Итимар кимел

Фурс    авун,   табун,   яни   туп   ягъун   чи    хуьруьнвийриз   чи-дай    кар   туш.   Анжах    авайвал   лугьуда.   Лугьунни    ак1    ийида  хьи,    лап    мук1рат1ди    ат1айди    хьиз.    К1ант1а    гьаким    хьуй,   к1ант1а   са   данарбан  -  никай   хьайит1ани   авайвал   лугьуда!  Са  к1усни   чуьнуьх   тавуна,   са   к1усни   кич1е   тахьана.   Гафуни   ту-руни   хьиз   ат1уда.
          Ч1алахъда  акьазвачни?  Кьулухъай   рахада?  Рахуй   ман!  Бес   я    чинал   лугьумир,   я    кьулухъай.   Инсандиз    вичин   пис –хъсан  гьик1   чир   жеда   эхир?   Рахана   к1анда,   лагьана   к1анда.   Эгер   рахун   тавурт1а,   Самадан   Келентар   хьиз   рекьяй   акъатда. Ада-кай   садни   раханачир.   Я   адаз    «хъухъ»   лагьай   кас  хьанач – ада    хъваз   хьана,   я   адаз     «хъвамир»   лагьай   кас   хьанач –ада хъваз   хьана.   Гила  ада   гьар   юкъуз   кьин   кьазва:   къени   хъван  хъийида,   пакани,  ахпа . . .  гьамиша.
          Иниз   килигна,   и   кардикай   тарс   хьайи   хуьруьнвияр   кьве   патал   пай   хьана   рахазва:  итимар – кимел,  дишегьлияр – хьрак, булахдал,  к1валахдал,  мел-мехъерик,   к1вале,    рекье,  хуьле. . .
Бязибуруз,  гьамиша  рахаз   вердиш   хьана,  идакай   кьвед   лагьай пешекарвал   хьанва.   Абуру   съезддиз   арзани   кхьенвалда,  вучиз чпиз   кьвед   лагьай   пешекарвиляй   мажиб   гузвач   лугьуз.
          Ингье,   кимел   сад   рахазва: - Агъа   магьледа   авай   Пирим   хьтин   хва   авай   бубадиз   вуч   къайгъу   ава!   Са   йисуз   кьве   мертебадин   к1валерни   эцигайла,   машинни   къачуна!
         - Совхоздин   ичерин   багъ   гъиле   гьатайла   ни   хьайит1ани   гьак1   ийида.
         - Яда,   алатай   йисуз   багъдин   къаравул   Цирим   хьаначир-ни?  Адаз   амукьайди   цуру   чехир   хъваз   «цирим-цирим»  ягъун  хьана.
         - Куьрелди   гьар   са  карда   алакьун   к1анда.   Тарашдай,  чуь-нуьхдай,  ришвет   гудай,   ришвет   къачудай. .  . Ангье,    Давутан   Мац1 – усадьбада   авайди   ц1велин  руькуьнрин   жугъун   я,  амма ада   ругуд   тонн   ичер    маса    гана.
         - Гьадазни   гаф   авач,   зулуз   ичер   тарашда,   хъуьт1уьз -  та-рар   къирмишда.

