Эски шеърлардан

Эски шеърлардан
Я;инлар

Керак бўлса, хоин, сот;ин дунёда,
Душманга алмашар сени я;инлар.
Мав;ени кўрарлар сендан зиёда,
Яканга алмашар ётга ча;имлаб.

Керак бўлса, чиркин, фоний дунёда.
Ўгайга алмашар жонинг я;инлар.
Устингдан кулишга тайёр ;ар ёнда,
Кафанга алмашар номинг я;инлар.

ШОИР

Кеча шоир бўлиш орзуим эди,
Бугун шоир бўлмо; - мажбуриятим;
Мен учун софро; бир эрмак ;олмади, -
;алоллик: субутим, масъулиятим!

Кеча шоир бўлган бўлсам бир карра,
Бугун икки карра шоир бўлгум шарт!
Замон денгиз бўлса, шеърият - кема,
Йў;са пўртаналар аро бўлгум ;ар;.

Кеча шоир бўлиш бўлса «телбалик»,
Бугун «осийлик»дир балким шоирлик?
Керак эмас бўлсам бугун ;анчалик,
Демак, куйлашим шарт кўпро; шунчалик!

Кеча шеър тингланса юрак ;ап;ириб,
Бугун юз ўгирса соме кекириб,
Кеча шеър ў;иган бўлсам ба;ириб,
Бугун шеър ў;ишим керак ўкириб!

Кеча шоирлигим бўлса нокерак;
Керак эмас эрса бугун бутунлай,
Демак, кўпро; ашъор битмо;им керак,
Нур, зиёдан кўзлар чарчаган бу пайт.

Кеча «шоир» деган оддий сўз бўлиб,
Эрта тушиб ;олар бўлса лу;атдан,
Шоирлар кетмасин, дебон ;ирилиб,
Тирилиб келяпман, ;айта тирилиб...

;АЙКАЛ

Буюк да;оларин эъзозлайди эл -
Ёдгорлик ;ўяди кўтариб бошга.
Ленин, Сталинга ўрнатдик ;айкал...
Пушкин, Навоийни кўчирдик тошга.

Саркарда, арбоблар сиймосин бизда
Абадийлаштирмо; инсоний расм.
Кўчалар, мактаблар ва ;оказога
Донолар шарифин ;ўймо;лик русм.

Хусуматим йў;дир буюк зотларга,
Бобур, Шекспиру Бах ё Темурга.
Барчасин ўт;азинг чўян «от»ларга,
Супадан жой беринг Гёте, Та;орга.

Дунёнинг гардиши айланиб аммо,
Олло;нинг назари тушса-ю ного;,
Буюкка айланиб ;олсам мабодо,
Менга ;айкал ;ўйманг, авлодлар, зин;ор!

Отамга, онамга «Ра;мат!» деб ;ўйинг,
Ахир мени бунёд этган ўшалар!
;айкал ;ўймо; жоиз бўлса гар, билинг,
Бу шонга муносиб, менмас - ўшалар!

Менинг ;айкалимни ;ўймо;;а шошманг,
Узилиб олайин илк ;арзларимдан.
Ило;им буюрса, бундай бахтни ман.
Э;тимол, кўрарман фарзандларимдан...

Сўзим манманликка йўймагин, хал;им,
Айтиб ;ўйган яхши ;ар;олда ростин.
Менинг мангуликка сира йў; дахлим,
Шунчаки айтдим-у ;ўйдим-да, дўстим...

;АСД

Мендан ўч олмо;-чун баъзан танишлар,
;атто ўз ёвига ёрдам беришар.
Кучи етмас ошкор ;ўл кўтармо;;а,
Зимдан ниш уришар кифтга, куракка.

Мендан алам олмо; учун, ал;азар,
Не-не ёвлар бўлиб кетди ;уролдош.
Алар ;ужум бошлар, тўплашиб за;ар,
Чаён-чаён билан бўлиб ;ариндош.

Мозийдан мерос-ку бу иллат, савдо:
Ра;иблар ўзаро курашар экан...
Майдонда катта куч бўлганда пайдо,
Майда-чуйда кучлар бирлашар экан...


ЗАИФ ЖОЙЛАР

Одамлар бир-бирин махв этмо; учун
Ўрганиб яшаркан заиф жойларин.
;ўл келган аснода кўрсатиб «кучин»,
;ир;иб ташлар экан ожиз пайларин.

