farmaceuci... zapraszam

Poradnik dla os;b przyst;puj;cych do testowej cz;;ci PESF

(opracowanie CEM we wsp;;pracy z dr Elwir; Telejko, konsultantem krajowym w dziedzinie farmacji aptecznej)

Poni;ej zamieszczony zosta; kr;tki przegl;d typ;w zada; testowych wykorzystywanych na testowej cz;;ci Pa;stwowego Egzaminu Specjalizacyjnego Farmaceut;w a tak;e instrukcja dotycz;ca zasad prawid;owego wype;niania kart odpowiedzi, kt;re s; jedynym dokumentem przeznaczonym do udzielania odpowiedzi.
Przegl;d typ;w zada; testowych jakie s; wykorzystywane na testowej cz;;ci PESF

Og;lne regu;y
Zadania proste
Zadania proste z zaprzeczeniem
Zadania z;o;one

Og;lne regu;y konstrukcji zada; testowych
Wszystkie zadania s; zbudowane wed;ug og;lnego schematu obejmuj;cego trzon zadania oraz list; 5 odpowiedzi do wyboru, oznaczonych literami A, B, C, D i E. Tylko jedna z tych odpowiedzi jest uznawana za prawid;ow;. W niekt;rych zadaniach prostych odpowiedzi nieprawid;owe (tzw. dystraktory) mog; zawiera; pewne elementy prawdy lecz w mniejszym stopniu ni; odpowied; prawid;owa. W takich wypadkach nale;y wskaza; odpowied; w najwi;kszym stopniu spe;niaj;c; kryteria okre;lone w trzonie zadania (patrz 1. z poni;szych przyk;ad;w). Wszystkie prezentowane przyk;ady zada; pochodz; z testowego egzaminu specjalizacyjnego z farmacji aptecznej.

Zadania proste
W tym typie zada; lista odpowiedzi jest sformu;owana wprost i stanowi zwykle doko;czenie zdania rozpocz;tego w trzonie zadania, jak w poni;szym przyk;adzie:

Nr 1. W nadczynno;ci tarczycy wywo;anej chorob; Gravesa obserwuje si;:

A. podwy;szone TSH, fT3 i fT4.
B. obni;one TSH oraz podwy;szone fT3 i fT4.
C. podwy;szone TSH i fT3, obni;one fT4.
D. obni;one TSH i fT4 oraz podwy;szone fT3.
E. obni;one TSH i fT3 oraz podwy;szone fT4.

W celu prawid;owego rozwi;zania powy;szego zadania nale;y przypomnie; sobie zasady dzia;ania sprz;;e; zwrotnych pomi;dzy poszczeg;lnymi "pi;trami" uk;adu dokrewnego. Umieszczony w trzonie zdania termin "nadczynno;; tarczycy" wskazuje, ;e mamy do czynienia ze zwi;kszon; syntez;, a zatem tak;e z podwy;szonym st;;eniem hormon;w tarczycy (zar;wno T3, jak i T4), co na zasadzie sprz;;enia zwrotnego hamuje wydzielanie hormonu tropowego - TSH. A zatem jedynie odpowied; B jest prawid;owa, natomiast wszystkie pozosta;e - jednoznacznie fa;szywe z logicznego punktu widzenia.

Nr 2. Zdolno;; filtracyjn; nerek w odniesieniu do lek;w okre;la klirens nerkowy leku. Kt;ra z podanych definicji jest prawid;owa:

A. jest to obj;to;; osocza w ml, kt;ra zawiera ilo;; leku wydalonego z moczem w ci;gu minuty.
B. jest to obj;to;; osocza w ml, kt;ra zawiera ilo;; leku wydalonego z moczem w ci;gu 1 godziny.
C. jest to obj;to;; moczu w ml, kt;ra zawiera ilo;; leku wydalonego z moczem w ci;gu minuty.
D. jest to czas, w kt;rym st;;enie leku w moczu zmniejszy si; o po;ow;.
E. jest to obj;to;; osocza krwi, kt;ra w jednostce czasu zosta;a ca;kowicie oczyszczona z leku.

Przyk;ad zadania nr 2 nie wymaga metodologicznego komentarza. Do rozwi;zanie tego zadania wymagana jest znajomo;; definicji klirensu nerkowego (odpowied; A).

