Куьреда аламатар

          Гьи   девир   къачуртIани,   Куьре   гьамиша   уьлкведа    вилик   физвайбурун    жергеда   хьайиди   я.   Неинки    жергеда,    лап    гьа   жергедин   кIвенкIве!   ТуштIа,   ша   чун   килигин.
          Совет   власть   тешкилдайла   Куьредай   яру   партизанар   Де-никиназ   акси   яз   экъечIнайни?   Гьелбетда.   Шура   гьукумат   па-тал    абуру    чанарни    ганай.   Куьгьнеди    чукIуриз,    шаирди   ла-гьайвал,    цIийиди    эцигиз,   Куьре   вилик    физвай.    МискIинар школайриз,   я   техил   хуьдай   складриз   элкъуьриз,   хуьрер   дагъ-ларай    арандиз    куьчариз,    якIун    паталай   памадурарни   чехир   гьасилиз,    куьгьне    адетар   тергиз    комсомол    мехъерар     ийиз,  Куьре   Дагъустанда   сад   лагьай   чкадал   атанай.   Радио,   телеви-зор,   телефон   авачир   кIвал   амачир.   Ибур   девирдин,   дуьз  ла-гьайтIа,   «застойный»   девирдин   лишанар   тир.
          Амма   девир   масакIа   элкъвена. «Москвадай   атай   теллер- чIур    хьана    хьи   чи   шад    гьелер», -   лагьанай   чи   са   ашукьди.  Перестройка,  демократия, гуманный   социализм   гафарикай къар-никъуз    хьиз    хкатна    «загнивающий     капитализм».   Хкатна    ва  гьасятда   а   ктIизвайда   цуьк   авуна.   Геж   дуьньядиз   атана   фад   гъавурда   гьатай    хузари   гьасятда   а    цуькверал   гьужумна,  вирт     авунач,   вирт   тIуьна   куьтягьна.   Геж   гъавурда    гьатайбур   цуьк-верал   ваъ,   цацарал   расалмиш   хьана.
          И   геж    ахварай    аватайбурни    сад    туш    эхир.    Са     бязи   луту-путуйри   жезмай   кьван   тарашиз   хьана.   Совхозрикай   кол-хозар   авуна,   заводрикай - цехар,   карханадикай – пархана,  шегь-редикай – жигъир.   Я  кас    амукьнач   «икI   мийир,   жемир»   лу-гьур.   Гьакимарни   акI   дегиш   хьана   хьи,   на   лугьуди   ибур    Вьетнамдай   гъайи    жиринин   чапатIар   я.   Садахъ    галаз   таниш   жедай   вахт   жедач,   мад   цIийи    гьаким    къведа.   Къуллугъдин   тIварни   аку   гьа   гьикьван    девирдив    кьадайди    ятIа:  админи-страциядин    кьил!   Дуьз    лагьайтIа,   заз    цIийи    грамматикадин (ам   гьеле   акъатнавач)   правилодалди   и   «кьил»    гъвечIи    гьар-фуналди     кхьидани,    чIехидалди     чизвач.    За     гъвечIидалди    кхьизва,    къуй     закай     инжиклу    тахьуй     са     кьилни,    вучиз   лагьайтIа    ихьтин     кьилер     тек   са   Куьреда    агъзурралди    ава   эхир.
                - 2 -    
          Амма   ихтилат    гьарфарикайни   гафарикай  туш.  Бес  и  амай я    чпивай     вирт    тежедай,    я   масадавай    гьат    тийидай    чIи-жери   вуч    авурай.   Садбуру,   заз   ван   хьайивал,   йифди   радио-дин,    телефондин     симер     чуьнуьхзавалда.    Вучиз?     Законсуз   кьунвай    чилерилай     жугъунар    ягъиз    акъакьзавач,   гьакI    сим   чIугваз,    кьве    цаз    гьалдзава.
          Кьвед     лагьайбуру     симер     аламачир    шалманар   тухузва.  Йифиз.   Я   кран   гвач,   я   домкрат.   ЧIалахъда    акьун   четин   я,  амма    Пипера   хуьруьз    тухванвай   теле-радиолиниядин    чкадал  бомбаяр   хъиткьинарнавай    хьтин   фурар   я   алайди.   Са   бязибу-ру    маса   планетайрилай    атайбуру     тухвайди   я   лугьузва,   муь-куьбуру    Чечня    хьиз    хьана    Россиядин     самолетри     бомбала-мишнавайди    ялда.
