Улттык идея

Егемен ;аза;стан» газеті

;аза;ты; ;лтты; идеясы

Досым Омаров – профессор, теолог-;алым, философ.
Телефон 8-777 6927494.  Эл.почта -- dossym@bk.ru               

Идеяны; ;ажеттілігі. Елді жар;ын болаша; жолына шы;ару ;шін т;ра;ты мемлекеттік идея керек. Мемлекеттік идея ;алыптастыру – ты;ыры;тан шы;у жолы. Ма;сатсыз жетістікті; болмайтыны белгілі. Жалпы ал;анда, ;рбір идея ма;сат береді, ал ма;сат к;ш-;уат, ;айрат-жігерді ;сіреді. ;айратты адам ма;сатына о;ай жетеді.
Идеяны; ;андай ;лкен ;оз;аушы к;ш екеніне к;зімізді жеткізу ;шін мысал ретінде 1917 жыл;ы социалистік революциядан кейінгі жа;дайды алайы;. Ол кезде «коммунизм ;;ру» деген идея, ай;ын ма;сат болды. Ай;ын ма;сатты; ар;асында коммунистер азаматты; со;ыста ;ирап, жойыл;ан ;ндірісті ;айта ;алпына келтіріп, ;;лдыра;ан халы; шаруашылы;ын аз уа;ытта ж;нге келтірді. Даму барысы ;ар;ынды бол;аны сонша, тіпті сол кездегі Америка т;різді алды;;ы ;атарлы капиталистік елдерді ;уып жетіп, басып озу;а ;мтылды. Б;л та;;аларлы; жа;дайды; ;;пиясы – коммунистерде ж;йелі идея болды. Ал біз болса;, ондай на;ты идеяны; болма;анды;ынан, егемендік ал;аннан бері 25 жыл ;тсе де, ;ркендеп, жетілмек т;ма;, тіпті ;лі б;рын;ы ;нерк;сібімізді ;алпына келтіре алмай ж;рміз. Коммунизм орнату утопиялы; идея болса да, коммунистер халы;ты о;ан сендіре біліп, к;ш-жігерін ;сірді. Идеология;а сенген халы; барлы; ;иынды;тар;а шыдап, та; ;аларлы; ынта-жігер, ;лкен ;айрат к;рсетіп, мемлекетті жетілген елдерді; ;атарына к;терді. Сонымен, б;л идеология утопия болып уа;ыт жеткенде ;з к;шінен айырылып, Ке;ес Ода;ы ыдырап кетсе де, идеология ;зіні; ;лкен р;лін ат;арды.
Идеясыз мемлекетті; ;ркендеуі ;те ;иын.
Мысалы, идеяны; ма;ызын А;Ш-ты; ;мірінен де к;руге болады. Американы; негізгі идеясы – адам бостанды;ы. Еркін ;мір адамды жан-жа;ты жетілдіріп, б;кіл мемлекетті ал;а шы;арды. Осындай ортада ;скен американды; адам жер шарыны; ;ай б;лігінде болса да ;зін еркін ;стап, еркін сезінеді. Мемлекетті ны;айту жолында идеяларды; т;рі к;п, біра; соны; ішінде ;лтты; идеяны; ма;ызы ерекше деп білуге болады.
;аза;ты; ;лтты; идеясыны; ма;ызы. ;аза; хал;ы ;шін бостанды; идеясы идеология бола алмау;а тиісті. Себебі, коммунистік саясат халы;ты; бостанды;;а деген ынтасын к;шейтуді; орнына, керісінше, оны жою;а ;мтылды. ;лтты; сананы ;шіріп, ;ркімді ;о;амны; бір кішкене кетігі етіп т;рбиелеген отаршылы; саясат ;ыспа;ынан ;ткен бізді; халы;та бостанды;;а деген ;лкен ынта жо;. Ке;ес Ода;ы ыдыра;ан со; бостанды; бізге ешбір к;рессіз, та;дырды; кенеттен берген сыйындай, о;ай келді. Біз бостанды;ты а;са;ан да, к;ткен де жо;пыз. Мемлекетімізді т;уелсіз деп жариялады;, біра; не моральды;-психологиялы;, не саяси, не эконимакалы; бостанды;;а ;олымыз толы;ымен жеткен жо;. ;;лды; психология са;талып ;алды. Бостанды;ты зары;ып, асы;а к;тпеген со;, ;рине, біз ;лі к;нге дейін та;дырды; берген б;л сыйын ба;алай да, т;йсіне де алмай ж;рміз. С;йтіп, оны; жемісіні; т;тті т;мін ;лі д;рыс ба;алап, т;йсінгеніміз жо;. Д;рыс ба;аланба;ан бостанды; ал;а ба;ыттайтын, ынта беретін меже бола алмайды.
