Башкортостаннын, тон ягында. кыткы диген авыл бар

Минем туган жиремдер,
Кыткы дигэн авыл бар.
Чит иллэрдэ яшэгэч,
Еш кайтуы бик авыр.
Пэр ягында кара урман,
Тэбигэте бай иде.
Бер сыныфта, мэктэптэ,
Утыз бала бар иде.
Кырык беренче жэен,
Ирлэр китте сугышка,
«Хуш авлым» дигэннэрдер,
Азактагы сулышта.
Ундурт кенэ кеше кайтты,
Сугыш еллары беткэч.
Авыл яме бетте сыман,
Яшлэр шэпэргэ киткэч.
Мин еш кына кайта идем,
Сецеллэрем янына.
Ярата идем карарга,
Тау башлары ягына.
Тау башында елга буйда,
Усэ иде дурт каен.
Алар блэн куршэ идем
Авылга кайткан саен.
Житмеш дурт исем белэн
Металл такта жибэрдем.
Сугыш корбаннары хэтрен,
Онытмасыннар дидем.
Башкортостан 2007
КОТЭ ЭНИ ОНЫКЛАРЫН
Пиала, бетаннан ясаган
Зур ойлэрдэ эшлибез.
Шаулы даулы шэпэрдэ,
Тэбигэтсез яшибез.
Искэ тошэ туган авыл,
Куллэр, яшел боллынар.
Бергэ жиылган чаклар,
Авылдашлар, туганнар.
Таралыштык торле якка
Барыбыз да шэпэрдэ.
Узе генэ калды энкэй,
Аца нинчек яшэргэ?
Яратмады ул каланы,
Кайтим диде авылга.
Юксыныр минсез оем,
Танып елга тавында.
Ел буена котэ ул,
Безнец монда кайтуны.
Картайса да йогреп йори
Белми ялны, ятуны.
Бэхетле чаклары энинец
Шушы ике атнадыр.
Ел буена котеп безне
Хэсерэткэ батадыр.
Бала, оныклар кайтуга,
Устерэдер бер сарык.
Шашлык ясагыз ди ул,
Танып буена барып.
Жиылышын чит иллэрдэн,
Кайтабыз эни янына.
Бэхетле коннэр беткэч,
Китэбез вокзаллар ягына.
Иртэгэ юлга чыгарга,
Китэр вакыт та житте.
Куз яшлэрен сортеп эни,
Безне озатып китте.
Башкортостан 2007

КЫТКЫ, 2007 ЕЛ.
Тагы кыткыга кайттым,
Менэ эти-эни кэбере.
Кайда минем туган оем
Мица бит ул кэдерле.
Исем китте кургэн хэлгэ,
Ой юк, жимерелгэн киртэлэр
Чупкэ баскан гол бакчабыз.
Дурт каенны кискэннэр.
Яме беткэн авылымнын
Яшлэр шэпэргэ киткэч.
Тик эбилэр кайта анда,
Улэр вакытлар житкэч.
Агач мэктэп бик искергэн,
Буралары бик кара.
Укытучы дэрес бирэ,
Дурт класста дурт бала.
Курген хэлгэ бик борчылым
Киттем туган авылдан.
Авыл, миллет бетэр сыман
Глобализация — давылдан.
Мин Кыткыдан 1942 ел., сугышка киткэн идем. Бу соцгы шигыр или проза булырдыр
КИТЭМ ТУГАН АВЫЛГА
Китэм туган авылга,
Атлар чапкан болынга.
Тынлим чишмэ тавышын
Сандугачлар сайрашын.
Искэ алам ешкына
Сука соргэн чакларны.
Кичке уен, гарман монын,
Урман, таулы якларны.
Монлы жырлар жырли, жырли,
Киткэн идек сугышка,
Куплэр бит вафат булды,
«Хуш авыл» дип азактагы сулышта.
Авылымда мэрхум булсам,
Язмышым шул диэрлэр.
Ките диеп сонгы бабай,
Карчыклар бик коярлэр.
Башкортостан 2007

МИНЭ ИНДЕ УНСИЧЕЗ
Унсигезем, Яш чагым,
Яш чагым, санти чагым.
Сине яраткан идем,
Гомерлекнэ син дидем.
Мин бэхетсез булдым шул,
Син киттен де югадын.
Авыр хэлдэ идем мин,
Бер узем генэ калдым.
Бирешмэдем авырлыкка,
Бер гузэл кызым туды.
Сине курмы усэ бит,
Синен тос анда булды.
Картайгач бер килерсен,
Хата булды диэрсен.
Гафу ит кызым дип,
Ак башыцны иэрсен.
Кыткы. 2007