Form; zada; prostych s; r;wnie; zadania dotycz;ce umiej;tno;ci przygotowania roztwor;w o okre;lonym st;;eniu przez rozcie;czanie:
Nr 3. Jakie ilo;ci 30% roztworu perhydrolu i wody nale;y odwa;y;, aby przygotowa; 120g 3% roztworu wody utlenionej:

A. 20g perhydrolu i 100g wody.
B. 18g perhydrolu i 102g wody.
C. 14g perhydrolu i 106g wody.
D. 12g perhydrolu i 108g wody.
E. 10g perhydrolu i 110g wody.

 Odpowied; prawid;owa - D.

Zadania proste z zaprzeczeniem


W zadaniach prostych z zaprzeczeniem w trzonie zadania (zwykle pod jego koniec) pojawia si; formu;a zawieraj;ca negacj;. Dla u;atwienia formu;a taka mo;e by; oznaczona podkre;leniem i wyt;uszczonym drukiem, jak w poni;szych przyk;adach. Technika rozwi;zywania takich zada; nie r;;ni si; w;a;ciwie od sposobu rozwi;zywania zada; prostych, z tym ;e wszystkie warianty odpowiedzi powinny by; z zasady jednoznacznie prawdziwe albo fa;szywe.


Nr 4. W technologii postaci lek;w jako przeciwutleniacze stosowane s; ni;ej wymienione zwi;zki, z wyj;tkiem:

A. wodorosiarczynu sodu.
B. pirosiarczynu sodu.
C. kwasu askorbowego.
D. karbomeru.
E. tokoferoli.

Przyk;ad nr 4 r;wnie; wydaje si; nie wymaga; metodologicznego komentarza. Do rozwi;zania tego zadania potrzebna jest znajomo;; substancji pomocniczych, stosowanych w technologii postaci lek;w. Do karbomer;w nale;; syntetyczne polimery kwasu akrylowego, CH2=CHCOOH, Acrylic acid. Karbomery umo;liwiaj; uzyskanie stabilnej i trwa;ej emulsji. Ponadto nadaj; lepko;; preparatom, z niekt;rymi sk;adnikami tworz; ;ele. Nie s; to wi;c przeciwutleniacze. Poprawna odpowied; D.

Nr 5. Kt;re z poni;szych twierdze;, dotycz;cych peletek nie jest prawdziwe?

A. s; granulatem w formie sferycznych cz;stek o ;rednicy 0,5 - 2 mm.
B. s; z;o;one z rdzenia i otoczki.
C. o szybko;ci uwalniania substancji leczniczej decyduje rodzaj polimeru i grubo;; otoczki.
D. najcz;;ciej zamykane s; w kapsu;kach ;elatynowych.
E. w lecznictwie nie s; stosowane preparaty w postaci tabletkowanych peletek.


(odpowied; E)


Nr 6. Kt;re z poni;szych stwierdze; dotycz;cych Cyklosporyny nie jest prawdziwe:

A. jest lekiem immunosupresyjnym.
B. jest cyklicznym polipeptydem.
C. mo;e by; podawana doustnie.
D. mo;e by; podawana jedynie drog; pozajelitow;.
E. mo;e by; podawana w postaci emulsji.


W powy;szym przyk;adzie uwa;ne por;wnanie wariant;w odpowiedzi wskazuje, ;e odpowiedzi C i D nie mog; by; jednocze;nie prawdziwe. Tak wi;c odpowied; prawid;owa powinna kry; si; w;r;d tej pary. (odpowied; D).


Zadania z;o;one

W zadaniach z;o;onych trzon zdania zawiera numerowan; liczb; stwierdze;, kt;re mog; by; prawdziwe lub fa;szywe. Poszczeg;lne warianty odpowiedzi zawieraj; r;;ne podzbiory element;w tej listy. Zadaniem zdaj;cego jest wskazanie odpowiedzi zawieraj;cej wy;;cznie elementy prawdziwe. W trakcie rozwi;zywania tego typu zada; pomocne mo;e by; oznaczenie element;w, co do kt;rych zdaj;cy ma pewno;;, ;e s; prawdziwe (np. znakiem +) lub fa;szywe (znakiem -), co pozwala na wykluczenie odpowiedzi zawieraj;cych przynajmniej jeden element fa;szywy.
Ilustracj; tego typu zadania stanowi poni;szy przyk;ad:



Nr 7. W zespole Cushinga obserwuje si;:
1) wyniszczenie;
2) oty;o;; centraln;;
3) ciemne zabarwienie sk;ry;
4) zaniki mi;;niowe;
5) nadci;nienie t;tnicze.