О;ан бір д;лел – Алашорда ;оз;алысы. Алашордашылар бостанды; идеясын ал;а ;ойды. Дербестік алып, соны; ар;асында халы;;а бостанды; беруге ;мтылды. Біра; б;л ;оз;алыс с;тсіздікпен ая;талып, оны; ;айраткерлері т;гелдей ;у;ын;а ;шырап, ;аза болды. Б;л с;тсіздікті; бір себебі – ;лтты; сана-сезім ;лі оянба;ан еді. ;лі ;алыптасып ;лгермеген ;аза;ты; ;лсіз ;лтты; сана-сезімімен салыстыр;анда сол кездегі жа;сы зерттеліп, ;йымдастырыл;ан Ке;ес ;кіметіні; коммунистік  идеясы к;штірек еді. К;шті ;лсізді же;ді. ;азіргі заманда да ;лтты; санамызды; де;гейі сол кезден к;п ;згерді деуге болмайды. ;;лды; сана е;семізді ;лі к;тертпей отыр. Алашорда азаматтары халы;ты ашы; жау;а ;арсы ;ойып, оны; ;лтты; санасын ;сіре алмады. Ендеше, сол кездей ашы; жау жо;, б;гінгі бейбіт к;ндері біз ;шін жетілмеген ;лтты; сана-сезіммен толы; бостанды;;а жету тіпті ;иын болма;. Ендеше ;лтты; сана-сезімді жетілдіру керек.
О;ан ;андай жол бар?
Ол жол – ;аза;ты; ;зіндік ;лтты; идеясын ;алыптастыру.
Б;л жол ;аза; хал;ыны; ;зіне т;н, к;шпелі ;мір салты ;алыптастыр;ан, б;кіл т;ркі халы;тарына орта; ж;не оны; таби;и болмысына негізделген бас;адан ;згерек  жол болма;. Осылай ;аза; хал;ыны; ;зіне т;н, оны; т;йсігіні; жету межесі болып табылатын «;зіндік» ;лтты; идеясын ;алыптастыру;а болады. ;аза;ты; ;лтты; идеясы – оны; ;зіне т;н б;рын;ы ерлік ;асиеттерін ;айта ;алпына келтіру. Б;л идея ма;саты – халы;ты; намысын оятып, рухын к;теру.
;лтты; рухты к;теру – ;лтты; сананы ;сірумен тікелей байланысты.  Халы;ты; ;лтты; санасын к;теру ;шін ;о;амда;ы ;рбір азаматты; рухани санасын ;сіру керек. Адамны; рухани санасы ;ссе – оны; ;лтты; сана-сезімі ;седі. Б;лар бір-бірімен ты;ыз байланыс;ан ;;былыстар.
Шын м;нінде, рухани жетілген адам;а бостанды; ;шін к;ресуді; ;ажеті жо; – ол таби;атынан еркін адам. Еркін адам ;зіні; ;лтты; намысын да, бостанды;ын да ;ор;ай алады. О;ан ;орша;ан орта ;сер ете алмайды, керісінше, ол ;орша;ан ортаны бас;арады. Ал «;ой мінезді» адам;а ;андай ;лкен бостанды; берілсе де, оны д;рыс пайдалана алмайды. Рухани жетілген ер мінезді мен «;ой мінезді» а;;ау адамны; айырмашылы;ы осындай. Сонды;тан, ма;сат – рухын к;теру ар;ылы ;рбір адамны; санасын ;сіру. Рухани жетілу – бостанды; кепілі. Рухани жетілген адамда намыс-жігер жо;ары болады. На;ыз бостанды;;а ;айратты адам ;ана жетеді, оны д;рыс ба;алай алады.
