Кум куэ

КУМ КУЭ
Новелла
Лупс шырча гай яндар в;дан э‰ер серыште, шыма йогынжым т;ткын ончен, чока ужар шудеш каналташ шогалшыла, кум куэ, шыратыше кечылан куанен, лывырге кидышт дене р;залтал-ло‰ын шогат. Эн кугуракшын р;дыжат-т;‰жат козыра‰ын-коштырген пытен, парчажат кужу-кужу ярыман. Кыдалашыже, торашке ужаш т;чыш; семын, пуйто парня вуеш шогалын, вуйжым к;шк;-к;шк; н;лта. А эн рвезе куэже але теве-теве кап-кылым поген шукташ т;‰алше нарашта, самырык ;дыр гай веле  коеш.
Ала-кушеч лыжга мардеж шыве-шыве шыман гына модын-юарлен толын лектат, нунын порсын пунемыштым эркын ниялтыш. Куэ-влак мардежын поро кумылжылан парчалаштым кыжге тарватен вашештышт. Тыгодым кажныже шке семжым лукто.
  Мо нерген вара нунын семышт, мом шарналтат, мо нерген ойлат?
Эн ончычак мутым рвезе куэ нале. Тудын але т;рыснек рашемалт шудымо вичкыж й;кыштыж; т;выт куан ш;лыш шижалтеш. Мардежеш л;‰галт йо‰галтше муро семже йырым-йырысе сылне п;рт;слан п;леклалтын. Йол ;мбак пе‰гыдын шогалаш гына т;‰алше куэ мокта таче канде кавам, кечыйолеш шийын-ш;ртньын йылгыж волгалтше  э‰ерым, укшешыже толын шичше, сылне деч сылне семым луктын, кыдыр-кудыр тодыштын ш;шкен-мурышо кайыкым.
- Тек тыйын ты мурет мучашдыме лиеш, - самырык куэн семжым к;рлаш огыл манын, лыжган пелештыш эн кугурак акаже.
Вашмутым вучен шуктыдеак, шке семынже кугун шулалтен колтыш. Очыни, тудо шке йоча жапшым самырык куэн пиалан пагытше дене та‰астара, да шинча ончыланже шучко граждан cap годсо жап с;ретлалтеш.      
Тунам волгыдо канде кават шем шикш дене петырнен шылын, яндар э‰ер в;дат в;р дене лугалт йошкарген, садер ло‰гасе сылнын мурен-ш;шкыш; кайыкат, эрыкым, тыныслыкым кычалын, ала-кушко чо‰ештен каен. Суремаш т;‰лше куэ тачат тунамсе ик кечым шарна. Ты кечын ик салтак тудын воктекше пызнен возын да тушман-шамычлан сар-куралже гыч п;ргалт-п;ргалт лекше тул йылме дене вашештен. Н;рг; куэ тунам ятыр вулно падырашым шке самырык, лывырге капышкыже поген нале гынат, л;ддым; саде салтакын илышыжым арален коден ыш керт. Санденак, векат, ты куэн шуйдарен йо‰галтарыме муро семже тачат ойган шокта.
Теве ынде кугурак акашт почеш кыдалаш куэ шке семжым лукто. Тудынат мурыжо ш;лыкан: семжым колыштшо е‰ым самырыкше годым тарваныше кугу т;таныш, пуйто, в;денак на‰гая, Кугу Отечественный cap т;‰алме пагытым шарныкта. Тунам, озыркан 1941-ше ийысе ке‰еж й;дым, лач ты куэ воктеч ик ;дыр шке качыжым с;йыш ужатен. Рве¬зе, тушманым се‰ен, илыше да таза п;ртылаш товатлен тунам, а ;дыр п;ртылмыжым вучен шукташ с;рен…
Тыгак п;ралтын улмаш мо, ала, но ;дыр лач шкетын гына шуко ий почела да кажне ийынжат ш;д; ганак ты верыш толын коштеден. Кажне ганажат эре ятыр жап касвелышкыла т;ткын ончен, путыракат й;ратыме та‰жым вучен, чон коржын ойган мурым шуйдарен. Садланак, очыни, кыдалаш куэн мурыштыжо ты ;дырын ойган кужу муро семже тачат шижалтеш.
Пытартышлан илалше кок куэ ш;жарышт могырыш куанен ончальыч да ик й;к дене пелештышт:
- Тек кеч тыйжын чумыр  илышет волгыдо, тачысе муретлан келшыше лиеш!
1976 ий.