Гъул кьабул гъабшир

       ГЪУЛ КЬАБУЛ ГЪАБШИР

       (Ихтилат)

Сивик ктайи диф. Дагъ вуйи такабур.
Раццар алац1найи жилари, латар ккац1найи хпари!
Гъюлягъ гъяйиб адар, гъя вари лижягъ!
Лижягъ гъяйибси дар сар…

Хянаккишв – хашван хал ккадру! Хамхрари хурайи кегьневал! Адайи арслар кудугъну! Аьгъю шуйи хил кайиб дишагьлийин!

ТIюрхъяр кади, кIару капрондин калготкйир али хпири, чан, сабди яркьуди чIул дизигнайи сабйир хъзигури ултIуфу ва "гъяргъдийиз" кIури, ацIу духьнайи ликарин машарилан карк алдату.

***

Раццарихъ дийигънайидар, му дишагьлийин кьамкьарин цIиб зиъхъанси ккидирчнайи  ликариз тямягьниинди лигбахъ хъайи. Дурариз чпин гъаншаризди гъюрайи му уччвур рякъюрадайи, хъа...

Дишагьлийи саб нач-гучI адарди гьерху:
– Мемедейин хулар наанди гъя?

Жилариз саризра ебхьурадайи. Гьаз мурар урхну дийигъна?

– Учвуз чIал гьархнайин дарш! Йиз машназди лигай! – Пагь к1убан дишагьли! Ари гьамци духьну ккунду дицдар «улариз»!

Му жилар гъира раццарихъ гьаци чIал дибисну дийигънамишул.
Гьаз аьгъя дурари фтикан фикир апIураш.
Фикир ашул к1ураначва дурариъ… Чпин хпарин дяркънадруси ликар!

Гьаци вушра, дишагьлийиз фикир дилибхру къуру сесерин жаваб дурарикан гъабхьнийи.
Дугъу чпиз гъапи чухсагъул дурариз гъеебхьнушкьан аьгъдарзуз.

***

Кьюбиб хиларикк ккайи, юкьуб мурччвнан аьхю сумккйир, хянаккинди ккучIвубси, урчарихъ мурччвазди дивнийи му шуру.

"Йиз хал фунуб вуш аьгъдарди узу палтар наанди гъахидихъа, белки Мемедейи му аьхю хуларикан варитIан уччвубсиб хал узуз тувуршул". – Гьамци дугъан кIваан гъубшнира вуйи.
Гъилигу гьялариан лепе-лепеди кIул кутIубкънайи, гергми успагьи маш гьяйи, саб тягьярин жандак хъайи, чру уларин дишагьлийиз му гъул-хал кабалгганси гьибгърийи.

"Автобусдин гъячIябгъю скамейкайихъ хъабсну калготкайиан гугра удубтIдизки", – кIури, гъябтIнайишвахъанди канчI за дапIну гъилигу ва дишла, "айиб апIурда" – фикир дапIну деебту.
ДючIюргънаш, кушар чан гъатариинди дахьбан бадали кIул гъутIубччвури, улариин алахьнайидар тIубахьди минди-тинди гьадаъу. Хъа, умбрарианзина чаз танишсуз йишваригъинди гъушу...

Хуларигъ фужкIара гъядайи.

***

Сунайи бистниъ келемарихъ шид хъубзну ккудубкIу. Бамбгин атIнар али ликар резиндин чекмйириъ урччвнашра кьяши гъахьнийи. Хиликк рукьан бедре, гъюнихъ гъагъи гвар хъади, "жюркь, жюркь "апIури Суна латаккна гъушу.
Икризди учIвури к1юлгъян ис дапIну чан атIнар ирху, чекмийир забориин кьикьар асисди улурччву ва латкканмина гъячIалди гъафиган, кацIу ликар алжагъуз хъюгъю. "ЯзухъинкIана йиз ликарин! Гурдмаркьана хпи ш'ванси имдардиз!.." – кIури, кьамкьарин ичIариккансина шми духьнайи гурдмарилан шид ктубзури карк ктату ва хъунти духьну, утIури утIубчIвурайи аьхю мурклин шибдииннакьан Сунайи чан гъабчIи хам алдабхьурайи тIубар гъуху.
"Саб аькьюллу алабхьрубкьана ккубкьундардузуз. УчIукьу калушар алахьбу мурклариин гьялра алмидардийиз. Мемедикьан фила гъюйкIан! Гьаму ражари уччву сабйир хидиза кIури гаф тувунзуз. А-а-ади юкIв абгру жилир гъахьундардузухъ!" – Гьамцдар гафар чан-чакди апIурайи Суна хянакк ккучIву ва дугъан кIару уларикк кьюб аьхю гьадму сумкйир ккархьу.
"Жан Рабби, йиз жилир гъафнура ву, аьхю гъагъарра хьа!  Сарира цIийи чIал гъапIундайдузуз! Жан йиз Мемеде!.."
Тинаси Сунайиз уччву сабйир гъяркъю. Дюн'я чанубси гъабши шаду бицIирси думу дурариин алархьу. "Йиз жилириз узу гизаф ккунду! Рябкъюрвуз, фукьан уччву, йиз кIваъ айидарсдар сабйир духнадарин!"
Жилир айи хулазди гъягъяйиз дугъу сабйир алахьу, дугъриданра, ерцIну урзидарсдар вуйи. Сабйир жилири чаз духнайиб сижариз дярякъри пну Сунайи умбрарихъ хъайи тахчайигъинди жин апIуру ва чан ккунирин гардандиъ архьуз гьяракатниинди заан мертебайизди утIурччву.