          Гьакъикъат   гьикI   ятIа   са   аллагьдизни   Зугьрабхуьрел  тух-ванвай    линиядин    шалманар    «Дружба»    мишердалди    атIана   дуствилелди     пагъайбуруз    ва   Асалдхуьруьн    никIерай   тухван-вай    телефондин    кабель    атIана    кIвализ    тухвайдаз    чизва.
          «Я    аламатар», - лугьуда   бязи   и   цIарар-цIаяр   кIелай кас-ди.  Амма   са   аламатни   ина   авач.   Радиодин,   телефондин  душ-манар   мад    гьа   чи   къайгъуда    авачни   кьван!   Квез    абуру  ву-чиз    чуьнуьхзаватIа    чизвачни?   АкI   ятIа,   1:0   зи   счетдиз.   Банк-да   авай    счетдиз    лагьайди   хьиз   жемир    гьа,  зунни   пул   фад- лай,   лап   Ельцин    президент    хьайи   йикъалай    хъел   я.  Варца-ралди.
          Гила  за  квез   винидихъ   лагьай    радиотелефонный  къачагъ-рин    сир    ачухда.    Квез   чиз,    чи   гьукуматдин,    президентдин  рикI    алай    къугъун    гьим   я?   Теннис?   Волейбол?   Ваъ,   ваъ. Ибур   господин   президент   kIвалахал   алайла    жезвай    къугъу-нар   я.   Амма    азад    вахт   хьайила,   президентни     гьукумат    са  пад   яз   ва   нижневерхний   палатаяр    муькуь   пад   яз    абур  «ре-волюция - контрреволюция»   къугъвазва.  Гьи   пад   гъалиб   хьайи-тIа,   гьа   патаз    кIандай   революция   арадал    къвезва.  (Анжах  гьелелиг   гьамиша   президентдин    команда   гъалиб   жезва, про-фессионалар   ялда.)   И   кардикай   абуру   гьасятда   халкь   хабар-дар   ийизва.   Иниз   килигна,   революцийрикай   икрягь   хьанвай

                - 3 -   
векилри    радиодин,   телефондин   линияр   тергзава.  Акван  абуру   гьикI   хабар   гудатIа   Куьредиз!
          Аквазвани   квез   гьикьван   амалдарар   ятIа!   Са   патахъай   къачагъар   хьиз   аквазва,   амма   дериндай   фикир   авурла – огьо – гьо,  лап   халисан   халкьдин   депутатар,  игитар   я.  Къенин   йи-къан. . .мез   къвезвач,   амма   гъил   физва   кхьиз. . . КIири  Бубаяр.
          Эгер   куьне  «телевизорри   кIвалахзава,  гьанай   хабар агакь-да»   лугьуз   фикирзаватIа,   мадни   куьн   ягъалмиш   я.  Чи   дири-баш   радиохулиганриз   лап   хъсан   партнерар   ава,   чебни   гьуь-луьн   а   пата,  Къазахстанда.   Лезгияр   гьанани   ава   эхир.  Абуру, гьелбетда   ришвет   авачиз   жедай   кар   туш,  Къазахстандин  теле-
станцийрин    къуват    артухарна,   чи   «Время»  гудай   вахтунда   я шикил   къалурзамач,   я   ван-сес   урусдалди   къвезмач.   Экранди-лай   гару   тухузвай   самун   кIунтI   хьтин   са   затI   аквада,  къве-дай    ван    лагьайтIа,   гьа   сад   я:   «Жермикъ   къана».   Чидач  «жерме   кIанда»   лугьузватIани.
