Савдагар

Къарикай   са   юкъуз   са   хуьряй    кьуд    кас  базардиз   фе-на.   Абурукай   сад – лугьумир   лагьай   гаф   лугьудайди,   кьвед   лагьайди – чарадаз  хийир   тагудайди,   пуд   лагьайди – фитне   гвайди   ва   кьуд    лагьайди – са   куьникайни   къайгъу   авачир   абдал   тир.   Абуруз   хуьруьнвийри   чпиз   кутугай   тIварарни   ганвай:   Лалбег,   Зиянбег,   Хабарбег   ва   Кефчибег.   Рагьметлу  Абу – Сефигьа   лагьаналдай:   «Эгер   и   кьуд   бегдин   гаф   сад   хьайитIа,   квез   чир  хьухь – дуьньядин   чарх   терсина   элкъвез-ва».
Дугъриданни,   садрани   абурун   гаф  сад   хьайиди   тушир   ва   кимелни   абур   санал   ацукьдачир.   Гила   лагьайтIа,  Лалбега кал,   Зиянбега   дана,  Хабарбега   цIегь  ва   Кефчибега   хеб   ви-лик   кутуна,   абур   санал   базардиз   физ   акурла,   хуьруьнвияр   бегьем   тажуб   хьанвай.   Чпин  гьайванар   маса   гана,  жибинда   пул   туна   ва  я   адахъ   затI – матI   къачуна   хкведа   лугьуз,   абурув    фурс   гвай.
  -  Ви   дана   лап   гьа   кал   кьванди   я, -  лугьузвай   Лалбега   Зи-янбегаз,  данадин   закIамар   гатаз. – Виш   манат   авачиз  гуз  та-гуй  гьа!
 -  Ви  кални   пис   туш, - тариф   авуна   Зиянбегани. – Деведин   къимет   таганмаз   муьштери   патавни   агудмира. – Ада,  «суьс,  иес   кьейиди»   лагьана,   ахъагъай   къван   калин   крчунал   гьалч   хьана.
 -  Кефчибегав   гвайди   хеб   туш,   лап   дагъдин   жейран   я, - их-тилат   давамарна   Хабарбега. – Адан   тум   акурвалди,   муьште-рияр   тIветIвер  хьиз   кIватI   жеда, - ада   такIандиз   хпен   кьа-цIанвай   тумуниз   килигна,   гьайвандин   далудиз   са   цIиртI  яна.
-  Валлагь,   ви   цIегь   халис   миргиниз   ухшар  я, - лагьана,   Кеф-чибега   гъилевай   лаш   цIегьрен   къвала   эцяна. – Вижевай   ши-шер   ядай   якни   ала.   Машаллагь!
Сада   садаз   ихьтин   тавазивилер   ийиз,   абур   базардиз   агакьна.   Са   акьван   вахт   хьанач,   Лалбеган   калел   муьштерияр  элкъвез   хьана.  Савда   акьван   яргъи   хьанач,   сада   гьа  лагьай   къиметдай,   вад  вишяй   кал   къачузвай.  Къачузвайда,  жибиндай  пул   акъудна,  гьисабиз   башламишна. Са  виш,  кьве  виш,  пудни  хьана,  кьудни. . .  И  арада   муьштеридин   далудихъай   сада  аста
   
                - 2 -
ванцелди  «данадин   кIвал  амайди  туш»  лагьана.  КилигайтIа,  сад,  гъилер   далудал   яна,  инихъ – анихъ   къекъвезва  ва   гьар   сеферда,   муьштеридив   агакьайла,  ада   «данадин   кIвал   амайди  туш»   лугьузва.
И   сеферда   Зиянбега   мад   «данадин   кIвал   амайди  туш»  лагьай   гафари   эсер   гана.   Муьштериди   кал   элкъуьрна.  Мад  кал   къачудай   кас  хъхьанач.  И   кардикай   хабар   хьайи  Хабар-бега   Лалбегаз   кал   ише   фин   тавунин   себеб   лагьана.  Гьа  и  арада   Зиянбега   вичин   данадин   савда   ийизвай.  Амма   Зиянбе-ган   жибиндиз   виш   манат   атанач.   Кьулухъай   атай   Лалбега  кIевиз   муьштеридиз   лагьана:
- Я  хзан   сагъ   хьайиди,  вуна   виш   манат   квехъ   гузва?  Им   яни   мегер,  тахьайтIа   зулун   гурцIул?!   Чи   хуьре   60-70  манатдай   жейранар   хьтин   данаяр   гузва.   И   брюцеллез   квай   тифрикь   къачуна,   жуван   маларин   эхир   пучдани!  Къведай   базардиз   за   ваз   шивер   хьтин   данаяр   гъида.   Жуваз  кIаниди  хкягъа.
Брюцеллездин   ван  хьайи   муьштери,   Зиянбегаз   чап – чап  килигна,  кьил   кIарцIи   ягъайди   хьиз   элкъвена.  Лалбегни   Зиянбег   чеб   чпел   гьалдарай   Хабарбега   вичин   цIегьрен   къайгъу   ийизвай.   Амма   Кефчибегаз   Хабарбега   хевлетдиз   цIегьрен   савда   ийидайла   акуна   ва   ам   гьасятда   анал   агакьна.
«Къуй   кализни   данадиз   винелди   хуьруьз   хъфидайла   са  юлдаш   мад   хъхьурай»  фикирна,   Кефчибега   «цIегьре   бацIи  гадарнавайди  я»   гафаралди   и   савдани   чIурна.
Амма   Кефчибег   вич   виридал   хъуьредайвал   хьанач.  Хпен   муьштерияр   Хабарбега   элкъуьриз   хьана.  Гьихьтин   ахмакь   хьуй   кьван,   «хпе   чене   гъанвайди   я,  ам  къе-пака  рекьидайди  я»  лугьуз   тарифарайла,  ам  къачудайди.
Нисинилай  алатайла,   савдагарар   хуьруьз   хуьруьз   рекье  гьат  хъувуна,   амма   гила   абурухъ   экуьнахъ   авай   садвал   амачир,   абур   сад   рамдай,   сад   шамдай   хъфизвай.   Виридан   вилик   чIехи   гьайван   квай,   са   версинин   гуьгъуьна   аваз   хуьруьз   гьахьна.
Гьан,  гила   чи   савдагарар   чеб  чпиз   ухшар   ава, - лагьана  абур  акур  хуьруьнвийри. – Я  сад  Аллагь,  инсанарни   икьван   чпин  тIварарал   кIеви  жеда. Рагьмет  хьуй  Абу –Сефигьаз,  ам  гьахъ  тир   кьван!