар рус тиллолари эвазига, рус спецслужбаларининг профессионал (гиж-гижлови) ишлагани туфайли булганлиги кундай ойдинлашиб бормокда. Чунки, кайси ахмок эртага жангга кирадиган лашкарбошининг ун яшар кизини зурлаб улдиради ёки Самарканд камал булиб турган пайтда бу ишга суннийлар айбдор деб 3000 сунний мусулмон кишини катл эттиради?
Эсингизда булса Бобо Илон мамлакати аввалги рахбариям шу холатда эди. Америка махсус хазмати вакиллари бошлиги узининг уринбосаридан сурабди: Саддамнинг атрофидаги нечта одам сотиб олинмади, деб? Шунда ходим айтибди. Пулга сотилмаган Саддам ва унинг угиллари колди, деб. Россия архивини титкиласак, шунга ухшаш вокеаларни Бухоро амирлиги тарихидан топса булар.
Ха, Ахмад Дониш хак – куркок, лаганбардорларни севувчи, маишатпараст, тугри гапни тингламовчи, хакикатгуйларни душман билиб йукотувчи, кибр хаволи, манман амирнинг хеч бир килиги одамзотга хам Яратганга хам маъкул эмас.
P.S. Колган гапларни журналдан укияколинг. Чунки, у ердаги аччик, шармандали хакикатларни укиш, мадхиябозликка урганган биз каби калб эгалари учун жуда огир, аммо, жуда зарур САБОК. Шунинг учун хурматга сазовор олимимизга ташаккур айтиб коламиз.
Свидетельство о публикации №214110400836