Кеча бир замондош айлаб мени хор,
Уч-тўрт «бўш» жойимни юзимга солди!
Беайб, дедим мен, бир Парвардигор...
Наздида у бекам, бену;сон эди.

Кўриб, кўрмасликка олиб яшадим,
Одамларнинг мажру; мучаларини.
Аксинча улардан мен куч изладим,
Ахтардим баркамол мушакларини...

Мен кучли томонлар, жойлар билан со;,
;алол курашмо;ни этганман одат.
Менинг майиб жойлар билан ишим йў;,
Мен мажру; жойларни ;иламан ;урмат.

ДУНЁ БУГУН ЦИРК

Дунёни театр, деган, Шекспир,
Бизлар актёрлармиз - рол ўйнаётган.
Менимча, са;намас, олам бугун цирк,
Бизлар акробатлар - дор ўйнаётган.

Театр са;наси узра ё;иб шам.
«Ромео-Жулетта» ўйнамо; рўё.
Мени афу этинг, му;тарам Уилям,
Бугун чўнг манеждир сиз билан дунё.

Биров сурнай чалиб илон ўйнатар.
Кимга ;амла ;илар йўлбарс, ;оплон, шер.
Биров айи;, биров маймун ўйнатар,
Китоб ў;илмагай, тингланмайди шеър.

;ижжак, най садосин босган но;ора,
Томоша кўрсатар кўзбўямачи, -
О;зидан аланга сочар бечора,
Атрофида уч-тщрт урён ур;очи...

Хуллас, ;аяжону ва;има билан
Яшаш учун кураш этади давом.
Хавфни юмшатолмас ;аттоки тўпон,
;арсаклар, ол;ишлар... антракт, тамом...

* * *
Онам ;афа бўлиб ;олса бировдан,
Ўпкалаб кетардим жонига куйиб.
Урушиб берардим туто;иб баъзан,
Беадаблик ;илиб ;ўярдим койиб...

Беморлар дардига бўларди мал;ам,
Муслимлар мушкулин ;иларди осон.
Барчанинг жонига куярди онам,
Фа;ат ўз жонига куймасди асло!

Яхшилик ;иларди, ёмонлик кўриб,
Барини ичига солиб яшарди.
Ўзининг дунёча ташвиши ;олиб,
Ўзгалар дардини олиб яшарди.

Юрагига олиб ўтса оналар.
Юрагига солиб ўтса оталар,
Бир умр вул;ондай ;айнаб, отилиб,
Яшаб ўтар экан шоир болалар...

УЧРАТОЛМАДИМ

(Онам, Хосиятхон ая ;изи Зарифахон
вафотининг 10 йиллигига ба;ишлайман)

Бир аср яшадим, онажон, сизсиз,
Ме;рибон касларни кўрдим-у, эсиз,
Бошаф;ат зотларни учратдим, сонсиз,
Сиздай ме;рибонни учратолмадим.

Турфа одамларга бўлдим-у ошно,
Аёлларни кўрдим мўътабар, аъло,
Не-не оналарни учратдим, аммо
Сиздай онахонни учратолмадим!

Яхши одамларга тўла бу хил;ат,
Бари олижаноб ва олий;ммат.
Не-не инсонларни учратдим, фа;ат
Сиздай бир инсонни учратолмадим!

Мен барча-барчадан Сизни изладим,
Топиб-тополмасам ёниб, бўзладим,
Уй;улардан тонса – тонди кўзларим,
Сиздай болажонни учратолмадим!

Комилларни кўрдим бекаму расо,
Бену;сон, беайб, фариштадай соф.
Исми жа;онларни кўрдим-у, аммо
Сиздай тўкис жонни учратолмадим!

;АЙТАРМА

;айтарма ич дерлар бетоб бўлсанг гар,
Ишинг юришмаса ич дер ;айтарма!
;айтарма ичади гўё бутун хал;, -
;ай;от, тилим бормас ошкор айтарга!

Кўкдан келяптими ранжу маломат?
Алло;дан келганни ;айтариб бўлмас!
Одам - одамзотдан излар адолат:
Туну кун ;айтарма ичмо;дан толмас!

;айтарма ичмо;лик урф бўлди, эрмак, -
Тириклар ру;лардан сўрар омонлик.
;айтарма ичганлар кўпайди, демак,
Кўпайди оламда ёмон, ёмонлиик!

