Бугюнню тангаласы

Авуртагъан тобугъун чюпюрек булан да байлап, Ажай бугюн де ёлгъа чыкъды. Ол бирден-эки авуртмагъа башлагъан тобугъун докторлагъа гёрсетмек учун район поликлиникагъа барагъаны неченчи гезик экенни оьзю де билмей. Амма гьар гезик тарыкъ врачны тапмай, бошуна уьюне къайтмагъа борчлу бола. Гьали де Ажай ёл бойда, теренден тынышын ала туруп, маршуруткагъа къарай. Июль айны лап да яллав гюнлерини бириси. «Я Аллагьым, бугюн сама да ишлерим бажарылмасмы экен, я Аллагьым!», --деп, Ажай оьзю-оьзюне сёйлене туруп, жыжым йимик къыздырагъан гюнден башын къоллары булан ябып, гёзлерин ёлгъа къаратып эре тургъан. Шо вакътиде юртдан янгы жигули чыгъып гелегенин гёрюп, Ажай сююндю. Машин къаршысына гелгенде, Ажай иржайгъан гьалда къолун гётерип, алып гетгенни сюегенин англатды. Амма машинде олтургъан чагъаравулдагъы жагьил Гьамзат огъар бурулуп да къарамай, машинни газына басып, Ажайгъа чанг ташлатып гетди. «Гьейлер, бу яшланы рагьмусузлугъу ярайгъан зат чы тюгюл. Къыямат гюн ювукъ гелгени шондан да белгили. Аллагь къойса, атасы булан бир класда охуп, бир партада олтуруп, он йылланы боюнда къызардаш-уланкъардаш йимик тургъанбыз. Уланы атасына чы ошамагъан. Али чи бар эди нече де яхшы адам», -- деп къарсалап да алды.

Ажай поликлиникагъа етишгенде сагьат он битген вакъти эди.
Поликлиникагъа бу гезик де хыйлы адам жыйылгъанны гёрюп, Ажайны гёнгю бузулду. «Шундан бир заман да адам чы кемимей», -- деп оьз-оьзюне
сёйлене туруп, Ажай терапевтни кабинетини алдына багъып юрюдю. Ону
кабинетини алдында   оьзлени гезигин сакълап   эре тургъан адамланы Ажай
санап да алды. Тюп-пе тюз он бир адам бар эди. Ажай он экинчиси болуп,
кабинетни къырыйындагъы скамейкада ерлешип олтурду. Амма
поликлиникадагъы адамны кёбюнден тувгъан тунчукълукъ ону гьалекленирди ва: «Аз замангъа къыргъа чыгъып, ел сама да тийдирейим», -- деп, Ажай къырдагъы терек тюпге багъып юрюдю. Тек авуртмагъа башлагъан аягъы ону гене поликлиникагъа гийдирди. Амма терапевтни кабинетини алдына етишгенде, гезикдегилени санаву дагъы да артгъанны эследи ва оьзюню алдында гирмеге герек эргишини артында гезигин тутмагъа сюйдю, тек бажарылмады. «Оьзюнгню гезигингни сен йибердинг, сюймесенг чыкъмагъан болгъай эдинг», -- деп, Ажайны гезигин алгъан орта чагъына етишген бир ят тиштайпа ону абатын алмагъа да къоймады. Тез вакътини ичинде кабинетге гирмеге болмажагъын билген Ажай, скамейкада да олтуруп, йыламсырады. Тек ону бир адам сама да эслемеди. Ким биле, эслеген буса да ярай, тек ону къыйыны алмагъа сюйгенлер табулмады.

Ажайны гезиги етишгенде, гюн къушлукъгъа тюшген эди. Тамгъа илинген
сагьат дёрт болмагъа он минут къалгъанны гёрсе эди. Ажай авуртагъан
тобугъун иелтмей, акъсакълай туруп, кабинетни эшигин ачып, ичине гирмеге сюйдю, тек кабинетни ичинден таба чыкъгъан яман аваз ону титиретип йиберди. Столну ариги янында олтуруп, кагъызларын жыйып турагъан яш къыз: «Гирип авара болуп турмасанг да ярай, аврувланы къубул этеген заманым битген, тангала гелерсен», -- деп, эшикден гирип де битгенче, Ажайны бу гечеси де юхусуз гетежегин англатды.

-- Я, беш минутну иши. Тобугъума бир зат чы болгъан, къызым, къарасанг
ярамайму, -- деп, Ажай ону бетине багъып тилекли гёзлери булан къарады.