Prawid;owa odpowied; to:

A. 1,2,4. B. 1,3,5. C. 2,3,4. D. 2,4,5. E. 1,4,5.


Nale;y zwr;ci; uwag;, ;e cz;;; wariant;w odpowiedzi w powy;szym zadaniu zawiera elementy przeciwstawne (np. wyniszczenie i oty;o;;), tak wi;c je;eli zdaj;cy jest pewien, ;e pacjent;w z zespo;em Cushinga charakteryzuje oty;o;; centralna ("cushingoidalna"), mo;e ju; na wst;pie wykluczy; odpowiedzi A, B i E. W nast;pnym etapie, dla rozstrzygni;cia, czy prawid;owa jest odpowied; C, czy te; D, istotne znacznie ma wiedza dotycz;ca endokrynologicznych przyczyn nadci;nienia t;tniczego (podczas gdy ciemne zabarwienie sk;ry jest charakterystyczne dla pierwotnej niedoczynno;ci kory nadnerczy, przebiegaj;cej z wyr;wnawczym wzrostem st;;enia ACTH) - prawid;owa odpowied; D.


Nr 8. Wska; wszystkie z wymienionych poni;ej warunki, jakie powinna spe;nia; idealna posta; leku do oczu:
1) wyd;u;enie czasu kontaktu postaci z powierzchni; ga;ki ocznej;
2) wyd;u;enie czasu uwalniania substancji leczniczej z postaci o kontrolowanym uwalnianiu przez zaplanowany czas;
3) zwi;kszenie cz;stotliwo;ci aplikacji i skr;cenie czasu kontaktu z powierzchni; ga;ki ocznej;
4) ;atwo;; stosowania i brak odczucia cia;a sta;ego w oku;
5) skr;cenie czasu kontaktu postaci leku z powierzchni; ga;ki ocznej.

Prawid;owa odpowied; to:

A. 1,2,4. B. 2,3,5. C. 3,4,5. D. 1,3,4. E. 1,2,3.


Je;li rozwi;zuj;c powy;sze zadanie, zdaj;cy jest pewien, ;e idealna posta; leku do oczu wyd;u;a czas kontaktu leku z powierzchni; ga;ki ocznej (stwierdzenie nr1), to mo;e wykluczy; prawid;owo;; odpowiedzi B i C. W dalszym kroku nale;y rozstrzygn;;, czy prawid;owe jest stwierdzenie nr 3, czy nr 4. Poniewa; stwierdzenie nr 3 jest zaprzeczeniem stwierdzenia nr 1, prawdziwe zatem mo;e by; tylko stwierdzenie nr 4. Prawid;owa odpowied; to A.


Nr 9. Dojelitowe postacie leku stosowane s;, gdy substancja lecznicza:
1) dzia;a dra;ni;co na b;on; ;luzow; ;o;;dka;
2) ma d;ugi okres biologicznego p;;trwania;
3) ma kr;tki okres biologicznego p;;trwania;
4) dzia;a miejscowo w leczeniu schorze; jelitowych;
5) lepiej wch;ania si; z jelit ni; z ;o;;dka.

Prawid;owa odpowied; to:

A. 1,2,4,5. B. 1,3,4,5. C. 1,4,5. D. 1,2,4. E. 1,2,5.


Podobn; technik; mo;na zastosowa; rozwi;zuj;c zadanie nr 9. Wiedza, ;e dojelitowe postacie leku przygotowywane s; dla ochrony b;ony ;luzowe ;o;;dka przed dra;ni;cym dzia;aniem okre;lonych substancji leczniczych, pozwala wykluczy; prawid;owo;; przeciwstawnych stwierdze; nr 2 i nr 3. Pozwala to na wykluczenie poprawno;ci odpowiedzi A, B, D i E (czyli tych, kt;re zawieraj; elementy 2 i 3). Prawdziwa mo;e by; tylko odpowied; C.
Przyk;ady nr 8 i nr 9 pokazuj; r;wnie;, ;e w niekt;rych przypadkach trzon zadania nie stanowi cz;;ci wsp;lnej stwierdze;, kt;rych prawdziwo;; musi oceni; egzaminowany. W takich wypadkach stwierdzenia te (prawdziwe lub nieprawdziwe) s; w ca;o;ci umieszczone w poszczeg;lnych odpowiedziach.

