Илышыжат умбале...

ИЛЫШЫЖАТ УМБАЛЕ, ШОРТНЬО КОЛЖАТ ОРАДЕ
Мыскара

Салтак гыч портылшо Эчан ынде кокымшо ий низаштат паша верым муын огеш сене.
- Кызыт илышыжак тыгай, умбале, — манылда.
Но монгышто чылт яражак ок шинче, колым кучаш тунемын. А кол кучымо сомыл тугай вет: кунам – ток, кунам – йок, кунам кол логалеш, кунамже -  укеат...
Икана тыге мотор кенеж кечын ер воктене шинчылтшыжла, ялт йомакысе семынак, Эчанын энырышкыже шоныдымын-вучыдымын шортньо кол пижеш.
- Мом йодметым чыла шуктем — мучыштарен гына колто! — сорвала
садет.
Эчан вуйжым удыралешат, кулынак шонкалаш пижеш. А шортньо колет лачымын шонен шуктымыжым, коеш, ынеже вучо, чыштыренак чыштыра:
- Автомашинет уло?
- Уке.
- Тугеже, мом утыжым эше шонкален шинчетше? Йод веле – тыманмеш  чапле машинан лият!
- Машинажым шофер праваге ыштет?
- Уке, праваге ом керт. Тидлан тунемаш кулеш.
- Ага, тунемаш эше... А мый тунемаш ом йорате, - вудыматылеш качымарий. -  Вара эше ГАИ-шник-шамыч йыгыжтараш туналыт, кулеш-оккулланак корно покшелан шогалташ, оксам янышаш   пижыт.  А пудырга  гын, мом ыштыман? Ко торлаш туналеш, Пушкин мо? Вара эше бензинлан кушто оксам муман?.. Уке, тыгат-тугат шоналтетат, автома¬шина чылтак огеш кул.
- Тугеже, ала начальник лийнет? Паша деч посна коштатыс.
- Паша деч посна коштмем тыйже кушеч палет?
- От уж мо, шортньо кол улам.
- Паша-а.... Пашам ышташ эше шуам, але самырык улам. Такше, на¬чальник лияш манат?
- Начальник улде.
- А могай начальник?
- Ну, мутлан, фермер озанлык вуйлатыше, але  изи  ответственностян предприятийын директоржо...
- Эше ответственность?!
- Начальниклан чылт тиддеч поснаже огеш лий.
- Э-э, таче мом ыштышаш, эрла кузе лийшаш  нерген  веле  вуйым пудыратылаш темлет аман? Адакше, от пале мо,  калык коклаште вуйлатышылан ышташ кызыт неле. Уке, начальникат ынем лий, моло пашат огеш кул. Теве, колым кучем. Тидат паша.
Ынде шортньо колет качымарийым чуч-чуч гына почшо дене огеш удырал: эше мом гала темлен ончаш, шонкала. Вара ик тат гыч йодеш:
- Удырым налнет чай?
- Тидланже йоршешат тореш ом лий дыр.
- А могай удыр кулеш: ошалге, шемалге тусан, кужго ма вичкыж, кукшо але лапкарак капан?
- Могай-могай? Тидымат от пале? Ен вате гай ынже лий!
- Мо-о, кузе? Ен ватыже вара могай улыт?— шортньо колет ынде шкежат йоршеш ормалген колта.
- А-а, тидымат от пале гын, тый шортньо кол огыл, мошенньык, кугу шояче веле улат аман! Теве салмаш пыштен жаритлен налам...
- Шого-шого, утыжым ит вашке, чевер каче! Тек тыйын семын лиеш. Муам тылат йодмет гай удырым.
- Мотри, eн вате гай ынже лий!
- Уке, ен вате гай огеш лий, - вара  кугун   шулалтен   ешара:  - Туналтыште.
- А умбакыже?
- А мо умбакыже? Пеленет илаш туналеш гын, эре удыр лиеш шонет мо? Ялысе вате-влак могай улыт, тугаяк лиеш, очыни.
Эчан адак вуйжым удырале. Ватан самырык поръен-влакын еш илыш шотышто ойлыштмыштым шарналтыш, йочам пукшышаш, чиктышашлык нерген шоналтыш. Шинчаштыже тунамак пошкудо Колька вате Галян марийжым кулеш-оккулланак ятлымыже суретлалте...
«Э-э, — шоналтыш чевер качымарий, — тугеже удыржат огеш кул, садак вате веле лиеш дык. Адакше илышыжат умбале, шортньо колжат ала-могай ораде веле логалын. Вес гана ала изиш ушанракым кучем...»
Эчан, тетла ик шомакым пелештыде, кучымо колжым эныр гыч мучыштарышат, ер покшекак шуэн колтыш.
1994 ий.