Сонымен бірге, ;лтты; идеяны жо;ары ба;ала;ан халы; ;ана ;зіні; бостанды;ын са;тай алады. ;лемдегі жетілген Жапония, О;т;стік Корея т;різді мемлекеттерде ;лтты; идея жа;сы н;тиже беріп отыр. Ал біз т;різді боданды;тан  енді ;ана ;;тыл;ан елге ;лтты; идеяны; ма;ызы ;андай зор екені айтпаса да т;сінікті болса керек.
Б;гінгі к;нгі ;лтты; идея. М;;гі Ел – б;гінгі к;ндер ;шін жа;сы ;лтты; идея. М;селе – ал;аш;ы президентіміз Н.;.Назарбаев ;сын;ан осы ;лтты; идеяны д;рыс т;сініп, іске асыра білуде.
«М;;гі ел» идеясы ежелгі т;ркі заманынан келе жат;ан халы; арманы. Б;л туралы Хасан ;ожа-Т;рк ;зіні; «Та;ы да «мон;ол» атауы жайында» атты ма;аласында ;азіргі мон;олдар мен б;рын;ы мон;олдарды; екеуі екі бас;а екенін айта келіп, ;рі ;арай былай деп жазады: «К;не т;ркі жазба ескерткіштеріндегі м;тіндермен таныса келе «М;;гі ел» т;рк ;а;анаттары атауы болыпты деген на;ты дерек табылма;анымен, м;;гі ел ;;ру шы;ыс т;ріктеріні; арманы, идеясы бол;анды;ы аны;талды». «Мон;ол» атауыны; ;азіргі мон;олдармен ешбір ;атысы жо; ж;не ол Шы;;ысхан заманында «М;;гі ел» деген с;зден пайда болды деген ойды Н;рбек Бекбау «Б;л заманны; мон;олы мен ол заманны; мон;олы немесе Шы;;ысхан кім?», жазушы-тарихшы Балтабек Умирьяев  «Эпоха Чингисхана: как долго еще лгать?» (Журнал «Шы;;ысхан», № 2 (19) 2016 ж.) атты ма;аларында ;олдап жазады. Я;ни, «М;гі ел» – Шы;;ысхан ;;р;ан мемлекетті; атауы. Егер, ;азіргі зерттеулерге с;йкес Шы;;ысхан т;рік болып, ал біз оны; «М;;гі ел» арман, идеясын жал;астырушы болса;, ;рине, б;л арман;а жету біз ;шін ;лкен аброй, ;рі ма;ызды борышымыз болма;. «М;;гі ел» ата-бабамыздан келе жат;ан ;зілмес арман болып шы;ады, сонды;тан, оны іске асыруды; салма;ы да арта т;спек. Осылай к;рнекті зерттеуші-жазушымыз М;хтар Ма;ауин к;рсеткен «Шы;;ысхан – бізді; ;лылы;ымызды; к;рінісі» д;режесіне сай, б;рын;ы биік де;гейімізге к;теріле аламыз.
;лы арманды іске асыру жолы да ;лы болма;. «М;;гі ел» деген с;з – елімізді; ;за; ;мір с;руін білдіретін болса, онда ;рбір адам, халы; та со;ан с;йкес дамып, жетілген болуы шарт. Жетілген адамдар ;ана мы;ты мемлекет ;;рып, ел ;за; ;мір с;ре алады. Ендеше, ;о;амны; ;рбір м;шесі рухани жетілген, мы;ты болуы керек. М;;гілік – тек ;ана жо;ары жетілген, ;уатты халы;ты; ;ана ;лесі. Б;л таби;и за;дылы;. ;лсіз халы; м;;гілік ел бола алмайды.
