Икымше йоратымаш

ИКЫМШЕ Й;РАТЫМАШ ТЫГАЙ МО?
Мыскара йолымаш

Васёк тений визымше классым тунем пытара. Ынде тудо кугу лийын. Эшеже, тачат шкежат лачымын умылен огеш мошто, ик жаплан ала-мо тугай лийын каен ыле. Шошо толмо дене, ломбо пеледме дене, пырля тунемше Маша л;ман ;дыр, классыштышт эн моторжо, эн чеверже, тудлан путырак келшен шинчын. Машам тудо ынде семынже ш;м йолташыжланак шотла.
Икана, урок деч вара, школ кудывече гыч пырля лекмышт годым, Васёк иквереш тунемше ;дырлан чон шолын ойлаш т;нале:
-Мый тыланет, Маша, лачак тыланет гына, палет, мом ыштен кертам?
-Мом? – трукышто л;дынат колтыш тудыжо.
-А теве тиде пушенге вуйыш к;зен кертам!
Тыге пелештышат, Васёк тунамак воктене шогышо, ужарген шушо куэш к;заш тунале. Шкеже куэ т;н пелен ошемын, н;рг; лышташыж дене ужарген пытыш гынат, мо шонеда, куэ вуй йотке, парчаже мартеак к;зен шуо вет. 
Тольык Васёкын тыгай талылыкше, подвигше, манына, ;дыр чоным нигунарат ыш тарвате, ышат ;рыктаре. А молан тыште ;рашыже? Школыш коштшо кажне йоча пушенгыш к;зен кертеш. Кенежым гын, эсогыл лу-латкок ияш ;дыр-шамычат ломбыгичке кочкаш ломбо вуй йоткеак к;зат…
;рыктараш шонышо кавалерын пушенге вуй гыч мыз-муз волен шумыжым ;дыр вучен шогаш ыш т;нал. Ковыран гына м;нгыж; ошкыл колтыш.
-Таче нимо денат Машукын кумылжым савырен шым керт гын, - шонкала Васёк, - эрлаже мом-гынат, путырак ;рыктарышым ыштыман…
Чынак, эрлашынже Васёк адак урок деч вара Машам ужатен ошкыльо. Посёлко кыдалысе изирак энер пелен ошкылшыштла, онча, йолгорно воктенак иктаж пел пуд утларак нелытан лийшаш к; моклака кийылтеш.
-Маша, - манеш, - ужат тиде к; моклакам?
-Ужам, - вашешта садыжат.
-Палет, чечас мый тудым вес сер йоке кудалтем.
-А молан?
-Кузе от умыло? Конешне, тылат верч! – шокшешт пелештыш самырык кавалер.
-Тугеже, тынарак тыланет к;леш гын, айда, кудалтен ончо, - ыштале Машажат.
Неле к; моклакам кок кидше дене кучен, Васёк сер т;рыш миен шогале. Вара ик гана, кок гана, кум гана л;нгыктен, пел капше утларак савырналтен, к;м кудалтен колтыш да тыгодымак шкежат «шывырдо-ок!» в;дыш волен возо. К; моклакажат вес сер йотке ыш шу, Васёк ончыкак веле шунгалте.
Шошымв;д деч вара эше яндарешт шудымо энер в;дышт; шывыр-шовыр п;рдал толашышат, вуй гыч йол марте н;рен-лавырген пытыше самырык качымарий, ;дырым ужатен шуктыдеак, м;нгыж; соптыртатыш…
Вес кечын Васёк адакат урок деч вара Машам ужатен ошкыльо. Адакат ;дырым мо дене гынат изин-кугун ;рыктарынежак.
Ўдыр илыме п;рт мартенат торажак кодын огыл ыле, онча, урем покшелнак легковой автомашина шога.
-Маша, - манеш Васёк, - а палет, могай тиде машина?
-Маркыжым ом пале, но т;сш; гыч коеш: ала-могай тошто моделян.
