Изи сулык

ИЗИ СУЛЫК
Мыскара ойлымаш

Качырий Васильевна эше самырыкше годымак ала-кузе шотым муын, ял гыч олаш торгалт лектын кертынат, таче йоткеат эре ик заводыштак пашам ышта. Ондакше тыршен ыштыше, ончыл пашазе радамыште кошто, эсогыл социалистический тангасымашын ударникше лумымат ятыр жапак нумале. Кызытше, чылажат  путынек кумыкталтмылак, унчыли савырнымылак чучшо пагытыштет, паша нерген гала, утларакше, кузе эрласе кечым илен лекташ гына шонет. Адакше, чылтак демократийышкетак илен шуна, коеш:  пашажат эреж годымак уке, кунамже так, вуйым ончыктымыла веле заводыш толын савырнет. Пашадаржымат, тудо, шуэн огыл квар¬тал денат, пел талук денат огыт туло. Тыге орланен илен толашышыжла, моло огыл, илышак, тачысе саманак пел курым чоло ийготан путырак прамай удырамашынат кидшым шке веке кадырташ тунале: пычирик-пычирик, изин-изин мо кертмыжым заводет гыч луктедаш таратыш.
   Пытартышлан умылыш тудо: кадыррак кидан от лий дык, тачысе жапыште, товатат, шкежат кавыргет. Пашадарымат огыт туло гын, завод цехыште мо шаларак кийышыжым изин-изин «солкалаш» тунале. «Солалташыже», тудо, «солалтет», да вот накас, проходной гоч лукташ нелырак шол. Заводшат так, кызытше арик-турик веле, ожсо семынет, кулынак пашам огеш ыште гынат, оролжым ия виса теменыт. Манмыла, ындеже орол оролым орола, коеш. Кызытше вуйлатыше-шамычет ик пашазыланат огыт ушане ала-мо? Шкештат изин-кугун шолыштыт, очыни, санденак тыге толашат. Но, кеч-мо гынат, ойлатыс: йоным мушо - йорым кочкеш. Качырий Васильевнат ынде такше, шкенжым йоным муын моштышо айдемыланак шотлаш туналын.
Икана теве нунын цехыш известкам конден ястарышт - пырдыжым ошемдаш. А Васильевнан монгыштыжо, эше совет жапыштак завод пуымо тошто пачерыште, шкенжынат пырдыжше шукертсек ошемдыме огыл, ешартышыжлан, верын-верын тошто ошемдышыжат торгалт пытен. Известкаже, тудо, озанлык сату магазиныштат уло, да оксаже гына уке шол.
  - Солалташак кулеш, yкe гын, кунам эше пырдыжем ошым ужеш, - ик кечын шонен пыштыш Качырий Васильевна.
  Шонымо - ыштыме.
  Цехыште пордалше тиде-тудо настам изин-изин наледен, проходной гоч йыштак лукташ манын, удырамаш шукертак трусик умбач чияш, кугурак размеран рейтузым кулеш семын йонештарен шынден. Такше, йонештарашыжат шукак огеш кул: лачак эрде да кыдал резинкым гына пенгыдыракым ыште — ямде веле. Тушто, юбко йымалне, нигоат утыжым тергаш огеш пиж: чылт кид денак огыт ниялткале…
  Тунамат Качырий Васильевна ик гана веле огыл тергыме тиде йон денак пайдаланаш лие. Рейтузышкыжо тыманмеш известкам оптенат шындыш. Монго велыш гына йолым викташ кодын ыле, лач тыгодым ала-кушеч, кереметешыже, бригадир толын лектат, шоныдымын-вучыдымын «Екатерина Васильевна, тендам цех начальник шкеж деке пураш ужеш!» - кудырчыла рашкалтенат шындыш. Мом ыштет, жапше путырак лачеш толдымо, йондымо гынат, окымешак каяшыже логале.
Тып-топ, тыр-тор тошкыштын, цех начальникетын кабинетышкыже пуренат шогале. А туштыжо - нигоат уке.