Б;гінгі к;ндері «М;;гілік ел» идеясы ;лі ж;рекке жетіп, бой;а сі;ген жо;, сонды;тан б;л идея халы; ;шін тек ;ана ;ран т;різді. ;андай жа;сы ;ран болса да, ол адам санасына тере; сі;іп, болмысына айналмаса, іске аспайды, тез ;мытылады. Ол идеяны іске асыру ;шін ;уелі к;кірек к;зін ашып, бой;а сі;іріп, рухани ;уат;а айналдыру керек. ;о;амны; ;рбір м;шесі ;лтты; идеяны; ма;ызын д;рыс т;сініп, ;зіні; рухани жетілуіні; ;;ралына айналдырып, адамгершілігін, ата-бабасынан келе жат;ан ;лтты; намысын ;айта ;алпына келтіріп, ;сіре алса, сонда ;ана б;гінгі жаппай жа;андану заманында хал;ымыз к;рші ірі халы;тарды; арасына сі;іп жо;алып кетпей, елімізді са;тай аламыз. Осылай ;ана ;лтты; идеяны; ар;асында егеменді болып, бас;а елдермен тереземіз те; бола алма;. ;аза; ;шін ;аза;станнан бас;а отан жо;, сонды;тан, б;л идея республикамызда;ы бас;а ;лттарды; арасында е; ;уелі бізге, ;аза; ;лтына керек. 
Б;гінгі к;ндері халы;ты; рухани де;гейі ;лсіреп, елімізді; бірлігіне ;лкен ;ауіп т;ніп т;р деуге болады. Ресей мен ;ытай т;різді екі алып мемлекет арасында бірде ана;ан, бірде мына;ан жалта;тайтынымыз ж;не осындай ке; ж;не бай ;лкеде отырып жейтін тама;ымызды шет елден сатып алып, жер ;ойнауында;ы мол байлы;ты ;згеге сатып, ал ;зіміз е; ;арапайым ;;рал-сайманды жасай алмай отыр;анымыз осыны; д;лелі емес пе? Б;лай м;;гілік ел бола аламыз ба? Б;;ан ана тілімізді; м;шкіл халін ;осатын болса;, онда б;л с;ра;;а, «;рине, м;мкін емес» деген жауап беруге болады. Уа;ыт келгенде ;ой мінезді ;лсіз елді ;ас;ыр мінезді ;уатты елді; ж;тып жіберуі еш;андай к;м;н тудырмайды. Б;;ан Ресейді; Украина;а ж;не Сирия;а жаса;ан ;рекеттері жа;сы д;лел. ;рине, б;л с;з «біз де ;ас;ыр болуымыз керек» дегенді білдірмейді. ;ас;ыр хайуанат ;леміне жатады, ал біз – адамбыз. Хайуан жа;сы мен жаманды айыра білмейді, ал адам айыра біледі. Сонды;тан, бізге де жа;сы мен жаманды айыра біліп, адамзат ;о;амында;ы ;зімізге сай орнымызды таба білуіміз керек.   
Біз ата-бабамыздан келе жат;ан ;лы арман «М;;гілік Елді» бас;алар;а жалта;таумен емес, е;семізді к;теріп олармен тереземізді те; етіп, ;зімізді; ;лтты; болмысымызды ны;айту ар;ылы ;ана ;;ра аламыз. Ол ;шін б;кіл халы;ты; соны т;сініп ;олдауы мен ынтасы керек. Халы;ты; ынта-жігері болмаса айтыл;ан с;з айтыл;ан жерінде, жазыл;ан с;з жазыл;ан жерінде ;алатыны белгілі. ;азіргі заманда;ы ;абылданып жат;ан т;рлі жобаларды; орындалмай, тек ;ран к;йінде ;алып жат;аны соны; к;рінісі. Теориялы; негізі жо;, тарихи жа;дай;а с;йенбеген, тек ;ана уа;ытша жетістікті к;здейтін б;ндай пайдасыз жобалармен біз ешуа;ытта М;;гілік Ел бола алмайтынымыз дау тудырмаса керек. 
Ендеше халы;ты; ынтасын к;теріп, ;лтты; идеяны іске асыру ;шін не істеу керек? Ол ;шін со;ан с;йкес идеология керек.