-Тиде - иномарка, - палымыжым ончыктен, кугешнен пелешта ;дырым ужатен толшо самырык качымарий.
-А-а, от ондале, иномарка чылт тыгайжак огеш лий!
-А вот лиеш. Тиде ожно годсо, Совет эл манме годсо иномарка. «Запорожец» маналтеш.
-Тыгайже нерген анекдотым такше мыят колынам, - ыштале Маша. - Эше весымат палем: тудым Украиныште ыштен луктыныт.
-Во-от, манам-ыс, иномарка!
-Иномарка гын, иномарка. А мыланемже мо?
-Нимо дыр, - манеш Васёк. – Тольык час мый тудым верже гыч тарватем, да эше изишак ш;кенат ошкыл сенем. Ўшанет?
-Ала.
-От ;шане гын, тугеже, ончо, - пелештышат, але пеш самырык кавалер уло вийын «Запорожецым» ш;каш т;нале.
Такше, ш;кымыж;-можо, кидше дене автомашинан шенгел вел ужашышкыже, двигатель шогымо могырыш т;кныш веле, тунамак машина уло кертмын «у-уи-и! у-уи-и!» м;гыраш пиже. Эй, калтак, машинаже тошто гынат, озаже сигнализаций манметым шынден улмаш. Сигнализацийыш шындыме гын, кодшыжым, манмыла, кажне казат пала: озаже шенгел скоростьымат шынден, очыни, ручной тормозымат к;лынак, мучаш йоткеак шупшылын дыр. Лачак Васёк гына тидын нерген ала й;рш;шат пален огыл, ала пален гынат, ;дыр ончылно монден колтен. Машинам верже гыч тарваташ с;рен гын, ынде уло кертмынак с;рымыжым шукташ толаша шол.
Т;выт вийым пыштен, верже гыч тарваташ шоненак машинам ш;кен-ш;кен, Васёкын сангашыже п;жв;д шырчат нале. Сангаш п;жв;д лекме дене т;рак машинан озажат толын лекте. Каза пача гай машина пелен пижын шогалше йочам ужын, садет кугу й;кын карал шындыш:
-Т;кет лекташ т;налын мо?! Молан мыйын машинам т;калет?
Машина оза й;кым колын, Васёк ужатен толмо ;дырж; нергенат мондыш: шикш-пуракым т;ргыктен, урем мучко куржын колтыш…
Эрлашынже Васёк школыш толын шуо веле, Маша шкежак тудым пелкерак ;жын нангайышат, тенгече машина оза деч кузе утлымыж нерген умылкалаш пиже.
Ўдыр шкежат л;дын куржын улмаш. Васёк деч ончычак.
Кузе мо лиймыжым, шикш-пурак гына ш;лешт-ш;лешт куржын утлымыж нерген ала моктанен, ала кугешнен каласкалышат, самырык кавалер адакат ;дырым кузе гынат савыраш,  мо дене гынат ;рыктараш шонен пыштыш.
-Маша, - манеш Васёк, – эрла вет каныш кече.
-Палем, - вашештыш ;дыр.
-Тугеже, айда таче кастене, кече шичме деч вара, урем лукешан вашлийына.
-Молан? – ;рмалген колтыш Маша.
-Моланжым вара умылет, - ышталеш Васёк. – Палет, мый тыланет, лач тыланет гына кава гыч ш;дырым волташ ямде улам.
-Ок к;л мылам нимогай ш;дырат.
-Тугеже, вик каласе: мо тылат к;леш? Уке гын мый ом пале, эше мо дене тыйым ;рыктараш, чонетым кузе шулыкташ?..
-Математика дене урокым ышташ полшо, - порын ончалын, шыман пелештыш ;дыр.
-О-о-о! Йодмашетше тыйын могай кугу улмаш! Мыйым й;ршеш ;рыктарышыч!.. Тыгай й;шт; чоным, очыни, мый нигунамат шулыктен ом керт… – нимом весым пелешташ ;рын, м;гыралтен-ш;лалтен лукто Васёк.