КИЧЕР МИНЕ БЭГРЕМ АЧУЛАНМА.
Сандугачлар сайрадылар,
Без йоргэндэ бакчада.
Карандын шул унга — сулга,
Икэу булган чактада.
Ачуланма иде бэгрем,
Тэнкит сузлэрем очен,
Яраттым шул мин сине,
Нурлы кузлэрец очен.
Мактим эле уземне дэ,
Нинди матур кыз дилэр.
Кем бэхтенэ усэсен дип,
Юл бирэлэр «уз» дилэр.
Вэгдэ бирэмен сыман,
Ачуланмам мин бутэн.
Коннэштем шул яратканга,
Кил бэгрем, мин котэм.
Горурлыгымны уятма,
Яратмасац, иэрмим.
Мин яш эле, ашыкмимын,
Язмыш шулай диэрмен.
Югалттым Алсуымны дип,
Может мине эзлэсец.
Уткэн гомер кире кайтмас,
Бу хэллэрне жэллэрсец.
Кыткы. 2007

АКЧАМ БУЛСА КЕСЭДЭ
Акча рэте булмагач,
ПТУ-шник буласын.
Бетермэгэч институт,
Эшче булып каласым.
Завотыбыз ябылач,
Ни эшлэргэ белмэдем.
Базарда мин сатыштырам,
Ир, хатыннар кулмэген.
Акча булса кесэдэ,
Очар идем Канарга.
Кесэм тишек булгачтан,
Китэм эшкэ базарга.
Канарга акча житмэсэ,
Барыр идем Сочигэ.
Сочи урынына жэен,
Барам эшкэ басуга.
Акча булса кесэдэ,
«Мерседес» алыр идем.
Калган акчаларымны,
Банкка салыр идем.
Баеп китсэм бер заман,
Матур ой салыр идем.
Алсу дигэн сойгэн кызны,
Килен дип алыр идем.
Совет иле беткэн чакта,
Кай берлэре урладылар, алдылаар.
«Совестым бар» дигэннэре,
Ярлылыкта калдылар.
Ике сакчы уртасында
Бер бай яштэшне курдем.
Нинди «ожмахка» элеккэн,
Арестантмы бу дидем.
Мескен киллердэн курка,
Саксыз йори алмидыр.
Машинасы янынада
Саксыз якын бармидыр.
Минем кунелем тыныч,
Киллергэ мин кирэкми.
Минем кебек кешелэр,
Бу доньяда сирэкме?
Нигэ сон мин бай тугел,
Монлана кайчак куцел.
Рэтлэнер димен тормыш,
Мин бит паникёр тугел.

ЖЕЛЛИМ КЫЗЛАР МИН СЕЗНЕ.
Пионерлар, комсомоллар
Тэрбиэде шул безне.
Тербиэли сезне теливизор,
Жэллим кызлар мин сезне.
Эй кызларым, кызларым,
Чэчегезне кистегез.
Чалбар куртка кидегез,
Егеткэ ошап беттегез.
Пиво эчэсез шешэдэн,
Кубесе тэмэке тарта.
Шундый хэллэрне курсэм
Ачуларым бик арта.
Ташладыгыз авылларны,
Шэпэрлэргэ киттегез.
Киттегез дэ шэпэрлэргэ
Урыслатып беттегез.
Тракторислар, механиклар
Килен эзлэп тапмилар.
Шэпэргэ киткэн кызлар
Кирэ авылга кайтмилар.
Йокле хатынар эзэйде,
Фигура бозыла дилэр.
Хатыннар бала тапмаса,
Татарсыз калыр иллэр.
Азатлык, тигезлек сузлэре
Шундый хэлгэ китерде,
Кызлар жигеткэ эйлэнде,
Сифат кызны бетерде.
Телевизор, интернетне карисыз,
Шуннан урнэк аласыз.
Гаилэ кора алмыйча
Каласыз ягчыз, баласыз.
Тэмэке тарткан кызны курсэм,
Начар уйларым килэ.
Андый килен кирэкми дим,
Бик жэл кызым, бу бэлэ.
Тоннэр буе куцел ача,
Байлар егете, кызы.
Язалар аларны язмыш,
Жэмэгэт корыр бик эзе.
Искэ алыц ак калфакны,
Тэмэкене, ир киемен тышлагыз.
Булып моселман кызы,
Яца тормыш башлагыз.
Юк бит андый хэллэр
Моселман иллэрендэ.
Бала таба ханум, тэрбиэли
Гаилэ хэле уйларында.

