Янгиликлар. Танланг Европами ёки Осиё услуби

                Янгилик ва эскилик уртасидаги кураш буям хаётнинг асосий Конунларидан бири. Бу конун расмий тан олинмасада, реал вокеликда мавжуд ва кимлар учундир жозибали, кимлар учун хаёт мамот жанги, кимлар учундир бешафкат.
                Хамма билан бамаслахат, шошилмасдан килинса, хар кандай янгилик жозибалидир. Одамлар билан маслахат килинса-ю, лекин уларнинг бирон-бир талаби ёки эхтиёжи инобатга олинмаса бу янгилик кимлар учундир хаёт-мамот, мансаб, такдир масаласидир. Агар янгилик тусатдан жорий килинса, у канчалик одамий булмасин, узида шафкатсизлик элементларини саклаб колади.
                Хозирги пайтда биздаям эскилик ва янгилик уртасида яширин кураш кетмокда. Бундай кураш барча мамлакатларда булган. Гарбда курашувчи тарафлар енг шимариб, килич ялонгочлаб очикдан очик хамманинг куз унгида кураш олиб борган булса, шаркда кураш хуфёна олиб борилган.
                Кизик томони шундаки, Гарбда жангчилар мард кишилар сифатида, баъзан бир-бирларини тан олишган, муроса-ю, мадора килишган булса, шаркда жанг бир-бировини йукотиш билан якун топган.
                Шаркда купинча, алдов йуллари билан душманни чакириб олиб уни улдириш, муюлишда ушлаб махв этиш, ёлгон кочкин амалга ошириб, душманни тузокка тушириш, коронгу тундаги жанглар, оркадан пичок санчишлар, алдаб жарликка итариб юбориш каби услублар хам халол хисобланган.
               Янгилик деганда, уз номига монанд янгича эркин фикрлаш, уз фикр ва мулохазаларини очикдан очик баён килиш, танкид тушунилади-да. 
               Бу масалада Шарк жуда оркада колиб кетди. Охирги минг йилликда Шарк мамлакатларида очикдан очик икки ёки турфа, айрича фикрлиликка йул куйилмаган.
               Мисолларни туркий давлатлардан олайлик. Мирзо Улугбек фожеасини оласизми, Навоийнинг Хиротдан Астрободга сургун килинишини оласизми, Насимий, Абу Ханифа, Машраб, Махтумкули, Бехбудий ва канчадан-канча биз билган ва билмаган хон ёки подшонинг фикрига нисбатан бошкача фикрлагани учунгина йукотилганлар. Имкон топган ётфикрловчилар мамлакат худудини ташлаб, подшонинг душмани хизматига борганлар. Иш шу даражага етганки, подшонинг укаси ёки акасиям ёткараши туфайли подшо зулмидан кочиб кетаверган.
               Тарихдан укиймиз, Кукон хонининг укаси Бухоро амири панохига келади ёки аксинча. Мана шундан узаро фукаролик урушлари келиб чиккан. Ота бола ёки ака-ука уртасидаги низо ва урушларнинг дин тилида канчалик пасткашлик эканлигини бизнинг якин утмишдаги боболар билишмаганми-ёв? Улар Куръон укимаган, имом Бухорий хадисини тингламаганми? Хайрон коласан киши.
              Эскилик ва янгилик дунё яралганидан буён курашда. Бундан кейин хам давом этаверади. Янгиликлар хар доим уйлаб топилмайди. Бориб курилади. Хис килинади, кейин уз юртида жорий этилади. Янгиликларни биринчи келтирувчи кишилар савдогарлар булган. Уша келтирилган янгиликларни англаб оладиган, рахбариятга ва халкка етказадиган, жорий этадиганлар хам олимлар, зиёлилардир.
              Ривоятда келтирилишича, ер юзидаги хаёт тугаб, барча кишилар кайта тирилиб, ердаги хаётлиги даврида килган ишлари сурокка тутилган пайтда энг куп сураладиган кишилар Куръонни ёд олган Корилар жамоаси булар экан.
