Къоьзана

  Селхана,2013 шарахь , 18  августехь,тхо Кьоьзана -1ам  т1е дахара…
Тамашийна  бара  некъ,чолххе  а дара хьала  доьлхуш...1уьйре  яра  иза…Масех  юрт  хадийра оха Веданан:Ц1е Ведена,Элистанжи,Харачой…
"Обаргийн  бен" олуш  хилла  йолу  меттиг  х1инца  а  яцара  тешаме, хьанна  хаьара,х1ун  ду  кху  лаьмнашкахь,Гуьржехан  дозанца…
Амма  лаам,синлаам  тоьлла  дахара  тхо.Аллах1ан  т1е  болх  а  биллина…
Ган  лиира  тхайн  Даймехкан  хазна  лору  меттиг-Кьоьзанан  1ам...Элистанжи-юрт  чекхйолуш, машен  гальяьлча  санна  хийтира,гена  дац  моьттура  д1акхача  а...
Амма  и  аьттехьа  а  ца  хилира...
Тхан  шопар  кьарлур  волчех вацара...
Тхо  посте  кхечира,нохчийн  посте...
Машен  сацийра…Доьхка  ма  дац  шу  д1атесна?-олий  т1евоьрзу  милцо водительна.
-Суна-м  лаьмнашкахь  ца  оьшу  моьттура,  -велало  Ахьмад.
Ахьмад  бусулба  дог  ойла  йолуш  ву,х1усамнана а  нисъелла  цунна  иман долуш,шеха кхеташ…Шен  доьзалца  ву  иза  тахана  ,со  а  ю  х1усамдеций,к1антаций…
-Т1е  а  г1ой  кехаташ  д1аязде,д1аг1ур  ду  шу,-олу  милцочо…
Ачхойра  бу  дукхаха  берш Кьоьзанан  1омах  б1аьрг  тоха  боьлхурш…Ахьмада  олу  тхоьга иза , ша  машен  чу  хиина,тхо  д1адуьйлалуш…
-Гена  даха  дезий  тхан?-хотту  цуо.
-100 километр сов  некъ  бина  аьлла  хеташ  ду  тхо  г1алара  схьа..
-4-  км  хир  ю  олу  оцу  хехочо…Шина гунах  довла  дезар  ду  шу.. Цуо  и аьлча  ,кхин  хала  х1ума  а  дац  моьттура  тхуна...
Юха  д1аболабелира  и  лаьхьанах  сетта  т1улгийн  жаг1ан  готта  некъ,..
Хьалоьхура  тхо  ломан  буьххье  ,сихх Кьоьзанан 1оманна т1екхача  ойла йолуш...Дагахь  мел  хуу  аяташ  а  доьшура оха...
Кисан  марчо  санна  дохк  дижинера  гобаьккхина,стиглахь  волуш  санна  хеталора ,д1асахьаьжча,1аьрчашкахь…Суна  уллохь  еха  ши  йиша  йог1а  а  елла,1адийна  д1атийнера…
Боккъал  а  кхерам  тосуш  дара  схьагу  сурт.. Ц1еххьана  ойла  хилира: суьртан  т1ех  довлуш  ду  те  тхо?..»Бердаш  тешаме  дацара,массийтанахь  чухаьрцина  тархийн  т1улгаш  дара.Тхан а  дийзира  цхьаьнхьара юхадерза,ламанан  некъ  къовалабелла  хиларна  ,чухаьрцина  ,кхечухула  дехьа  довла…Тхоьца  бераш  дара,цундела  кхерам  а  тесира  дагчу..."Я  Раббана,х1инца  тхо  кху  1инах гал  девлла  а  чуэгахь,цхьаьна  1аьрчашкахула  лелаш  долу,ма  т1епаза  довр  ду  тхо,я  ц1ахь  а  ма  ца  аьлла,баккхийчара  сагатдийр  долу  дела…Мича  доьлху  тхо..Юха  дирзича  ма  дика  хир  дара,я  цхьа  а  некъахо  а  вац  тхуна  т1аьхьа  схьавог1уш  гуш…Цхьа  жигули  яра  схьаг1ерташ,кхин  ницкъ  а  ца  тоьна  юха  йирзинера  иза  а…
-Ахьмад,хьайн  аьтто  болчахь  юха  ерзаяй,  юха  дахийтахь  вай  элира  ас…Амма  оцу  готтачу  некъа  юхавоьрзийла  а  дацара,цунна  хир  шопар  соьга  кхин  вист  а  ца  хуьлуш,  хьалха  д1аэхар…Я  х1окху  а(чуьрчу  к1ентан  дас)а   ца  олура  х1умма  а….