Nr 10. Do substancji poprawiaj;cych smak postaci leku nale;; mi;dzy innymi substancje s;odz;ce. Kt;re z podanych substancji s; wykorzystywane w tym celu:
1) mannitol;
2) aspartam;
3) bentonit;
4) alginian sodu;
5) cyklaminian sodowy.

Prawid;owa odpowied; to:

A. 1,3,5. B. 1,2,5. C. 4,5. D. 3,4,5. E. 1,2,4.


Rozwi;zanie tego typu zadania wymaga znajomo;ci substancji pomocniczych stosowanych w technologii postaci leku. Substancje s;odz;ce wymienione w zadaniu, to mannitol, aspartam i cyklaminian sodowy. Nale;y zatem wykluczy; dystraktory, kt;re zawieraj; bentonit (3) i alginian sodu (4). Prawid;owa mo;e zatem by; tylko odpowied; B.




Zasady wype;niania karty odpowiedzi

Jedynym dokumentem przeznaczonym do udzielania odpowiedzi jest karta odpowiedzi, kt;rej wz;r widoczny jest poni;ej:
karta odpowiedzi - kr;tka Karta odpowiedzi 50-zadaniowa

Karta ta po wype;nieniu przez zdaj;cego egzamin jest wczytywana za pomoc; czytnika optycznego. Umo;liwia to sprawn; i szybk; ocen; wynik;w egzaminu tak;e w przypadkach, gdy liczba zdaj;cych jest stosunkowo du;a. Jednak korzystanie z czytnika optycznego nak;ada pewne ograniczenia. Przede wszystkim karty odpowiedzi powinny by; wype;niane za pomoc; o;;wka (optymalnie o twardo;ci B2 lub B3). ;lady pozostawione na karcie za pomoc; d;ugopisu, pi;ra lub mazaka mog; dla czytnika niewidoczne. Stosowanie o;;wk;w ma t; dodatkow; zalet;, ;e umo;liwia zdaj;cym korekt; udzielonej odpowiedzi w przypadku zmiany zdania co do jej poprawno;ci. Niekt;re z os;b zdaj;cych sygnalizuj; brak zaufania do takiej metody udzielania odpowiedzi, sugeruj;c i; istnieje mo;liwo;; zmiany zaznaczonych przez nich odpowiedzi. Obawy te s; nieuzasadnione z 2 powod;w: egzaminy testowe s; anonimowe, na kartach odpowiedzi nie s; umieszczane dane personalne zdaj;cego (a jedynie jego numer kodowy), a po drugie stosowane przez CEM procedury egzaminacyjne zapewniaj;, ;e do momentu obliczenia wynik;w egzaminu karty s; 'przetwarzane' w spos;b komisyjny - co uniemo;liwia tego typu interwencj; pojedynczej osobie.

Wype;nianie kart egzaminacyjnych polega na dok;adnym zaczernieniu odpowiednich prostok;tnych obszar;w na karcie. Poni;szy przyk;ad pokazuje prawid;owe zaznaczenie odpowiedzi (odpowied; B na zadanie Nr 2):


A oto kilka przyk;ad;w nieprawid;owego zaznaczenia odpowiedzi:






W czasie wype;niania kart nale;y unika; umieszczania jakichkolwiek znak;w poza wn;trzem czerwonych prostok;t;w. Znaki takie mog; bowiem powodowa; b;;dne odczytanie zawarto;ci karty. Szczeg;lnie 'newralgicznym' miejscem karty jest jej lewa kraw;d;, na kt;rej umieszczony jest szereg czarnych prostok;t;w. S; to znaczniki poszczeg;lnych rz;d;w karty wykorzystywane przez czytnik. Umieszczenie w tym obszarze jakichkolwiek znak;w zawsze powoduje b;;dne odczytanie karty. Zdaj;cy s; r;wnie; zobowi;zani do dba;o;ci o zachowanie kart w nieuszkodzonym stanie, w szczeg;lno;ci niedopuszczalne jest zginanie lub zagniecenie karty.