***

Чан нубатнаъ "Чру улар", вари хуларигъян гъидицну ккудубкIнайи, ва дураригъян варитIан уччвуди дабалгнайи хал ктабгъу.
Цалик кебхнайи халачайин гьацI кьялаъ дугъаз чан жилиринна сарсана хпирин сатIиди йивнайи аьхю портрет гъябкъю. "Гьаму фуж ву гьамцир, гьа-а-а, Мемедейи гъапундайин гъулаъра хпир айиз кIури, гьадму вушул гьа?! Чаз фуж ккушра ишри, узуси уччвур дарда байкIа! Мушвак, гъийигъхъантина йизна Мемедейин портрет хьибди!"
Шикилдилансина ахьу "Чру улари"  "Кюкйирин цIар" чичнан гъирагъдихънаси "28-пи январь бабкан гъахьи йигъ вуди Сунайи Мемедейиз тебрик апIура!" дибикIнади гъурху.  "Ав, ав, йиз ккунири хпирин ччвурра Суна вуйиз кIурайи. ФукIара дар. Уз'интIан уччву ччвурра алдарда!"
Устлин маш вуйибси илипнайи гюзгдикк ккайи шикларигъра гизафна-гизафси Сунайинна Мемедейин суратар рякъюйи.
"Йиз Мемедейи фици хьнура, узутIан му заъканди дисдар. Хъа ич хъана гизаф шиклар аяч. Гьамус душну сумкйир йиз хулазди хидиза ва вари шиклар, Сунайиндар ккадагъну, гюзгдикк ккивдиза" – кIури фагьмихъ хъахъур хул'ан удучIвуз урчIарихъна гъярайир гъапа-гъапди "КIару улариин" алахъу.
Чан хулазди арццу урчIаригъ Сунайиз сар дишагьли дийигъну гъяркъю ва чан-чахъ хътругъди, гучI гъабхьир кьяляхъ хътIурччву.
"Чру улариз" шиклик кайи даркбариинди аьгъю гъабши: му, кIару улар айир, чан жилирин хпир – Суна вуйиб.
– ГучI мабхьан, Суна, гучI мабхьан, гъач, гъач, – кIури, "Чру улари"  "КIару уларин" гъючIниккан дидисну, чан хулазди гъурху.
Суна гукIун-гукIури устлихъ хъайи курсдиин деу ва таниш дарурихьан нач'валра кади чан кьул ккайи юбкайин канчIар гъяцIли кьамкьарилансина гъизигу, ликар кIуруш, курсдиккинди ккучIуху.
Кьюбиб хиларра дивандилантина минди-тинди деетну, кьамкьлихъ кьамкь хъипну "магьа лиг, йиз ликар фукьан уччвудар вуш" кIуруганси, "Чру улар" кьял хъипну, ккатIарццну деу.
Саб-кьюб минутдизкьан дурар ккебяхъну гъузу, хъа юкIв кбибисрайи "КIару улари" гьерху:
– Багъишламиш апIин уву узуз танишур дарзуз?
– Вайгьарай, Суна, хъа, йиз хиял жараси вуйиз. Даршиш узу кьабул апIурайир дарна?
– Учу хяли-хпариин, хяли-жвувариин гьарган шад вуча, гьаз кьабул апIдархъа, апIуруча. Баб бицIидарра хъади хутIликна душна. Дурар гьаммммус гъиди.
– Хъа Мемедей нашди?
Думу Ставрополиз лембйир уч апIуз душна! Гъюрури дяхин хурза гъапну!
– Уву дюз кIурайва, Суна?

Чан жилир гьерхрайиган, Суна айибтIан артухъ мюгьталвали гъадагъу. КIвахъни духьнайир, думу учв рукьан къяфсиъ итнайиси дараскьалди ккагънайи.

– Хялиш-хпирихьан мици гьерхубра ухшар дар, хянакк ккайи сумкйир явдар вуйин?
– Ав, узу удучIвну гъафунза, Суна.
"Вайгьарай узу гьапIрайиш..." – кIури, Суна алишвлан гъудужвну, чав жин гъапIу сабйир гъядягъюз хянаккинди гъажаргъу; дугъан кьяляхъди – "Чру уларра".
– Фу гъабхьну, Суна, фу гъабхьну?
Сунайи сабйир сумкайин гъвалахъ диву. "Чру улар" умбрариъ деъну "КIару уларин" гьяракатариз  лигурайи.
Гьаму арайиъ, итIру укIарра хьади, шубур бицIирра хъади, мурарин бабра хянаккинди ккучIву.
"Адаш гъафну, адаш гъафну..." – кIури, бицIидар шадну йикIури сумкйириин алархьу. Хъа баб, аьдалатсузди умбрариъ деънайирихьинди мюгьталди гъилигу.
Дугъазра, му уччву дишагьли фуж вуш аьгъдайи.
Аьхирки, багахьнаси дуфну, жандин саягъ хилиз гъадабгъну "Кару улари"  "Чрударихьан" гьерхру:
– Уву фуж вува?
– Дугъриданра узу фуж вуш аьгъдаричвуз?
– Ваъ!
– Мицир кьямш шайиз аьгъдарди ужу ву. Гъулра, халра кьабул гъабхьнийиз аьхир, хъа узуз кучIлар гъапIу йиз жилирин... Жилир даршра – даришривучв! Жиларин мурар?! Жилиз зигривучв!
…

***
…
Раццарихъ хъайи жилариз дишагьлийин хиликк ккайи сумкйир рякъюрадайи, гьаз вуш кIулар тIурччвурайи...