-- Мен айтдым чы бир керен, тангала... Мен олай да сериалны башына
къарамагъа геч къалдым, -- деп, къыз шанжалындан туруп, халатын чечип,
чюйге илди. – Тангала сагьат он бирге шунда боларсыз, тобугъунга
къаларбыз, -- деп сёзю битгенни англатды.
Буса да, Ажай къызны намусуна тиймеге сюйгендей: -- Бугюн де чи мен
сагьат ондан берли кабинетигизни эшик алдын сакълагъан эдим. Къарагъан
бусагъыз чы ярай эди, -- деп оьпкеледи.
-- Мен сизин тутуп турмадым, сакъламагъан болгъай эдигиз. Тангала да
сюйсегиз гелигиз, сюймесегиз – гелмегиз, о сизин ишигиз. Огъар сизин
башыгъыз авуртсун. Шо магъа авара тюгюл, -- деп Ажайны эшикден чыгъарып, оьз-оьзюне дагъы да: -- Бу адамлагъа яхшылыкъ этип чи ярамай, нечик адамлар хари?!, -- деп, эшикни чюйлеп, поликлиниканы коридорундан
къыргъа чыгъып гетди. Бошагъан поликликаны коридорунда янгыз Ажайны
сюлдюрю гёрюндю. Бара-бара шо сюлдюр де гёрюнмейген болду.

Авуртагъан аягъын сюйрей туруп, Ажай поликлиниканы абзарындан чыгъып, юртгъа барагъан маршруткалар токътайгъан ерге багъып ёлун узатды. Ону гёнгю ёкъ эди. Ер-ерде токътай туруп, теренден тынышын ала, тобугъун байлагъан чюпюрекни онгара туруп, ол автостанциягъа етишди.
– Шунда магъа таныш адам сама да ёлукъмагъай эди, гёнгю де кюлер, --
деп ойлашмакъдан, Ажайны атын айтып къычырып, Салигьат гелди. –
Нечиксиз, район центргъа чыгъагъан кюйлеригизни гьали де къоймагъанмысыз?, -- деп, Салигьат соравланы явдуруп къойду.

-- Не бар эди бугъар да ёлукъмагъа, не ялгъан айтайым экен бугъар да, --
деп ойлашмакъдан, Ажайны гёрюп, хоншусу Солтан: --Нечикдир тобугъунг,
хоншум, къолайлашма къарамайму?, --деп сорап къойду. Шолайлыкъда Ажайгъа Салигьатгъа да оьзю нечик чыкъгъанны айтмагъа борчлу болду. Ажайны авруйгъан тобугъун гёрсетмек учун поликлинакагъа 3-4 керенлер гелген буса да, къаратып болмагъанны эшитген Салигьат ичинден «Бугюнню тангаласы да барны унутуп, оьз заманынгда халкъгъа сен де шолай янаша эдинг, эливаш!», -- деп ойлашды, амма Ажайгъа буса: «Бу гьалиги адамланы иманы да, намусу да къалмагъан. Шанжалгъа олтургъан олтургъан оьзлер де къарт болажакъны нече де тез унутуп къоялар», -- деп, гьалекленген Ажайны сабур этмеге къарады.

-- Сен чи тюз айта эдинг. Бирев де билип болмай оьзюне тангала не
болжакъны! – деп, -- Баркаман, чакъ да нече де исси болуп да къалды.
Кёкде булутну гиччи гесеги сама да гёрюнмей, -- деп Ажай хабарны башгъа
якъгъа бурмагъа сюйдю. Шо вакътиде Ажайны насибине юртгъа барагъан
маршрутка да гелип къалды ва ол, авуртагъан аягъын да унутуп,
маршруткагъа гирип олтурмагъа алгъасады.
Район центрдан юртгъа ерли 30 чакъырымгъа ювукъ ёл бар. Маршруткада
олтургъан еринде, Ажай терен ойлагъа батды. «Адам оьзюню тангаласы нечик болажакъны билеген болгъан буса не бар эди», -- деп такраллай туруп, ону гёз алдына гьалиден 15 йыллар алъякъда, оьзю бугюн эшик алдында къата туруп, аврувуна къаратып болмагъан поликлиниканы заведующийи болуп ишлейген заманлар гелип гетди. Ажайны шо вакътилерде танышы да--билиши де кёп эди. Амма Салигьат да айтгъан йимик, шанжалгъа олтургъан сонг, Ажай оланы барына да арт берди, оьктем болду, гьатта атасы авругъан
заманда да гёрмеге гелип болмады. Атасы огъар бозаргъан кюйде оьлюп де
гетди. Амма Ажай буса ону ясына халкъ булан гелди, халкъ булан гетди.