КАРТЛЫХ МОЦЫ
Картайдым шул, картайдым,
Узып киттем сиксэнне.
Сизми калдым ахрысы,
Гэмер ничек уткэнне.
Кырык икенче ел козен,
Киткэн идек сугышка.
Куп яштэшлэр нэлэк булды,
«Хуш авыл» дим, язактагы сулышта.
Донялар бик узгэрде,
Балалар читкэ киттелэр,
Киттелэр дэ шэнэрлэргэ,
Урыслашым беттелэр.
Улэр вакыт житэ диеп
Турган авылга кайттым.
Ярый оем исэн иде,
Капкаларны мин яптым.
Яратам мин авылымны,
Таныш елга, болыннар.
Яш чакларым искэ тэшэ,
Сука сэргэн урыннар.
Тынлим иртэн, тан атканда
Чишмэ суы атканым.
Сандугач сайрауларын,
Казлар канат какканын.
Куршелэрем мактилар,
Син бит озак яшисен.
Тэмэке дэ тартмисын
Аракы да эчтисен.
Кино, клуб юк монда,
Ничек кунел ачасын?
Ничек утэ кэннэрен,
Кайгы ничек басасын?
Минем дустым телевизор,
Радно сопли татарча.
Шулай очэу яшибез,
Ни эшлэрсен башкача?
Яштэшлэрем ожмахта шул,
Аралашыр кеше юк.
Оныкларым сирэк шалтырата,
Телефон, мобильканыц эше юк.
Гомер азагы житэдер
Шул вакытны котэмдер,
Кояшлы доньяда яшэу,
Бер вакытта бетэдер.
 
ЯТИМ АВЫЛ ОЕ МО;Ы

Утызынчы ел башында
Т;зедел;р чыршыдан.
Еллар ;тте, ятим калдым,
Х;терлимен, юксынам.
Ты;лый идем ирт;л;рен
Чишм; суы акканын.
Карый идем сокланып
Алсу та;нар атканын.
Машиналар юк иде,
;авалар бик саф иде.
Ш;;;рд;ге кебек т;гел,
Кышларын кар ак иде.
Х;терлимен еш кына,
Авыр сугыш елларын.
Матур, батыр егетл;рне;
Мо;лы итеп ;ырлавын.
Пар ат ;игеп, авылны урап,
Журлап, елап киттегез.
Туганнарны, балаларны
Ягим, ялгыз иттегез.
Г;з;л, эшч;н авылдашлар
;;лак булды сугышта.
"Ис;н бул, авылым" диеп,
Ахырдагы сулышта.
Ой, кызларым, балаларым,
Сез бит монда ;стегез.
Кисеп туган тамырларны
Ш;;;рл;рг; киттегез.

Киттегез д; ш;;;р л;рг;,
Урыслашып беттегез.
Китс;гез д; чит якларга,
Онытмагыз телемне,
Милли гореф-гад;тл;рне,
Туган ;ирне, илемне.
;тте яз ;;м ;;й к;нн;ре,
Кышлар килде яныма.
Картаямын, ;имерел;м,
Кайтыгыз дип, ялынам.
Ч;пл;р басты г;л бакчаны,
;имерелде кирт;л;р.
Т;р;з;л;р кадакланган,
Н;рс; булыр ирт;г;?
Ш;;;р боза бит халыкны,
Куп милл;тне бетер;.
Милли гореф-гад;тл;рне
Авыл гына к;г;р;.
Кайсы   ;би-бабайлар
;кен;л;р китк;нг;.
Кайталар ;з ;йл;рен;
;лер вакыт ;итк;нд;.
Мин ;имерелеп бетк;нче
Сез д;, яшьл;р, кайтыгыз.
Еллар ;т;р, авыл яш;р —
Мине д; я;артырсыз.