  «У-у, калер, шойыштын колтыш аман», - эн ончыч ты шоныш Васильевнан вуйыштыжо волгалт кайыш. Ала монгеш лектын ошкылаш, ала изишак вучалтен ончаш манын шонен шогылтшыжла, начальникын устембакше ончалдале. Устембак ончалдале да будильникым ужылалтыш. Садыже тугай мотор, але шукерте огыл веле налме ала-мо, шийын-шортньын гына йылгыжеш!
  "Э-э, - шоналтен колтыш трукышто Качырий Васильевна, - тугеже начальникым изиш вучалташат лиеш. А вучалтышемла, теве тидыжымат, путырак чапле будильникшымат, чыкалтышаш тушкак, рейтузышкак".
  Жапыштыже чыкалтен, юбкыжым торлатен гына шуктыш ма уке, цех начальник ден бригадир иквереш толынат пурышт.
  -Екатерина Васильевна, вуеш ида нал, тендам изиш вучыкташат логале, витне, -  тыге лыжган кутыра але самырыкын койшо начальникет. - Теве могай йодыш шотышто мутым лукнена ыле. Те вет мемнан, манаш лиеш, ик эн тошто пашаенна улыда. Кумло ий чоло эре ик верыште тыршеда ынде. Сандене ме тендам сайынак куандараш лийна.  Тыгайже кызытсе саманыште модышто огыл гынат, окса чудышто могай модо да монь, мо-гынат, санаторийыш путевкым кучыктынена.
  Цех начальникет Качырий Васильевналан саде путевкым кучыкташат туналын     ыле. Кулеш вет, лач тыгодым, албаста, ия наста, будильник чынгырташ тунале. Тыгодымет, ой-йой веле, мо лийже! Начальникет, Васильевна деке кидым шуен толшыжлак, тунын шогале. Устел коклаште шинчыше бригадират, эсогыл, верже гычак торштен кынеле, тудыжат трукышто тунар орткыш, тунар орткыш! А шинчалан койдымо шайтан наста ала-кушеч, Васильевна могырым, тугак корго йукын "чыр-р-р!" да "чыр-р-р!" чаргыжеш. Бригадир ден цех начальникет трукышто нимат умылен огыт керт: бомбо ма, мине, але террористын пудештарашлан кучылтмо иктаж вес настаже йынгырташ тунале мо? Лач умшам гына карен шогат. Вара, иктаж пел минут гыч, самырыкрак начальникет устембакше ончалят, люргыктенак воштыл колтыш.
  Качырий Васильевнажлан ынде мом ышташ гала, куш пурен кайыман? Садет вигак лум гай ошеме, тунамак тарай гай йошкарген шогале. Йол гыч вуй марте чисти пужалт пытыш.
  Васильевнан вуйыш, актыкешыже, ик ушан шонышат огеш пуро. Ты жапыште, йора кеч, рейтузышто кийыше будильникет мугырымыжым чарныш.
  Нигуш пураш, нимом ышташ орын, Васильевнат цех начальник почеш  люргыктен воштылаш тунале. Воштылаш тунале да трукышто семынже изи сулыкым ыштенат колтыш. Известкашкет, кылымде деч улычын, кучен кертде, вудым йоктарен лукто. А известка, шкат умыледа, тугайрак тудо: вудеш шолаш туналеш да тыгодым путырак когарта. Чыташ лийдымын!
  Ындыже Васильевнат, воштылмо гала, ала шорташ, ала начальникын полемже мучко куржталаш — нимат огеш пале. Но ик толашымым семынже толашышак: чужлыш, мугырыш, васарыш, будильник семынат чынгыртыш...
  Икманаш, бригадир ден цех начальниклан Качырий Васильевнам санаторийыш огыл, больницьш ужаташышт логале.
  Эмлымвер гыч лекмекыже, Васильевна адак тошто верыштыжак пашам ышташ тунале. Проститлышт. Тольык ынде ушыжо путырак пурен: рейтуз дене огеш пайдалане. Кужу йылман-влак тыге ойлыштыт, пуйто Качырий Васильевнан ынде онжо койынак оваргаш туналын. Тидыже молан гын,ала?..        
    1996 ий.