              Чунки, улар Куръон хакикатини била туриб, бу хакда давлат Рахбарларини огохлантирмаганлиги учун шундай буларкан.
              Ундан кейин олимлар, яъни зиёлилар жамоаси тураркан. Кискаси, олим одам хам жамиятга фойда тегмаса, у хам каттик сураларкан.
               Европа ва Осиё бошкарувини мен энг охирги русумдаги “Мерседес-Бенс”ни хайдашга киёслагим келади.
               Тасаввур килинг Европаликлар уни бензин билан хайдаб юрибди. Осиёликлар эса бензин тополмай, “Мерседес Бенц” олдига отларни кушиб уни судраб юрибди. Бир карасангиз иккаласиям машинада. Машинада утирган киши “мен уни бошкаряпман” деб уйлайди. Аммо, ташкаридан караган киши учун бу жуда кулгилидир.
              Аслида Европа бошкарув услубининг устунлиги Европада кули эгри, ахлоксиз, фахмсиз кишининг мансабда утиришига йул куйилмайди. Идорада яхшиликлар килувчи одамлар куп булади, гап шу.
             Осиёда эса зуровонлар, куча муштумзурлари, туман золимлари, соха ахмок рахбарлари бемалол ишлаб юраверади. Осиёликлар уларга куникиб кетишган ва рахбарият деса Конунларни айнан оёкости килувчиларни тушунишган. Афсуски, Президент гоясини, Конунларимизни оёкости килаётган, омма куз унгида номуносиб ишлар килаётган зуровончалар хали рахбарларимиз орасида бор.
              Уларни тарбиялаш учун ЭРКИН оммавий ахборот воситалари керак. Аммо, буни амалга ошириш учун масаланинг келиб чикиш узагига карашимиз керак.
                Европада бошкарув Инжилдаги бир оятга купрок таянилади. Унинг маъноси, хар бир экиннинг вакти соати бор. Русчада, “Всякому овощу, свое время” дейилади. Яъни, полиз экини билан биргаликда унинг ёнида фойдали, балким икки-учта ошковок усаётганлиги учун, адашиб уни юлиб олмаслик учун фойдасиз ут-уланлар хам усади. Инжил буйича, барча экинлар етилишига йул куйилади. Маълум вакт утгач, баъзи утларнинг фойдали, баъзилари фойдасиз эканлиги маълум булгач, фойдалилари колдирилиб, зарарлилари юлиб ташланади.
           Хаётий ухшатиш килсам, бир кишига мансаб берилиб синаб курилади. Мансабдор биринчи йили яхши ишлайди, аммо иккинчи йили кули эгрилигини, фахми камлиги билиниб колса, дархол ишдан кетказилади.
                Осиёда бошкарув тизими фалсафасида бу йук. Осиёда экиннинг ёни тез-тез юлиб турилади. Битта экин парваришланиб, унинг ёнида фойдалиси бор йуклигидан катъи назар юлиб ташланаверади. Баъзида англашилмовчилик туфайли ичи бузук – зарарли экин парвариш килиниб колиш эхтимоли катта.  Ана шу, ичи бузук ягона Экин, мансабга утириб олган Ахмокдир. Афсуски, хеч ким уни мушугини пишт деёлмайди. У Давлатимиз окилона сиёсати сифатида эркинлик берилаётган фермерниям, тадбиркорниям хаммага курсатиб туриб эзгилайверади. Фермер ёки тадбиркорни бутун туман ахли орасида нохак зулм килиб уни тугатиб юбораверади, синдиради, хеч ким унинг кулини кайторолмайдиям.
              Агар биз Европа услубини танлар эканмиз, тадбиркор ва фермерларга зугум утказаётган, суд ва прокуратура, адлия органлари аниклаган холатлар буйича бир-икки Хокимларни, банкирларни, соликчиларни, вазирларни халк олдида, жахон хамжамияти олдида  ишдан олайлик, жазолайлик. Кейин ким сизни адолатсизликда айблай олади?

                Давоми бор.


Рецензии