Донецк ш;;;ре.   Азат ;ХМЭРОВ
 
АТЫЛГАН АТ МОНОЛОГЫ

Китердел;р мине беркон
Военкомат – загонга.
К;зл;ремн;н яшьл;р тамды
Саубуллашкан чагында.
Онытмамын бер вакыт та .
Г;з;л туган ягымны;
Яшел тугай, болыннарны,
Б;хетле яшь чагымны.
Килеп ;иттек бер ш;;;рг;,
Одесса бу, дидел;р.
Чапай намен й;ртк;н частьт;
Бер солдатка бирдел;р.
Ошбу солдат татар, ахры,
С;зен а;лыймын сыман.
Язмышыбыз туганлашты –
Ни х;л булыр бу заман?
Алда - дошман, артта - ди;гез,
;ир селкен; бомбадан.
;ст; немец очкычлары –
Тыныч урын калмаган.
;йе, чынлап туганлаштык,
Солдат мине ошатты.
Кайчак ипи-шик;рен д;
Ми;а биреп ашатты.
;и;еп булмады дошманны,
Корал ;итм;де безг;, -
Кайбер моряклар мылтыксыз,
Тик гранаталар билд;.
Севастопольг; кит;рг;
Приказ булды, дидел;р.
Тиз-тиз т;яп к;черерг;
Кораб бел;н килдел;р,
;мма анда урын юк ди
Безне; ише атларга.
;;м командир боерык бир;:
«Бар атларны атарга!..»
Кара;гы т;н. Ди;гез шаулый
Одесса-порт янында.
Елый-елый саубуллаштык
Кара ди;гез ярында.
Атты солдат минем башка,
;т;п командир с;зен
Аны мин ;ич гаепл;мим,
Алла сакласын ;зен.
Д;рт ме; еллар д;вамында
Без катнаштык сугышта...
Туган ;ирем, сау бул, дидем
Мин азаккы сулышта.
Кеше бел;н ян;ш;д;
Авырлыкка чыдадык.
Без бит акыллы хайвандыр,
Ху;а ;лс; - еладык.
Сугышсын ла машиналар,
Алар   ;ансыз ич, димен.
Ипподром, басу, авыл –
Минем яраткан ;ирем...
Яратсагыз иде атны –
Со;гы тел;к шул минем.
 
УРЫС ОНЫКЛАР КАЙТА
Сафа апа баш вата:
Кемд; сон, дип, бу хата?
Татар ана, татар ата –
Урыс оныклар кайта.

«Ты, бабуля, дай молоко,
Сделай, дед, пистолет!»
Мен; хикм;т: татардан да
Урыс онык туа бит!

Сафа апа шакката:
Урыс оныклар кайта...
;авап тапмый баш вата –
Сез ни дисез бу хакта?..
Донецк.

КАЙТКАН ИДЕМ КАЗАНГА
Матур Казан, нурлы Казан,
Туган якка кайттым мин.
Тукай, Такташ ш;;;рен;
«Ис;нме!» дип каттым мин.

«Р;хим итегез!» диг;н
Чакыру с;зл;рен к;рдем. -
«Татарстан» дип аталган
Кунакхан;г; кердем.

Сезне монда каршы алыр
С;йд;шева Хафис;;
Ул югында киз; торыр
Акчурина Н;фис;...

Сорадым аннан татарча:
«Бармы, туташ, урын?» дип.
«Не пойму Вас», дигечтен кыз,
Нишлим - кире борылдым.

Казандагы татар х;ле
Ошамады ;ич ми;а
Киттем. Уфа ш;;;рен;
Килеп тоштем кич кен;

Агыйделне; ак ярында
Матур кала Уфа бар.
Анда бик к;п татар яши,
Котм;с мине хафалар...

Кумакхан; х;лл;р; д;
Кабатланды Уфада.
Аптырадым, ;йе, чынлап,
Шулай булды, «Уф, Алла!..»

Фин татары телне саклый,
Сезне; кебек т;гелл;р.
Урыслашып бетк;нсез бит –
Ж;ллим сезне, туганнар.

Шулай барса урыслашу,
Милл;тебез бет;ч;к;
Татар теле картлар бел;н
Теге йортка кит;ч;к.

Милл;тне; чын п;рв;рл;ре
Азайган шул бу вакыт.
Яшьл;р телне белм;с;л;р,
Халыкка килер   «капут».


Матур м;четл;р т;зелг;н,
Халык кайта азаннан.

Борчылып к;рг;н х;лл;рг;,
Киттем Уфа, Казаннан...

ТАРТА ИК;Н Т;М;КЕ

Шулай берк;н паркта мин
Бик г;з;л бер кыз к;рдем.
Кара кашлы, кара к;зле –
Татар кызы, бу, дидем.

Д;рест;н да шулай булды,
Ишеттем татар с;зен.
Матурлыкны бик мул бирг;н –
Алла сакласын ;зен.

Шундый матур с;йл;ште ул,
Кушмый урыс с;зл;рен.
;йтми ген; улыма, мин
Милли килен ;зл;дем...

Тагы к;рдем мин ул кызны,
Тарта иде т;м;ке.
Андый килен  кир;кми л;,
Начар ик;н гад;те.

Д;ш;м татар кызларына –
Бу гад;тне ташлагыз!
Т;м;кесез, аракысыз
Тазалыкны саклагыз!