Бурчаксиз квадрат ёки тулкинсиз денгиз сиёсати

    Нельсон Мандела хакида бир неча кун аввал америкалик кинорежессёр Клинт Иствуднинг «Матонат» номли бадиий-хужжатли фильмини намойиш этишди. Инглиз ва рус тилларида фильмнинг номи Непокорный – Буйсунмас.
    Аммо, таржимонларимиз совет-узбек, совет-коммунистик акидасига амал килиб, телетомашабинлар калбини «авайлаб» ёки  узлари яратган «бурчаксиз квадрат» ёхуд узлари яшаётган денгизда «тулкин пайдо килмаслик» учун фильмнинг номини Матонат деб куйибдилар.
    Шунинг учун томошабин муаллифнинг фильмни олишдан максадини осонликча англолмайди. Мисол учун фильм  ЖАРда 1995 йилда булиб утган Регби буйича Жахон чемпионати вокеаларини хам камраб олади. Ха, регби буйича ЖАР миллий терма жамоаси 1994 йилда кучсиз команда эди. Аммо, бир йилдан сунг жахон чемпиони булди. Демак, Регби буйича Жахон чемпиони булган команданинг МАТОНАТи фильм бош гояси?
    Афсуски, ундок эмас. Муаллифнинг фильмга «Буйсунмас» деган номни куйиши айнан катта калб эгаси, ок танлиларнинг сиёсатига буйсунмасдан 27 йил камокда, унинг 18 йилини яккалик камерасида утказган киши Нельсон Манделанинг хаёти мазмунидан келиб чикиб куйилган.
    Айнан, апертеид – иркчилик сиёсатидан жабр курган киши барча орзуларига етишиб, узи каби кора танлиларнинг сайлашга булган хукукини ЖАРда тан олдириши, Нобель мукофотини олиши ва нихоят ЖАР Президенти булиши.
    Аммо, барча орзуларига эришган киши яна, энди кора танли ахолининг уч олиш хакидаги талабларига буйсунмаслик килиб, ок танлиларни кечириш, улар уртасида дустлик ришталарини боглашга уринганлигини, хакикатда Буйсунмас кишининг уз ахдига вафо килиши хакидадир.
    Бу дустлик ришталарини улашда Нельсон Мандела Регбини танлаб, унда барча ахолини бирлаштириб, мамлакатни битта галаба гояси остида бирлаштириб, Регбида муваффакият козониш хакидадир.      
    Бизнинг телевидениемизнинг ижод ахли учун бир яхши хислати бор. Бадиий фильмлар реклама роликлари билан булиниб турмайди. Тугриси фильмни тусатдан куриб колдим. Фильм бошланганидан сунг бир сонияга хам ундан кузимни узолмадим десам, бироз муболага булиши мумкин. Аммо, фильм диккатимни олди куйди. Хеч каёкка чалгимасдан бошидан охиригача курдим-у, вакт кандай утганини билмай колдим.
    Фильм купдан буён мени кийнаб юрган бир саволга ойдинлик киритиб берди. Бу савол шу эдики, нима учун иркчилик уфуриб турган АКШда, халк тезда байналминал булиб колди-ю, кора танли киши икки муддат АКШ Президентлигига сайланди?
Бунинг жавобини америкалик махоратли режессёр Клинт Иствуднинг Жанубий Африка Республикасидаги биринчи кора танли Президент Нельсон Мандела рахбарлигига багишланган давр 1995-1999 йиллардан кидириш керак эканлигига амин булдим.
Биз Апертаидни – Иркчилик деб таржима киламиз. Иркчилик деган атама узбек халки учун бегона суз. Чунки, улар айтаётган иркчилик деган суздан узбек халки минглаб йиллар олдин воз кечиб .борган.