;лтты; идеяны іске асыратын идеология. Идеологиялы; негіз – ;лтты; идеяны; іргетасы, оны іске асыру т;ртібі болып табылады. О;ан мысал – ХУІІ-ХУІІІ ;асырда Т;уке хан д;уіріндегі б;кіл ;аза;ты; ал;аш;ы пірі М;сір;лі ;рекеті. М;сір;лі пір «Жеті Жар;ы» ;абылдан;аннан кейін о;ан ;осымша ;зіні; рухани ;а;идасын берген. Б;л ;а;ида «Жеті Жар;ыны;» оны іске асыратын рухани ж;не теориялы; негізі болды. Рухани ;уатты; не екенін жа;сы білетін М;сір;лі сопы ;зіні; осы имандылы; шарттары ар;ылы халы;ты; рухын к;теріп, оны; болмысын ;згертіп жо;;арларды; бетін ;айырды. Сол сия;ты б;гінгі ;лтты; идея;а да негіз керек. Б;л негіз ;лтты; идеяны іске асыру жолы, оны; іргетасына айналады. Идеология ;лтты; идеяны; ішкі тірегі, рухани ;уатыны; ;айнар  к;зі болу;а тиісті.  Сонда ;ана «М;;гілік Ел» идеясы іске асып, ол бос ;раннан психикалы; ;уат;а айналады, жігерленген халы;;а ;зіні; негізгі ма;сатына жетуге м;мкіндік береді.
;аза;ты; ;лтты; идеологиясыны; ерекшеліктері. ;рбір халы;ты; ;лтты; идеясын іске асыруда ;з ерекшеліктері болады. ;рбір жан иесін микрокосм, ал халы;, мемлекет т;різді ;;рылымдарды макрокосм ретінде ;арастыратын болса;, оларды; даму за;дылы;тары ;;сас келеді. ;рбір    жан иесіні; келешегі ;ш н;рсеге (оны; шы;;ан тегі, жан д;ниесі ж;не ;мір с;ру ортасы) байланысты болатыны М;сір;лі ;мірін сарала;анда айтылды. ;аза; хал;ыны; келешегін, сонымен бірге оны; ;лтты; идеясын іске асыру барысын да осы ;ш ерекшеліктер аясында ;арастыру;а болады. Осылай елімізді; «Н;рлы к;ш» ба;дарламасын жар;ын болаша;;а ба;ыттау;а м;мкіндік беретін хал;ымызды; ;зіне т;н ;лтты; ерекшеліктерін к;ре аламыз. Б;лар халы;ты; потенциалды, ;лі іске аспа;ан ішкі ;уаттары.  Ол ерекше ;уаттар т;мендегідей.
Біріншіден, б;рын;ы ата-бабаларымызды; б;кіл ;лемге ;йгілі жо;ары ;асиеттері мен ерлік істері. Тарихи деректерге с;йеніп, к;шпелі еркін ;мір с;рген т;ркі халы;тары бас;а отыры;шы елдерге ;ара;анда ;андай жо;ары жетілгені ж;не оларды; ;міріне ;лкен ы;пал жаса;аны туралы мысалдар к;п ж;не олар жо;арыда айтылды. Осылай ;лтымызды; тектілігін к;реміз.
Екіншіден, бізді; ;л-Фараби, Ахмет Яссауи, М;сір;лі, Абай мен Ш;к;рім т;різді данышпан, ;улие бабаларымыз бар. М;ндай рухани бай ел ;лемде к;п емес. Б;л ;аза; хал;ыны; жан д;ниесіні; ;те жо;ары рухани екенін білдіреді.
