Биц1идарин рякъбар

                БИЦIИДАРИН РЯКЪБАР

– Китабдин дуст духьну ккунду.
– Узу дидин дуст гьаз шулу. Думу йиз дуст ибшри!

                ***

Библиотекайихъна дуфну кьяляхъ хътакурихьан гьерху:
– Уву китабдин дуст вуйва?
– Жвуву-жвуван тяфир дапІну ккундар. Гьаддихьан гьерх!
 
                ***

Аьхюри бицІирихьан гьехру:
– Швнуб марчч хъачвухъ?
– Гьадрар хътарди ккундийзуз.
– Гьаз?
– Гьадрарикан мисал гьял апІуз дархьиган ич мялимди кьюб дивунзуз, хъа адашди гъурччвунзу.
– Хъа дарсар дургъ, фукІа шулдар.
– ФукІа шулдарш дурар дудургъну гьаз ву?!

                ***

Хябяхъган дадайи бализ бирмиш гъапІу:
– Ихь марччарин улихьна гъарах!
– Гъярдарза.
– Гьаз?
– Дурар шагьриан гъюрайидар дар.

                ***
 
Бали дадайикна ликриъ заз абснайиз кІури аьрз апІуру, ва дадайи:
«Сикинди гъузайва!» – кІуру.
– Ликриъ заз абснайиз гьаз гъапударва, дурар сикинсузариъ арсрудар ву, кІури?
– Узу дарпиш аьгъдайвуз?
– Ваъ.
– Магьа гьамус аьгъю йибхь!

                ***

– Я дая, узуз адашди бачІ хъабтІну, – аьрзачи шулу бай.
Дадайира:
– Лап дюз гъапІну!
Саб арайиласи, хулаъ бицІи чуччунра гьарай утІубччву, ва дадайи гъивурихьан, фу тахсир кади вуш, гьерхру:
– Я бай, гьаз гъивунва?
– Хъа уву, дая, гьацибдиз дюз ву кІурадайна?

                ***

Адашди чан балхьан гьерхру:
– Школа ккудубкІиган увуз фуж хьуз ккундувуз?
– Шаир.
– Шаир гьаз?
– Йиз тярифар апІуз.

                ***

– Машар гьаз дижикІнадарва? – гьерхру аьхюри бицІи балхьан.
– Гъи ич дадайи белччен апІурайич.

                ***

Йишвну адашдихъди чІат удучІву бали гьерхру:
– Я адаш, хядар шлин хул’ан кархьри ктІуршвури шулу?

                ***

Чпин адашдиз бицІи бали аьжайиб суал тувру:
– Гьяйван зиълан хъапIри шулу, машин – айтІан, йицар – улхьан, марччар – кьялхъян, хъа ху фици хъапІри шулу?

                ***

Дадайиккан бизар гъаши бали, дугъаз гиран даршлубси кІуру:
– Узуз кьадурдин йишв алабхъиш, фу ккун апІуруш аьгъяйвуз, дая?
– Ваъ. Хъа фу?
– Ухьухъ сарсана бай хъиршуб.
– Гьаз ву ихь сарсана?
– Увуз бирмишар апІуз.

                ***

БицІи чвуччву аьхюнурихьан гьерхру:
– Ил алдрурихьан гъягъюз шулин?
– Ваъ. Шли гъапунвуз?
– Магьа, варидари ихь тукандиз гъяфатар гъафну кІура.

                ***

Машиндиан швушв адагъну дяркъну хулаз гъафи бицІи бали чпин дадайиз кІуру:
– Швушв’ин келагъа илипну гъаз хуруш пуза, дая?
– Йип?
– Кьяляхъ гьедрергуз.
– Думу гьерграйинхъа?
– Ав. Ихь аби ухьуз курцІилра гьаци гъабхну, дарш рякъ аьгъю дубхьну кьяляхъ гъябгъюру, кІур.

                ***

БицІи бай, шулайи йигъар-вазарин гъич гъавриъ ахърадайи, ва аьгъю апІуз кунди, чпин адашдихьан гьерхру:
– Я адаш! Ригъ гьарган йигъну гьаз гьудубчІвуру, сабанкьан йишвну гьудудубчІвди?