«Таваккална  1алаллах1у» аьлла,  кхин  цкъа  а  Далла  т1етевжина , д1атийра  со…Хилларг  хир  ду,яздиннарг…Делахь  кхузахь  кхоьлина  а  ма  ю,т1есерсаш  а,цигахь  ч1ог1а  малх  болуш  хуьлу боху и муха ду те  …
Д1а  мел  оьху  лергаш  чу  потт  юьллуш  санна  хета,кьоралла  х1утту.Х1уон  ц1еналла хир  ду  иза,1аьрчашна  гергга  хьалакхаьчна  тхан  машен  ша  кема  санна..Адаман  хьекъало  ца  деш  х1ун  ду,кху  готтачу  чолхечу  новкъа  газтруба  а  ю  йоьдуш.

Шелоно  дахьийна  1аш  долу  тхо,боккъал  а  сихха  д1а  кхаьчна  ,цкъа  цу  1омах  б1аьрг  а  тоьхна, юха дахка  ойла  йолуш  хилира. Уллорчу  Ахьмадан  зудчо  а  эли,»Делахь  д1акхачахьара  вай,цигахь  кхин  охьа  ца  лахлуш  ,б1аьрг  а  тоьхна  ц1а  дохур  дара»Изза  ойла  х1ораннан а  яра,мохь  ца  беттарх.Вог1авелла  шопар  гича  а хуур  дара..
Нохчийчохь  х1окху  т1аьхьарчу  15  шарахь  ваьхначунна  хала  х1ума  а  дера  дацара  х1ара  гуш  долу  сурт,х1инца-х1инца  1инах  воьду  бохуш  д1аэхар,делахь  а  ваха  лааран  1алашо  Дала  елла-кх…Са  деза  кхоьллина-кх..Т1ехула  т1е  хьайн  бехкенна  ,дуьненан  хазалла  йовза  лиина  араваьлла  а  хилч а  х1етте  а…Чохь  1ийнехьара  а  ма  девллерий…
Цкъа Шуьйта  дахана  тхо  хьехархошца  цхьаьна,цигахь  бара  иштта  некъ,амма  иза  серлонехь  беш  бара,дохк  а  дацара,гобаьккхина  1аннаш  а  дацацара…
Некъан  бохалла  цецвог1уш  шаьш  д1ахецна  дежаш  лелаш  бежнаш  а  дара  оцу  1ин  йисттехь  а  хуьлура  царех  цхьацца  наггахь…ма  доккха  х1ума  ду,хазахетарийца  чохь  са  долу  х1ума  гича  а …Х1инца  д1огахь  ц1а  а  гучудели,Алхьамдулиллах1и Кошшара  ю  моьтту  тхуна…Не1арш  а  къевлина  ю,корша а.Делахь  а  синтем  ло  гена   ца  дисаро  д1акхача,х1инца  голатуххучехь ,цхьа  лаьтташ  дина  вагона  тайпа  цхььана  г1ирсах  ламазан  чоьнан  ц1а  ду,уллохь  эца  меттигаш….
Хьаам  хили  дагна,цкъа  а  ца  хилча  санна  т1аьхьа  диси  « Дахкаран  к1айн  шур
Д1ахьаьжча  ган  а  гуш  гучубели  1ам    «Дошан  басе  дирзи  х1инца
1оман  сирла  ангали».
МашаАллах1.хьо  хазалла,цкъа  а  ца  хилча  санна  д1асаяьржина  маьлхан  серло,оцу  серлонехь  лепа  къоьзанан  1ам  а.