Kodowanie nag;;wka karty
W ka;dej z kart egzaminacyjnych mo;na wyr;;ni; 2 cz;;ci: nag;;wek zawieraj;cy 7 wierszy oraz cz;;; g;;wn; zawieraj;c; 60 wierszy (na karcie 120-zadaniowej) lub 50 wierszy (na karcie stuzadaniowej) przeznaczonych do zaznaczania odpowiedzi na poszczeg;lne zadania. Nag;;wek jest wykorzystywany do zapisania:

numeru kodowego zdaj;cego
numeru wersji testu
numeru kolejnego karty odpowiedzi
Numery kodowe s; nanoszone na karty przez CEM. Osoby zdaj;ce nie musz; zatem umieszcza; ich na kartach. Przed przyst;pieniem do rozwi;zywania testu nale;y jednak sprawdzi; wersj; ksi;;eczki testowej i por;wna; j; z oznaczeniem w 7 wierszu nag;;wka wszystkich u;ywanych kart egzaminacyjnych.

W trakcie egzamin;w testowych organizowanych przez CEM obowi;zuje zasada, i; osoby z parzystym numerem kodowym rozwi;zuj; II wersj; testu, a pozosta;e wersj; I. W przypadku stwierdzenia przez osob; egzaminowan; z;amania tej zasady nale;y ten fakt zg;osi; cz;onkowi komisji egzaminacyjnej.

Poni;ej przedstawiono przyk;ad prawid;owo wype;nionego nag;;wka karty egzaminacyjnej:


 

Podpisywanie kart odpowiedzi
Jak zasygnalizowano powy;ej, karty egzaminacyjne nie s; oznaczane imieniem i nazwiskiem osoby egzaminowanej. Dzi;ki temu w ca;ym procesie oceny wynik;w egzaminu zdaj;cy pozostaj; anonimowi: w trakcie wczytywania kart egzaminacyjnych, dokonywania korekty odpowiedzi b;;dnie odczytanych przez czytnik, a; do momentu ostatecznego ustalenia wyniku. Zdekodowanie numer;w os;b zdaj;cych jest przeprowadzane dopiero po rozpatrzeniu ewentualnych zastrze;e; do zada; testowych.

Z powy;szych wzgl;d;w kart egzaminacyjnych nie nale;y podpisywa;. Jednak w celu wprowadzenia mechanizmu wykluczaj;cego podmienienie kart odpowiedzi, zdaj;cy s; zobowi;zani do opisania wszystkich kart na ich odwrocie pismem odr;cznym. W opisie tym zawsze nale;y opisa; wersj; rozwi;zywanego testu (np.: 'wersja pierwsza') oraz zwykle miejsce i rodzaj egzaminu.

 

Podstawowe zasady rozwi;zywania testu
Testy egzaminacyjne CEM s; testami jednokrotnego wyboru. W ka;dym zadaniu testowym tylko jedna odpowied; jest prawid;owa. W niekt;rych przypadkach, inne odpowiedzi mog; zawiera; cz;;; prawdy, jednak w;wczas zadaniem zdaj;cego jest wybra; odpowied; najlepiej odpowiadaj;c; tre;ci zadania.
Zaznaczenie wi;cej ni; jednej odpowiedzi, nie zwi;ksza szans na trafienie. W takim przypadku zdaj;cy uzyskuje za dane zadanie 0 punkt;w, niezale;nie od tego czy zaznaczy; prawid;ow; odpowied;, czy te; nie.
Nale;y zaznacza; odpowiedzi na wszystkie zadania: brak odpowiedzi zawsze przynosi 0 punkt;w, natomiast zaznaczaj;c losowo wybran; odpowied; zdaj;cy ma 20% szans na uzyskanie 1 punktu.
Ksi;;eczki testowe s; u;ywane jednokrotnie, a zatem zdaj;cy mog; traktowa; je jako brudnopisy. Polecamy zatem, aby w przypadkach w;tpliwo;ci, oznacza; wst;pnie wybrane odpowiedzi w ksi;;eczce testowej, a nie na karcie odpowiedzi.
Nie nale;y zbyt wiele czasu po;wi;ca; na pojedyncze zadanie. Optymalnym sposobem gospodarowania czasem w trakcie rozwi;zywania testu jest co najmniej dwukrotne czytanie zada; testowych. W trakcie pierwszego czytania nale;y rozwi;zywa; zadania stosunkowo ;atwe, nie trac;c czasu na zadania trudne. Tym ostatnim mo;na po;wi;ci; wi;cej czasu w trakcie drugiego czytania. Generalnie nale;y stosowa; zasad;, ;e zadania najtrudniejsze rozwi;zujemy na ko;cu.