   Апертеид сузини узбек тилига халкона таржима килсак «Ижирганиш» десак балким тугридир. СССР пайтида Узбекистоннинг узида, Туркистонга келиб колган миллатлар томонидан туб ахолига нисбатан яширин ижирганиш сиёсати бор эди. Урилган хам, сурилган хам, камокда утирганлар хам айнан узбеклар эди. Аксинча барча ёгли жойлар бошка миллат вакилларига тегишли булиб, Фон Кауфман айтганидек узбекларни шундай бир иш - пахта билан банд килиб ташлагандилар.
   Соддадил ва жуда истеъдодли узбеклар эса йил ун икки ой пахта етиштириш билан банд эди. Истеъдодли халк деганим Нонни, Наврузни, От минишни, Укни, Ёйни, Килични,  Аравани, Нолни ва яна жуда куп ихтироларни айнан узбекларнинг боболари килганлигини энди, мустакилликдан сунг биляпмиз.
   СССРда эса ахвол аксинча коммунистик гоя ташвикотчиларидан иборат майда миллат вакиллари  сиёсатда, бошкарув тизимида, савдода, хукукни мухофаза килиш тизимида рахбарлик лавозимида утирволиб, уларни бокаётган узбекларга ижирганиш кайфиятини юритардилар.
   Узбек тилини ривожлантириш, тарихини ёзиш, адабиётини шакллантириш, санъати, спортини бошкариш хам уларнинг кулида эди.
   Канчадан-канча узбеклардан етишиб чиккан иктидорли ёзувчилар, шоирлар, олимлар, тилшунослар, тарихчилар, адабиётчилар, режессёрлар, актёрлар, спортчилар уз истеъдодларини намоён килолмасдан утиб кетдилар.
   Юкорида «бурчаксиз квадрат», «тулкинсиз денгиз» деганимда айнан истеъдодларни йукотишни назарда тутяпман.
   Аммо, ЖАРдаги хам, АКШдаги хам апертеид – ижирганиш сиёсати жуда дахшатли эди. Уларда апертеид авж олган паллада кора танлилар нафакат сайлаш хукукидан, балки кинотеатрлар, стадионлар, ресторанларга киришларига хам рухсат йук эди.
Хадисда «дунёни мехр бошкаради»-дейилади, ушбу хадис исботини мен айни шу фильмда курдим. «Замондан нолиманг, замон Аллох измидадир» деган хадис хам хакикат. Клинт Иствуд бу хадисларни биладими йукми хабарим йук, аммо фильм вокеалари менда айнан мана шу хадислардаги хикматларни ёдимга солди. Албатта, ок танлилар билан кора танлилар уртасидаги дустлик, мехрни Аллох уларнинг калбига солади. 
   Ок танли, асосан насронийларнинг кунглига мехр солиш учун Аллох жуда чиройли йул топган, бу Нельсон Мандела каби бандасининг 1994-1999 йилларда Президентлиги оркали юз берган экан.
   Шундай килиб ЖАР тарихидаги биринчи кора танли Президент, олийжаноблик килиб, ок танлилардан курган жабр зулмини унутади ва кора танли ахолини хам уз нуктаи-назарини кабул килишга кундиради. Мамлакат регби спорти оркали бирлашади ва жуда кучли терма жамоаларни маглуб этиб жахон чемпиони булади. Мамлакатга байрам ёгилади. Бутун халк шод ва хуррам!!!
   Нельсон Мандела кора танли булса-да Давлатни Ажойиб тарзда, мехр билан бошкариши мумкинлигини бутун дунё англо-саксон давлатлари амалиётда курадилар ва шунда АКШ Сиёсий Элитаси аъзолари уртасида хам кора танли киши номзодини Президентликка танлаш гояси пайдо булган булиши мумкин.
   Фильмни кургач, бир неча дакикага хаёл уммонида сузиб, Узбекистон Миллий Термасининг Футбол буйича Жахон чемпиони булишини тасаввур килиб курдим!!! Бу энди алохида мавзу булгани туфайли гапимни шу ерда тухтатаман.


Рецензии