Д1акхачале   сехьа   аг1ор   т1улган  некъан  йисттехь  ламанийн  тархех  бухдуьйлу  шовда,ц1ена,сирла…
Хийла  Кьонахаша  кьурд  бина  хир  бу-кх  хьох,хийла  ламазаш  эцна  хир  ду  -кх  хьуна  чохь,-ойла  кхоллало  цуьнна  мерза  чоме  хи  молуш…Сехьа  аг1ор  ,аьрру  хуьлу  иза  оха  бечу  некъаца  дуьстича:  хьаннийн  бошмаш-сийна-баьццара ,ц1ена  х1аваъ….
Кхин  а  д1аваха  веза…Дехьахь  бу  схьалаг1уьтту  к1ур:адамаш  дукха  ду  схьагуш,автобусаш,машенаш,селханнехь  баьхкинчух  тера  ду…Х1инца  а  1уьйре  бен   яц…
1оман  йистош  кхин  ц1ена  а  яц.амма  схьаян  кечйина  г1ишлонаш  ю  бердан  йистошца…Хи  буха  яхна  лаьтта  цхьа  палатка  ,г1енташ  а ду,хи  т1е  даьллачух  тера  ду  ….1алам  т1ете1.адамо  шеен  г1уллакх  до.1ома  т1ехула  хинкеманаш  а  ду  хоьхкуш,берийн  смукъадолу  къаьсттина…
Х1инца  тхо  а  д1атардала  дезаш ду  цхьанхьа…1индаг1  долу  меттиг  лоху  оха,дитт  а  карадина  цу  к1ел  тхайн  х1умнаш  а,юург  а  д1анисйо…Х1ума  а  ца  ююуш  охьап  а  ца  ховшуш  ц1а  г1ур  ду  бохург  аьттехь  а  ца  хуьлу…
Ша-тапа  къайле  йолуш  хета  х1ара  х1орд а,цуо  атта  д1а  ца  вохуьйту  шех  б1аьрг  тоха  веанарг…
Катоьхина  сискал  йоуьйту  мацделлачу  а,кхерам  лайначу а  берашка,юха  тхаьш  а  кхета  юургах…
Хи  йисте  доьлху..Ган  а  гуш кхиссало кегийра  ч1ерий,бераша  баьпкан  юхкаш  туьйсу,Сайд-Муххьаммадан  1  шо  ах  шо бен  дац,  амма  иза  ч1ог1а  цец  ваьлла  х1окху  суьртах…
Цициг  к1орни  сана  машен  чохь  тебна  1ийна  иза,х1инца  уьду  самукъадаьлла  буьхьиг  санна..

Хи  т1ехь  цкъа  ахьалха  иза  хахка  ца  даьхьа…цхьа  ши  сахь  даьлча  майралла  а  юссий  хохку,хехочунна  мах  д1а  лой..ахсахьт-ткъо  тюьма  олу  цара,эха  сохьтехь  мила  ваьхьара  ву  бер  а  эцна  кзузаш  лела  олий  хета  лодки  чу  хууш,амма  кхин  ах  сахьт  кхин  ахсахьт  а  оьцу…1аламан  хазаллех  цецдуьйлу  ,дуккха  а  ю  хаза  меттигаш,амма  кхузахь  цхьа  башха  хета.
Гобаьккхина  адамаш  ду,сарташ  дохуш  а,хахекалуш  а …цхьаберш  эшаршка  ладуг1уш  а  бу…
Тхо  ц1адаха  сиха  дац,амма  оха  берашна  т1еюхург  а  ца  эцна,д1адаха  дезарна  сихо  йо.. Делкъан  лааз  а  дина  дахча  х1ун дара  те  олу,угаре  а  кхоьруш  мохь  ихинчу  накъосто  Ахьмадан  суйишас а.Хьанна  хаьар  х1ара  ялсамане  хир  юйла  оцу  суьртан  т1ех  тхан  машен  сехьаяьллачул  т1аьхьа.
Юхадог1уш  изза  хьал  хуьлу  некъаца,дохук…Ломал  охьадиссича  ламазаш  а  дй  ц1а  дуьйлало  тхо,новкъахь  мангал  комарш  а  йог1у,хаз-хазачу  меттигашкахь  сарташ  а  доху.