Эй, со;ий, тўлдириб ;айтармангдан ;уй, -
Ёвузликка ;арши ичайин мен ;ам.
Зора ер юзидан ариса бад ўй,
Зора риёлардан ;утулса олам!

Бу не кўргуликдир, дунё. ал;азар,
Шундо; ичолмасанг оддй сувни ;ам?!
;авога дам солиб бергин, эй башар,
;айтариб, ;айтариб олайин нафас!

***
Мен бахтли одамман, бахтли,барибир,
Яшаган умримдан пушмон эмасман!
Комронлигим менинг, дўстлар, шундадир:
Мен бунда ;еч кимга душман эмасман!

Фол

;ай бир кун кўчада кетиб борётсам,
Ного; тутиб олди бир лўли хотин.
;ўймади, керакмас, опажон, десам -
Фол оча бошлади у ёзиб кафтим:

Э;, ако, бахтиздан очай десам фол,
Ёвингиз мўл экан сочингиздан ;ам…
Мен эса турардим бе;ам, бемалол.
Эски янгиликдан ;олмай сира тан
.
Орадан бир йилча ва;т ўтар-ўтмас,
Тўкила бошлади сочларим тулаб...
Ра;ибим камайган бўлса ажабмас,
Зора шу тўкилган тукларга ўхшаб!

«Иркит ўрдакча»
(;азил аралаш)

Мен умримни бў;иб, ихчам яшадим,
Ашъорлар битгандай ;ижжа-;ижжалаб.
Ўйлаб, ;офиядош ;адам ташладим,
Кўкдаги юлдузни этмадим талаб.

;ар сониям менинг, ;ар ла;зам бир байт:
Ёзганларим балким тушдир, эртакдир?
Эслатади умрим менга сўнгги пайт,
Эски эртакдаги иркит ўрдакни.

Тумшу; ти;ар бўлсам ўзбек жомига.
Сени «Волга» бўйи кутар, дедилар,
Бўйним чўзар бўлсам руслар донига.
Сенинг асл юртинг Хўжанд, дедилар.

Сузай десам Сиру Амударёда,
Исси;кўлда чўмил, бўтам, дедилар.
Иссикўлга етиб борсам пиёда,
Олато;лар бизга ватан, дедилар…

Кимлигим англолмай кириб кетдим сўнг,
Кў;на Баро;ўкнинг ;ора ;орига.
Алам ;илманг, чи;сам айланиб бир кун,
Гўзал о;;ушгамас - улкан шоирга!

Шунда элас эслаб ;ўярсиз балким,
Эртакдаги ўша иркит ўрдакни.
Барчангизга аввал ер бўйи таъзим
Айлаб, сўнгра ;учгум мовий фалакни...

;аёт ўзи шундай экан, воажаб,
Сени тириклайин тан олмас адаш.
Ахир Ибн Сино, Пушкин, Хос ;ожиб...
;азо ;илгандан сўнг бўлган-ку талаш...

***
Юзин тўсиб ўтган экан момолар,
Шунча ;унукмиди алар жамоли?
Нечук ;уснин тўсмиш чиммат, рўмоллар,
Йў;-йў;, ;из;анмишлар гўзал камолин...

Эй, давримнинг енгил-елпи аёли,
Ярашар сурма-ю, бўё;ларингиз:
Юзингизни ;ўйинг, - замона зайли...
Ёпволинг а;алли оё;ларингиз!

Йи;латиб ;ўйдим

Кечирингиз, замондошларим,
Ў;тин-ў;тин ;ўйдим йи;латиб.
Ма;сад баъзи ба;ритошларнинг
Юрагини эди юмшатиш.

Мен биламан - кўплар тош отган?
Йи;латганлар олмагай ол;иш.
Ниятим о; лек: тўлиб-тошган,
Юракларни эди бўшатиш.

Бўшадими кўнгиллар ё;уд
Тўлиб-тошди кўз ёшга баттар?
Юмшадими кўнгиллар ё;уд
Йи;лаб-йи;лаб тош ;отди, аттанг?

Бажо этдим олий вазифам:
Юрагинггиз бўлса юмшаган.
Бахтиёрман, бахтли жуда ;ам
Юрагинггиз бўлса бўшаган.