Сонымен, халы;ты; жетілуіне ;ажетті екі жа;дай – жан д;ниесі мен тегі – жо;ары де;гейде бол;ан екен. ;шінші жа;дай – ;мір с;ру ортасы. Халы;ты; ертедегі таби;и ;мір с;ру ортасы ;згеріп, б;рын;ы ер ;аза; б;гінгі «;ой мінезді» ;аза; болып отыр. Б;л «;ой мінезділігімізді» ;згертіп, ;айта ;алып;а келтіру бізді; міндетіміз. Б;л ;зімізге байланысты. Б;гінгі ;мірді ;лтты; идеология ар;ылы сол ма;сатта д;рыс пайдалана білуіміз керек. Сонымен, ендігі міндет – жо;алт;ан ;;ндылы;тарымызды ;айта тауып, жетілу жолына т;су ;шін ;шінші жа;дайды – ;мір с;ру ортасын – ;згертіп, жа;сарту керек. Ма;сат – ;аза;ты; ерж;рек ;асиетін ;алпына келтіріп, ;лтты; намысты ояту. Халы;ты; ;мір с;ру ортасын ;алпына келтірсе, адам ;згеріп, ;о;ам т;зеледі. Сонымен бірге, керісінше, д;рыс ;мір с;рген адам ;зіні; ;мір с;ру ортасын ;згерте алады. Осылай орта мен адам бір-біріне ;зара ;сер етіп, ;о;ам ;згереді. Ол ;шін адамны; сана-сезімі д;рыс болуы керек. ;рбір ;о;ам м;шесін, сонымен бірге, ;скеле; ;рпа;ты д;рыс т;рбиелеуді; осындай ма;ызы бар.
Ендеше, сол тектілігімізді ;айта ;алпына келтіріп, б;рын;ы ата-бабаларымызды; ерлік істерінен ;лгі алып, сондай болу;а ;мтылу ар;ылы ;лтты; санамызды ;сіру ;те ма;ызды м;селе. Осылай ;лтты; идеяны іске асыру жолын – ;лтты; идеологияны – табамыз. ;лтты; идеология – ата-тегімізден берілген жа;сы ;асиеттерімізді ;алпына келтіру. ;зімізді; жан д;ниемізді жетілдіру ;шін осы бабаларымызды; ;алдыр;ан ;;нды м;расы толы;ымен ;абылдай білсек, соны; ;зі жеткілікті. Оларды; бай м;раларын д;рыс игере білу ;осымша бас;а еште;ені ;ажет етпейді. Себебі онда адамны; рухани жетілуіне не ;ажет болса, соны; барлы;ы берілген, тек соны к;ре біліп, оны ;зімізді; рухани болмысымыз;а айналдыра білу керек.
;лтты; идеяны іске асыру жолдары. Идеяны іске асыру ;шін ;уелі халы;ты; о;ан деген ынта-жігері керек. Ынта мен жігер – халы;ты; сана-сезіміне, рухани де;гейіне байланысты.
Адамны; рухани де;гейін к;теруде, ;рине, дінні; ма;ызы ;те зор. М;сір;лі пір ;з кезінде халы;ты; имандылы;ын ;сіруде дінді жа;сы пайдалана білген. Біра; заман ;згерді. ;азіргі заманда дін ;зіні; ал;аш;ы ма;сатынан айырылып, ;зі ;иын жа;дай;а ;шырап отыр. Адамны; рухани де;гейі т;мендегендіктен, дінні; ішкі ма;ынасы ;мытылып, тек сырт;ы к;рінісі ;ана ;алды. Абай бабамыз ;зіні; жиырма сегізінші ;ара с;зінде дінні; ішкі ж;не сырт;ы ма;ынасы болатынын ескертеді. Ішкі ма;ына адамдарды біріктірсе, ал сырт;ы к;рініс тек ;ана оларды; арасына жары; салып, б;леді. Дінні; ішкі ма;ынасы – иман, ;орша;ан таби;атты д;рыс пайдалану ар;ылы адамны; Алла та;аламен байланысын ны;айтып, ;ркімді ;мірді; т;пкі ма;сатына – Т;п Иеге – жетелеу. Біра; ;азір б;л ;лы ма;сат ескерілмейді. Оны; орнына адамдар діни р;сім т;рлері мен ;ибрат жасайтын орындар т;різді сырт;ы к;рінісіне к;бірек к;;іл б;ліп, Алла жолын б;лшектеуде. Дін дегеніміз осы деп т;сінеді. Б;л ;;былысты, тіпті, мектеп о;улы;тарынан да к;руге болады. Б;гінгі к;ндері мектеп ;абыр;асында «Дінтану» саба;ынан о;улы;тар бар. Б;л о;улы;тарда діндерді; пайда болу тарихы, догмалары мен р;сімдері беріледі. Ал оны; ішкі ма;ынасы ашылмайды. Дінні; ішкі ма;ынасынан б;лінген б;л сырт;ы к;ріністер діндерді бір-бірінен алша;татып, діндерді бір-бірінен б;лектейді. Осылай ішкі ма;ынасын ;мытып, сырт;ы к;рінісін д;ріптеген діндер ;зара келісімге келе алмай, б;гінгі к;ндері Ш;к;рім с;зімен айт;анда «Дін десе, есті азамат т;ра ;ашты» заманы туып отыр. Сонды;тан д;рыс ;абылданба;ан дінді ;о;амды; м;селелерді шешуде пайдалану мемлекетті; бірлігін б;зып, келешекте ;лкен ;ауіп тудыруы м;мкін.   