                - 2 -   
         - Абур    гьич    гьа!   Заз   Салаватан    аламат   акуна,  мад    ра-хамир.  Рейзудин   багъдихъ   физва   зун,   килигайт1а   рекьяйт1уз   залди   са   марк   къвезва.   Халисан    векьин   марк.  Маркуник   я  араба  квач,   я   машин.  Къвезва   гьа   йигиндиз.   Агакьайла   акуна   заз:  и   маркунин   къене   мотоциклетдал   алаз    Салаватни   ава   кьван! 
         - Ам   яз   вуч   я   кьван?   Шаз   за   зи   «Уралдиз»   12  шешел   картуфар   янай.   
         - Амни   жедай   кар   я,   амма   за   шаз   комбайнидин   кьве   бункерда   авай   къуьл   ламран   арабадиз   яна   чи   к1вале   кьван  хканай.
         - Эгер   жуваз   ят1а,   мумкин   кар   я.  Зиди   туп   ягъун   туш,  ингье   Муршит!   шагьид   я.   Шиз   хуьруьн   юкьвал   кьве   машин   яру   керпичарни   са   машин   цемент   хканай   гьа.   Аялриз   ясли   эцигда   лугьуз.   Зани   Муршит1а,   гьарда   са   кьт1унизни   яна,   гьабур   вири   к1улалди   чиниз   тухванай.   Са   йифиз.  Гьеле   40  шиферни.
        - Чун   куьн   хьиз   ялдайбурукай   туш.   Лагь,  Сефи,   чна   гьик1  кеф   ч1угвазвайди   ят1а.  Биргадирди   куьмек   це  лугьуз  чун   тум   цаз   тухванай   гьа   зулухъай.   Пагь,   тум   цана   чна   гьа!. . .    Вири  тум   Нут1ан   ч1ередихъ   гана  куьтягьна.  Квез   трактордихъ   галай ич1и   сеялка   къарабасдилай    къарабасдал   гьалч   жез   цавуз   акъатдайла   акунайт1а!   На   лугьуди   амни   пиян   хьанва. . .
           И   арада   куьчедай   агъуз   къацариз   килигна,   фермайрал   кьил   ч1угуна   хквезвай   совхоздин   директор   авай   машин   хта-на.   Машин   контордал    хъфена.   И   са   гъвеч1и   геренда   акъваз  хьайи   ихтилатар   мад   давам   хъхьана:
         - Директор   аку   садра,   машин   к1аник   кутуна,  ина-ана  нез- хъваз,   кеф   ч1угвазвай.   Ништа   гьи   булахдал   ч1улав   гьерен   шишер   язавайт1а!   Машиндани   маса   кас   авач   гьа,   вичи   чуь-нуьхзавайди   масабуруз   чир   тахьуй   лугьуз.
         - Яда,   аданди   вуч   я   кьван.   Куьне   къазанмиша   лугьузва,   вичи   ц1ай   яда.   Эхирдай   сад   акъатда   анна.
         - Чакай    ада    хабар   кьадач.  И   йикъара   кьве   куб   тахтаяр  це   лагьайла,  ганач.   Шаз   гайиди   бесрай   лагьана.   К1валера   зи   

                - 3 - 
пол   авалда.  Белки   за   цуриз   яда   жал!   Кому   какой  дело?
         - Яда,   вун    тахтайрикай    рахазва,   заз   твар   ганач  е,   твар. Сифте    к1валахал   экъеч1алда.   На    лугьуди    ида   заз   са   къул-лугъ   гузва.   К1валах   тавурт1а,   зи    верчер    рекьидайди    хьиз   ава.   За   тварцин   паталай   къуьл   гъични   мегер.   Вичи   гудач,  за  чуьнуьхда.
         - Валлагь,   хуьрелай   зун   авай   шегьерни   хъсан   тир.  Дирек-тордиз   буругъдиз   турбаяр   герекзава   лагьайла,   гьа   декьикьа-да   гудай.  Заз   яд   тухудай   са   турба   це   лагьайла,   куь   дирек-торди   авач   лагьана.   Ина. . . закун   авай   хьтинди   туш.   Адав   жагъуриз   туна   к1анда – е.
         - Я   гадаяр,   чун   са   гьадан   гъиляй   ажуз   жедани?  Пака  за- бастовка   ийида.  Рабочийризни   хабар   ийида.  Алудда  директор.
         - Алудда,   алудда!   Чун   вужар   ят1а   чна   чирда   адаз!
         - Рабочияр   забастовкадиз   экъеч1дат1а?. . .
         - Гьик1   экъеч1дач!   Рабочияр   вужар   я?  Чи   чарабур   хьана, директордин    мукьвабур    яни?    Сад   ви   мирес   я,   муькуьд   зи   амле    я,    а    патал     алайди    эмед    хва    я. . .   Гьа    ик1    вири   к1ват1да.
         - Яз  я   гьа!   Са   т1уьн – хъунни   тешкилда.   Бязибуру   эрекь   акурла   директор   анихъ   амукьрай,   вичин   стха,   бубани   кваз   маса   гуда.   Алудда    директор.   Чаз   к1андайди   эцигда.  Месэла, и   чи   арада   авай   Къирав.   Вичини   неда,   чнани.   Чнани   неда,  вичини.   Тахьайт1а. . .    совхоз   чук1урда,   колхозар   хъийида.  Пирсидатилни   зун   жеда.   Эвера   итимриз   кимел!. . .