Мунофи;;а

Томо;имга недир ти;илар...
У не дейсанми?
У сен йўлларимга
ташлаган тошлар!
Томо;имга недир
ти;илар...
У не дейсанми?
У мен йи;лаб
юборолмаган
кўзёшлар!
Томо;имга недир
ти;илар...
У не дейсанми?
Аламлар,
;уссалар,
бардошлар...

Мен – ушо;ман

Мен - ушо;ман,мен - бир парча нон,
Ного; четга уло;тирилган.
;убор босиб ётибман беном,
Мен - минг ўлиб, минг бор тирилган.

Ём;ирларда йи;лаб ивиган,
Саратонда чан;аб ;уриган,
Нонлигидан кўнгли совиган,
Парча нонман - тупро;;а ботган...

Нон ;еч ;ачон ерда ;олмаган:
Кўрган «пуф»лаб ;ошига суртар.
Эртами-кеч, сўзсиз менга ;ам
Бир мусулмон назари тушар!

Карта ўйини

;ўпол ;илиб айтганда ;аёт,
Карта ўйнаш каби бир ўйин.
;анча катта кўрсанг талофат,
Шунча катта ютмо;инг тайин.

Соя

Мени соя ;улатдими дарз,
Мен шарпага ўрнимни бердим?!
У ;ам одам бўлиб, жонли шахс,
Яшаб олсин ўксимай, дедим.

Одам бўлди соя, ни;оят,
;ансирайди ;аво ўпкаси.
;аммаё;и одамдай, фа;ат
Ерга тушмас бир кўланкаси...

«;ОРА ДАРАХТ»

Отам, Мирзакаримжон ў;ли Зокиржоннинг
ёр;ин хотирасига ба;ишлайман.

Ёрдам ;илиб ўтган му;тожга отам:
Бировларни биздан кўпро; ўйларди.
Ундан боисини сўрасам ;ар дам,
«Сизлар ;ора дарахт ичида», дерди.

Нима экан, дея, бу «;ора дарахт»,
Англаб етолмайин, азоб чекардим.
Бўрон бошланди-ю, шум ажал - бадбахт,
Отамни дарахтдай ерга а;дарди!

Билсам, «;ора дарахт» отам эдийкан,
Йў;, йў;, ;ора эмас - чинор серяпро;...
Бизга са;ийликни ўргатган экан,
Ўзингдан ўзгани ўйла, деб кўпро;.

Ўнг бетингга урса, чапин тутиб бер,
Ра;мат ;ам деб ;ўйгин, дерди ра;матлик...
Бугун барчангизга таъзим этгум бор,
Кимки ;илган бўлса менга ёмонлик!

АБДУЛЛА ОРИПОВ

Ёдингизда бўлса, бизда авваллар,
Ёл;из фазогирлар бўларди Ботир.
Ё;уд ватан учун жонин берганлар,
;а;рамон бўлмо;;а эдилар ;одир.

;олганларнинг бари ме;нат мардлари –
За;мат чекканлардир кечаю-кундуз.
;ошларида дала-тузнинг гардлари,
Кўкрагида эса порлайди юлдуз!..

Абдулла ака ;ам бугун ;а;рамон!
Лек на пахтакордир ва на фазогир...
На жангчи, металлург, на кончи, де;;он,
Юртга ме;р ;ўйган ;ассос бир шоир!

Тош йўниб кирмади ернинг ;аърига,
Денгиз остига ;ам шўн;имади, йў;!
Жонин ;ам бермади жангу жадалда,
Кетмон ;ам чопмади, а;дариб тупро;.

Кўкка парвоз ;илиш уё;да ;олиб,
Ердан-да оё;ин узмади ;атто!
Лек она тупро;ин эъзозлаб, суйиб,
Бутун олам аро атади тан;о!

Нима ;ам келарди шоир ;ўлидан,
Она-Ватанини севмо;дан бўлак?!
Яна нима керак бизга шоирдан,
Ватан деб бир умр бўлди-ку «;алок»?!

Оламда ;ар кимнинг ўз аъмоли бор:
Биров кўкка учар, ерга кирар ким?!
Fоввос уммон ;аърин этар ихтиёр,—
Кашфиётлар ;илар ;ар жойда олим...

Биро;, ;аро кўзлар, эй, мовий кўзлар,
Тингланг, бу балки мангу ун бўлар:
Онасидан шоир ;ар доим, дўстлар,
Она-юртин севмо; учун ту;илар!


Рецензии