I. Бу масалада икки фикр бор...

     Европа киноижодкорлари томонидан суратга олинган фильмда кахрамонлардан бири шундай дейди:
– Бу масалада иккита фикр бор, бири менинг фикрим, иккинчиси эса нотугри фикр.
     Шу донишмандликка чайилган хазил гап билан куп йиллардан буён биргамиз.
     Баъзи бир масалаларда хулосалар чикаришга хам курбимиз етадиган куриниб колди. Хазрат Бобурнинг ёшидан утибмиз, Хазрат Навоийнинг ёшларига боряпмиз экан. У кишилар бизнинг ёшимизга етмай, етиб, минг йилларга татигулик гаплар айтиб кетишибди, катордан колсак яхши булмас.
     Буёги узбекчилик хам. Узбек дегани окил, доно фикрни кадрлайди. Купчилик биладими, йукми, аммо, бу булган вокеа. 1945 йил фашистлар устидан козонилган галабадан сунг Берлин шахрида узбек киноижодкорлари суратга олган «Тохир ва Зухра» фильми Аншлаг булиб кетади. Европаликларнинг бу фильмга кизикишига сюжет линиясининг пухталиги сабаб булгандир. Уша фильмда узбек миллатининг ахборот ичидан соглом фикрни кандай «сугуриб олиши» бир эпизодда ёркин куринади.
     Эпизод. Бобохон Тохирни сандикка солиб жушкин окаётган дарёга оттиради. Тохирни Хоразм маликаси дарёдан сугуриб олади. Бир мунча вактдан кейин, Бобохон кизи Зухрага истехзо билан Тохир Хоразм маликасига уйлангани хакида шумхабарни айтади. Шунда Зухра отасига «хушхабар» учун рахмат айтади. Илло Зухрани кизиктираётган нарса Тохирнинг тириклиги эди.
     Шундай килиб, бу РУКНдаги биринчи макола.
     Хитойлик Конфуцийнинг бир фикри бор.
     Кунларнинг бирида устоз, бир гурух талабаларга жуда таъсирли, ибратли вокеани айтиб, унинг вжойиб хулосасини айтиб берибди.
     Талабалар утирган жойларида донг котиб тинглашибди. Кимлардир йиглагандир, кимлардир ачинган, куюнган, хуллас хеч ким бефарк колмабди.
     Шунда талабалардан бири устоздан сурашибди:
–Устоз бу вокеани сизга ким айтиб берди?
     Устоз бундай депти:
     Агар бу вокеани устоз Ли айтди десам – унинг донолигига койил коласизлар;
     Агар бу вокеани янги муаллим Ли айтди десам – ишонмайсизлар;
     Агар бу вокеани ошпазимиз Ли айтди десам – куласизлар.
     Конфуцийнинг уша гаплари бугунги кунда бизнинг жамиятимизда долзарб булиб турибди. Бу иллат совет замонидан утиб келди.
     Совет мафкурасининг Сталинизми боскичида пайдо булди бу акоид. Гитлер Германиясида хам деярли шундай булган. «Шинглернинг руйхати» деган фильмда бир вокеа бор. Германия концлагерда яхудийлар бир бино куриш билан машгул. Шунда бир архитектор яхудий махбус, немис офицерига бино пойдеворини кандай курса мустахкам булишини хаяжон билан тушунтиради. Немис унинг мутахассис эканлигини билгач, унинг фикрини тулик эшитади. Сунг уни отиб ташлайди ва курувчиларга архитектор аёл айтганидек ишни давом эттиришни буюради. Мана сизга соглом фикрни айтган кишига булган муносабат. 
     Бу акида жуда яшовчан чикди. Хакикатда аклли, доно гапни газетада ёзган, радиода айтган, телевидениеда курсатгани учун неча-неча иктидорли кишиларимиз мансабидан айрилди, кувгин килинди. Ахийри гапирмайдиган булишганига купам булгани йук.
     Айнан уша гапни «у айтишга хакки йук» ёки «ким булибди бундай гапни айтишга?» деган АКИДА (ха совет акидаси) тараккиётимиз иллатидир.
Аклли, доно гап ким гапирса хам, уни тан олиб ишларни тугрилаш эса тараккиётимиз гаровидир. Аклли гапни бой айтадими, камбагал айтадими, мулла айтадими, дайди айтадими, тиланчи айтадими, агарда у фойдали булса уни куллаш керак. «Ахмок каллада хам доно фикр булади» деган узбек халк маколи бор.
     Бу борада яхши фикрни Расули Акрамнинг куёвлари Хазрати Али айтганлар:
     Гапни ким айтаётганига эмас, нима гап айтаётганига эътибор беринг.
     Бу борадаги ягона зур фикр Фурконда бор: Хар бир дононинг ёнида ундан-да доно киши булади.
     Шунинг учун феълингизни кенгрок олиб, атрофингиздаги соглом фикрдан осонгина воз кечманг. 
     Рукнимиздаги биринчи макола тугади.
 


Рецензии