Ажайны эсине шо вакътилер гелген сайын, ол гьалекленип йибере. «Врачланы яшавунда не болмай? Олар адамны ажжалдан сакълап болмай чы? Етишген-етишген гете. Аллагь язгъанны гёрмесе кюй ёкъ», -- деп ойлашса да, оьзюню заманында кёмек этип болмагъан бир аврувну бет-келпети гьали де гёз алдындан таймай.
Шо гюн де бугюн йимик яллав эди. Ашлыкъ къайтарыв заман. Камил юртда
комбайнёр болуп ишлейгенине де хыйлы бола. Оьзюню ишини устасы. Тек уллу бола туруп, ону заман-заман давление къыйнай эди. Шо йыл буса ону
давлуние айрокъда кёп инжитди. Гьасили, авлакъда оьзюню комбайны булан
ашлыкъны чалып турагъан вакътиде, комбайны къызгъан кабинасы ону олай да гётерилген давлениесин дагъыдан-дагъы оьрге гётере ва, башына къан
чабып, Камил кабинаны ичине йыгъыла. Ону кёмекчиси Агьмат гьалны англап, тез комбайны токътатып, «Скорыйгъа» телефон сёйлей. Шо гюн буса дежурный Ажай болгъан. Ажай тезлик булан аврувгъа етишмеге тарыкъ болгъан буса да, алгъасамай, оьзюню ишлерин битдирип, кёмекге етишгенче, Камил парахат болуп да бите. Амма шо гюн Камилни янында болгъанлар сёйлейген кюйде, заманында огъар кёмек этилген буса, ол сав къалажакъ да болгъан.

Бирдагъы гезик буса Ажайны уьстюне, дарманлагъа рецепт язмакъны тилеп,
астма булан авруйгъан Къурайыш гире. Ажайны аврувланы къубул этеген
заманы буса битгенине беш минут да болмай буса да, ол огъар: «Мени
заманым ёкъ, тангала гелерсен», -- деп йибере. –Мени чи шо рецептге
юрюйгениме уьч гюн бола. Шо даранларсыз бола бусам, шону мен сизге къоюп да къояр эдим, -- деп гьалекленген   Къуруйышны авруву къысып, Ажайны кабинетинде йыгъыла. Ону бутлап-къоллап дегенлей, реанимациягъа салалар. Тек ол да айыкъмагъан кюйде экинчи гюн гече гечине.

Озокъда, бу оьлюмлерде Ажайны гюнагьы болмагъан буса да ярай. Ажай оьзю де такраллайгъан йимик, гьар адам Аллагь язгъанны гёрмесе амал ёкъ.
-- Камилге де, Къурайышгъа да Аллагь шолай язгъан болгъандыр. Не эте,
оланы ажжалдан къутгъармагъа мен Аллагьманмы? Мен де чи адамман. Адам янгылыша. Мен де шолай янгылышдым, -- деп ойлаша туруп, Ажай терезеге къарай. Гюнню иссилигинден бечиген тереклер, ахыры--арты ёкъ
дангыллыкълар огъар гьар адамны яшаву да шолай битегенни эсге сала.
Табиатны шо гюнлюк гьалына Ажай оьзюню къысматын тенглешдире: о да
бечиген, дангыллыкълагъа айлангъан. Ажай учун къыйналагъан, талчыгъагъан дюньяда бирев де ёкъ. Авлетлерини гележеги учун талаша туруп, оьмюр гетген. Амма олар да, къанатлары къатгъан къушлар йимик, гьариси гьар якъгъа учгъанлар.
-- Бу яшавну бошуна... Уьй-эшик, яшлар дейбиз. Олар буса бизин
ташламагъа ер излейлер. Муна мени де ташлады чы. Яшлар боламы, эгер
йылда бир керен сама уьстюме гирип чыкъмай буса! Яшав – ялгъан! Яшавда
насип де ёкъ! Гьали чи иман да, намус да къалмагъан, -- деп гёнгюрев эте
туруп, Ажай дагъы да, -- Эгер яшавумну янгыдан башлама болгъан бусам,
мен бир де яшав учун жанталашып айланмажакъ эдим. Ингдегиси, бугюнню
тангласы барны унутмагъа тюшмей экен. Мен буса шоланы барын да унутгъан эдим, -- деп теренден кюстюндю.
Район центрден гелеген маршрутка буса юртну ичине багъып бурулду ва ону
артындан чыкъгъан чанг оьрге гётерилип, гьавагъа сингди...

Герейхан Гьажиев.