Сонымен бірге, біз дін мемлекеттен б;лінген зайырлы елде отырмыз. Мемлекетті; дін істеріне ;олын с;;уына ;;;ы жо;, сонды;тан ол ;з м;ддесі ;шін дінді толы; пайдалана алмайды.
Осындай себептер халы;ты; рухани жетілуінде дінні; ше;берін тарылта т;седі. Бас;а жол керек. Ол жол – ;лы бабаларымызды; рухани м;расын пайдалану. ;лтты; сезім ;р адамны; ж;регінде орналас;ан, тек соны оята білу керек.   
Халы; рухын т;рбиелеуде б;гінгі зайырлы мемлекетіміз ;шін е; тиімді ;діс – ;л-Фараби, Ахмет Яссауи, М;сір;лі, Абай, Ш;к;рім сия;ты бабаларымызды; м;расы. ;лы адамдар жеке топтарды; м;ддесімен шектелмейтін б;кіл адамзат;а орта; ;;ндылы;тарды береді. Сонды;тан оларды; м;ралары адамдарды жіктемей, керісінше, біріктіріп, бір ма;сат;а ж;мылдыра алатын жа;сы ;;рал болып табылады. Рухани сана ;скенде, Олжас С;лейменов с;зімен айт;анда «Бас;аны; тауын т;мендетпей, ;з дала;ды ас;а;тату;а» м;кіндік туады.      
;леуметтік-саяси, ;гіт-насихат, т;рбие ж;мыстарыны; барлы;ын осы ;лтты; идеология;а ба;ытта;анда ;ана халы;ты; сана-сезімін ;сіріп, б;л идеяны ж;зеге асыра аламыз. Сонда ;ана алдымыз;а ;ой;ан ;лкен міндетке – «М;;гілік елге» – жетуге жол ашылма;.
;лтты; идеяны іске асыруды жеті де;гейге б;луге болады (сызбаны ;ара;ыз).
1. Б;гінгі ;о;амда;ы жа;дайды т;сініп, оны мойындау – жем;орлы;, коррупция, бюрократизм, рухани то;ышарлы;, ысырапшылы; ж;не сол сия;ты та;ы бас;а да ;о;амда;ы кемшіліктер.
2. ;алыптас;ан жа;дайды т;йсіну. Орманда адас;ан адам ;зіні; адас;анын сезгенде ;ана ол одан шы;у жолын іздей бастайды. Сол сия;ты ;рбір адам, сонымен бірге б;кіл ;о;ам болып, б;гінгі жа;дайымызды д;рыс т;сініп, ол кемшіліктерімізді мойындай білгенде ;ана ;лтты; идеяны іске асыру;а жол ашылады. ;уелі ;зімізді; кім екенімізді т;сініп, ;айдан келіп, ;айда баратынымызды ба;дарлап, сонан кейін о;ан жетуді; ;ай де;гейінде т;р;анымызды аны;тауымыз керек. Жа;сы-жаман жа;тарымызды бас;а ;лттармен салыстыра отырып, алды;;ы ;атарлы елдерге к;з салып, оларды; жа;сылы;ын алып, жаманды;ынан ;ашып, адамзат ;о;амында;ы алатын орнымызды аны;тап, т;йсінсек, сонда ;ана ;рі ;арай ;суге м;мкіндік туады. Б;л – жетілу шарты. Жеткен де;гейді аны;тап алмай келесі де;гейге к;терілу м;мкін емес. Не;;рлым ;з жа;дайымызды д;рыс т;сініп, т;йсінсек, сол;;рлым оны ;згертуге ынта-жігеріміз жо;ары болма;. 