                ***

Шагьриз душну гъафи бали, чаз гъябкъю аьжаинваликан адашдихьан гьерхру:
– Машинар гъягъру маставайин кІанакк фу кка, адаш?
– ФукІа?
– Дици вуш, трахтурари дидиз дибритІуз аьхю сусгар гьаз йивурайи?

                ***

Чаз аьгъю гъабхьи цІийи гьядиса бицІири дадайиз аьхю аьшкьниинди ктибтуру:
– Йишвна йигъ фици шлудар вуш пуза, дая?
– Йип, йиз ккунир.
– Улар уьлчІюкьган йишв шулу, арцнайиган – йигъ.

                ***

Шагьриз сифте ражари чан бай хъади гъушган, адашди гъадабгъну мароженное тувру. ЦІиб вахт ккудубшган, чаз туву мароженное бали дирипІрайиган адашди гьерхру:
– Фукьан ухди хътипІунва, сабсана, ккундимиш гъадабгъузавуз?
– Сабан хътипІундарза. МичІлиб вуйиган жибдиъ ивнайиз.

                ***

– Дагъларигъ архар гьаз гъяш аьгъязуз гьа, адаш? – тяриф апІурайи бали чан аьгъюваларин.
– Гьаз?
– Нирар гъягъюз.

                ***

Бализ адашдин насигьятарихъ хъпехъуз гизаф ккундийи. Ва, му ражнура учв читин дюшюшнаъ гьапІруш аьгъю хьуз ккунди чпин адашдихьан гьерхру:
– Уву, адаш, ху хъивруган маргъ гъадабгъ кІурва, хъа - микІ хъивруш?

                ***

Дадайи риш гъазан хуз чІуру хулаз гьаъру.
– Узуз дина гъягъюз гучІурзуз!
– ГучІуруш, увуз гучІ ккапІрурин кІуллан йивуз саб гакІвлин кьатІра гъадабгъ.
– Хъа думу кІул алиб дарш гьапІза? – суалниинди жаваб туву бицІири.

                ***

– ШейтІнарихьан увуз гьаз гучІдарвуз, дада? – кІури бицІи шуру гьерхру.
– ШейтІнари гучІар, гучІ шлударизтІан ккаъри шулдар.

                ***

ГвачIинган, кьюбпи мертебайин улдаригъян Эмейи икриъ айи бицIи шураз:
- Сабахайрар ишри Мелиса! – кIуру.
Хъа бицIири асккан:
- Дина йиз хил рубкьдариз – гъапи.

                ***

       Эмейи икриъ ккурттар урччурайи. Дугъу, ккурттар алжагъуз тазраз кIурнайиккан шид уч апIурайи. Эмейиз хабар дарди, Мелискайи тазраъ айи марцци штук чан сандалйир жикIуз хъюгъю. Му гьял гъябкъю Эмейик, гьацира кьитди гъюрайи штулан хъял кубчIвру ва тадагъну сандалйир, гатIахьну, хиларилан йивуру. Думу ишури гьудучIвуру.
       Минди, чан тапочкара хьади, Алисара адахъуру. Думура, жаргъури дуфну, дишла тазриинна гъюру. Уву мици апIарна, Эмейи, имбубсан хъюлу ацIну, дугъанра хилхъан йивуру. Алисара ишуз хъюгъру.
       Сарун Мелиска ккебяхънийи. Саб арайилан бицIидарин дадара ачмиш шулу. Дада гъяркъю Мелиска жаргъури душну кIуру:
       - Я дада, мягъян, мягъян! Эмейи увузра йивиди!

                ***

       Алисайин шубуд йис вуйи. Дурарин аба эргвал йивури дивандиин дахънайи.   
       Абайин, чазра аьгъдарди, кьякь ттутIубччвуру. Гьадму арайиъ, тамашйир апIурайи Алиса гъудужвну, душну, хянакк ккайи гаршок гъадабгъну, гъалпагъ алдабгъну, дубхну, дивандин улихь дивру ва чпин абайихъан хъичIихну, вуш-дарш, гаршокдиин дитуз хъюгъру. Хулаъ айидар, шулайи гьядисайиин мюгьтал духьну, гьаци аьлхъюйи!