          Радиоприемникдайни   Махачкъала   кьаз   алахъун   гьаваян   кар   я – я  Арабистандай   «ашгьаду   аллугьу»   кIелда,   я   Пакис-тандай    Алла   Пугачевади    «То-ли   еще   будет»   лугьуз,   рикI  къарсурда.  Москвадихъ   яб  акализ  кIанз  хьайила, я  «Голос  Аме-рики»   акъатда,   я   «Голос   Еврея»,  агь   багъишламиша,   яни  «Свобода   Израилю».  Ваъ,  ваъ,  имни   дуьз   хьанач – «Свободный  Папа-Карло».   Валлагь,  зи   кьил   лап   гижи   хьанвай   хьтинди  я,  квадра   а  пирюмник   кIваляй   гьа,   ам   авай    чIал   чир   хьайитIа,  хуьре   мад   са  угъри  пайда   жеда.
          Гьа   икI,   радиотелефонный    къачагъри    чи    Куьре    нубат-дин   революциядикай   контрреволюциядикай   хуьзва.   Куьне  фи-кирдиз   гъваш,   вири   уьлкведа   революция   физва:  СНГ-дикай  мад   СССР  хъхьанва,   колхозрикай – совхозар,  савдагаррикай-ком-партия,   кьилерикай – райкумар,   кьве   кьил   алай   лекьрен   чка-дал – Яру   гъед,    Жириновскийдикай – наш   вождь   и    мучитель, Белиждикай – Сталинград.   Амма   Куьреда   са   хабарни   авач,  ви-ри   авайвал   ама,   са   революциядин   девир   буьркьвеба   фена.  ТахьайтIа   вуч   жедай?   Мад   цIийиз   эцигнавай   мискIинар  чу-кIурна   кIандай,   «Ленинан   рехъ»   совхоз   туькIуьрна,  аниз  фи-

                - 4 - 
дай    асфальт   цанвай    рехъ    ва   цIийи    муьгъ   ва  мад    радио,  телефон. . .  Ваъ!  Икьван   азиятрикай   вучда,   мад   са   революция  хъхьайла,  гьа   исятда   гьикI  аватIа,   гьакI   хъжеда.
          Иниз   килигна,  исятда   авай,  я  къе-пака  мад   цIийиз   хъже-дай    гьакимривай    са   затIни   тIалабна    кIандач.    Къуй    гьа   авайвал   амукьрай,  яни   исятда   физвайвал   фий.   Гьикьван   Куь-реди   Арагъ   вацIу   хьиз   гагь   са,   гагь   муькуь   кьер   яда,   къуй   амни   Гуьлгери   вацI   хьиз   секиндиз   са   геляй   фиряй.   Тахьай-тIа   и  гьакимри   ахьтин   революция   къурмишда   хьи,   Арагъ   ва-цIал   алай    Хандин   муьгъ   «жуван   ери – бине   чирна   ацукьа»   лагьана,   я   Кьелекьал   акъудда,   я   Шенбидин   булахдал. КIанза-вайди   Москвадай   хабар   хьун   я   «бармак   гъваш»    лагьана,  кьилни   атIана   тухуда.   Чпин   ваъ    гьа!
          Иниз    килигна,   Испик    пата   виликан   «Агасиевский»   сов-хоздин   сергьятда   тешкил   хьанвай   6 колхоздин   членри. . . чле-нар   туширбуруз   агьалияр   лугьудани?.....куьрелди   и  пата   авай   инсанри   лугьузва:  «Я   чакни   хкуьрмир,   я   чнани   хкуьрдач.   Я   чазни   хабармир,   я   чнани   хабардач.   Чазни   кIандач,   чавайни   кIан    жемир.   Пуд   революцияни,   са   яд   акьалтунни,   са   мур-кIади   кьун   алатайла,   ахпа  чаз   хабар   ая.   Чун    гьа   сергьятра   амукьда».
          Гьа   инал   зани   заз    ван   хьайи-тахьай   кхьена   акьалтIар-зава.   Суалар   авай   ксариз    за   кхьена     жавабар   хгуда.  Хуьруьн   кимел   экъечIна   хтайла…
          Зун   азиятдин    революциядин   терефдар   Нажмудин   Ших-набиев.
          Адрес:  Куьре   пад,   Шихидхуьр,   Гуьнед   кIане,   Тамун       
                магьле,   Къекъвей   куьче,    Кьвед   лагьай   кIакI, 
                Сад   лагьай   кIвал,   Квед   лагьай   мертеба,   Кьвед
                лагьай   кумната.