3. Даму нысанасын ;абылдау. Жа;дайды т;сінген со;, оны ;рі ;арай ;згерту ;шін ба;ыт беретін нысана керек. Нысана – ата-бабаларымызды; ;асиеттері. Ата-бабаларымызда ерлік ;асиеттер бол;ан, ендеше ол ;асиеттер бізде де бар. Ма;сат – сол ата-тегімізден берілген ;асиеттерімізді ;алпына келтіру. Ол ;шін тарих;а ;;іліп, б;рын;ы ата-бабаларымызды; кім бол;анын т;сініп, оларды; ;лы ;асиеттеріні; сырын д;рыс т;сініп-сезіну керек.
4. Тегімізді ;алпына келтіру жолын іздестіру. Ата-бабаларымызды; ерлік ;асиеттеріне к;з жеткізгенде ондай ;асиеттерді; бізді; бойымызда да барына к;зіміз жетеді. Сонда олардан ;лгі алып, ;зімізді; ;мытыл;ан сол ;асиеттерімізді  ;алпына келтіру т;сінігі, ынта туады. Енді сол ынтамызды іске асыру жолын іздестіруіміз керек.
5. Тегімізді ;алпына келтіру жолы. Жо;ары адамгершілік ;асиеттерді ;алпына келтіру ;шін со;ан с;йкес рухани де;гей керек. Сонды;тан рухани білім алып, со;ан с;йкес болмысымызды ;згертуіміз керек. Ол ;шін т;мендегідей шаралар ;сынылады:
– Дінні; ішкі ма;ынасына ;;іліп, оны; рухани шапа;атын ала білу.
– ;л-Фараби, Ахмет Яссауи, М;сір;лі, Абай, Ш;к;рім сия;ты бабаларымызды; рухани м;расын игеру.
– Мектепте валеология, абайтану, ;зін-;зі тану, дінтану т;різді п;ндерді ;алпына келтіру.














































6. Бабаларды; ерлік ;асиеттерін бой;а сі;іру. Рухани білімді іске асыру керек. Рухани жетілген адам ;зіні; болмысын о;ай ;згерте алады. Рухани білімді іске асыру жолы – ал;ан білімнен ауыт;ымай, таби;атпен ;йлесімді ;мір с;ру. ;йлесімді ;мір зор денсаулы; беріп, ;уаныш пен ба;ыт;а толы болады. Рухы мен дені сау азаматтар ;о;амды жетілуді; жо;ары де;гейіне к;тереді.
7. М;;гілік ел. Жетілуді; жо;ары де;гейіндегі ;о;ам ;за; ;мір с;ре алады. М;;гілік ел дегеніміз осы. Б;л де;гейге жеткен ;о;амда халы; ;за; ж;не ба;ытты ;мір с;реді.
;лтты; идеяны іске асыруды; б;л де;гейлері халы;ты; санасына жол ашып, ынтасын ;сіреді. Халы;ты; ынтасы оны; санасыны; де;гейіне байланысты. Егер адамны; санасы ;ссе, оны; е;сесі к;теріліп, ;зіні; ма;сатына жете алатындай к;ш-;айрат;а ие болады. Сананы; ;суі мен адамны; жан-жа;ты жетілуі бір-бірімен ты;ыз байланысты.
;азіргі заман;ы ;аза; ;шін ;лтты; идея осындай болу;а тиісті деген ой келеді. ;лтты; идеямен ;арулан;ан ;аза; хал;ына бас;а т;ркі елдері жа;ындасып келешекте б;рын;ы Т;рік ;а;анатын ;айта ;алыптастыру;а жол ашылады.

17.08.2016 ж.