Лалiта з горада р

Лаліта» павінна была прымусіць нас  усіх- бацькоў, сацыяльных работнікаў - з большай пільнасцю і праніклівасцю аддацца справе выхавання больш здаровага пакалення ў больш здаровым свеце. Джон Рэй, доктар філасофіі пра раман В. Набокава «Лаліта»

Розум так так упарта  супраціўляецца жахлівай рэальнасці, што на нейкае імгненне Людмілай авалодвае  неверагодная  думка:  ды яна ж  проста забылася зрабіць нешта вельмі і вельмі важнае! Трэба  толькі ўспомніць і зрабіць гэтае  “ нешта”, як усё вернецца, усё будзе як раней! Але імгненне праходзіць, забіраючы  сабой вартае жалю падабенства надзеі, і Людміла канчаткова цверазее: не, нішто і ніхто ўжо нічога не зменіць. Яго няма. І не будзе. Ні – ко – лі ! Ледзяная змейка страху  прабягае па спіне, цела становіцца чужым і непаслухмяным, і лісты з  літарамі, лічбамі і пячаткамі рассыпаюцца па падлозе. Людміла знясілена  апускаецца ў крэсла.  Як жа іх многа, гэтых лістоў! Колькі спатрэбіцца часу, каб як след разабрацца? Ды і ці хопіць сілы?  Няўжо мае рацыю той следчы са стомленым тварам і халодным позіркам  шэрых  вачэй,  які    кідаў ёй у твар цяжкія, быццам камяні,  словы: -Жанчына, Вы што сабе дазваляеце? Якое забойства? Што Вы  крычыцё на ўвесь аддзел? У Вашага мужа было хворае сэрца. Ён памёр ад вострага парушэння сардэчнага кровазабеспячэння. Прачытайце заключэння судмедэксперта і - да пабачэння. Ніякай крымінальнай справы ніхто заводзіць ня будзе, бо складу злачынства няма. І наогул, пакіньце кабінет. Мне працаваць трэба. - Я сыходжу, але не думайце, што вам   гэта так проста мінецца! - у роспачы крычала Людміла. - Я даб'юся справядлівасці! Я буду скардзіцца самому Прэзідэнту! - Ды  скардзіцеся каму заўгодна, хоць самому Усявышняму. Нават ён адкажа Вам тое , што і я.   Але як жа так: чалавек забіты, а злачынства няма? Ці забойства - гэта толькі калі сякерай па цеменi?
  *** Была сярэдзіна снежня, але дзень выдаўся па-восеньску  шэры і  слотны. Віктар вярнуўся  дадому  прамерзлы, з кропелькамі - бісярынкамі на непрыгожа пацямнелай ад вільгаці андатравай «падманцы». На Людміліна  пытанне пра справы  на працы  ён не адказаў  заўсёдным жартаўлівым “ нармульчык!”,   і Людміла вырашыла, што ў яго зноў “цёркі” з дырэктрысаю : - Ах, гэтая  Аляксандра Васільеўна! Вечна яна чапляецца да добрага работніка  Віктара Паўлавіча! Так? - Аляксандры Васільеўны на працы сёння не было. На нараду з'ехала. Людачка, пастаў чайнік, калі ласка. - А вячэраць? - Потым, пазней. Людміла  згатавала  ўпадабаны мужам  зялёны чай з мятаю, але Віктар зрабіў усяго пару глыткоў і адсунуў кубак: - Ты ведаеш, тыдні два таму назад прыйшла да мяне дзяўчынка з дзявятай школы запісацца на гітару. Я сказаў, што ў нас прыём  ужо скончаны і параіў ёй пайсці ў Дом творчасці. Там Мірановіч гітару вядзе, калі памятаеш. Дарэчы, гэта мой былы вучань. Добры спецыяліст  і чалавек - таксама. Ну а дзяўчынка - сваё: хачу ў вас займацца, і ўсё тут! І не сыходзіць! Што было рабіць? Запісаў. А вось сёння ... Ты ўявіць сабе не можаш, што яна распавяла мне сёння! З выгляду Лена - яе клічуць Ленай - звычайная дзяўчынка. Пра такіх кажуць «шэрая мышка». І на занятках сядзела яна ціха, як мышка. Толькі  неяк дзіўна глядзела на мяне. Я спачатку думаў, што ў мяне ў знешнасці непарадак які: раптам вусы зубной пастаю выпацканыя або гальштук крыва павязаны, і  нават  разоў колькі ўпотай ў люстэрка  зазіраў.. Быццам  усё  як належыць, а яна глядзіць і глядзіць! -  І няхай глядзіць. Табе шкада ці што? - адгукнулася  Людміла – Ды  позірк  у яе нейкі «гіпербоалоідны». Не вельмі прыемна, калі на цябе так глядзяць. А сёння прыходжу я на працу - Лена стаіць каля дзвярэй майго кабінета. Я нават спытаць нічога не паспеў, а яна мне насустрач: - Віктар Паўлавіч, мама хоча выдаць мяне замуж! Я ад нечаканасці ледзь ключы з рук  не выпусціў: якое «замуж» можа быць у пятнаццаць гадоў?!  А яна пачала расказваць, што замуж ёй ужо не раз прапаноўвалі, і зараз нейкі мамчын знаёмы, вельмі багаты - яго Сергір”янам завуць - хоча  з ёй ажаніцца.  І  мама  не супраць, наадварот, радуецца. Потым Алёна  штосьці  гаварыла  пра бацьку, які «пакінуў маму за яе запоі» А калі я сказаў, што ў міліцыю ісці трэба, яна спалохалася: «Маму ж тады пасадзяць!». Не ведаю, што тут рабіць і чым дапамагчы. - Ну, калі дзяўчынка прыгожая, то  да яе  рана пачынаюць заляцацца, - заўважыла  Людміла. - Толькі вось май на ўвазе, што гэтым акселяраткам з нагамі ад вушэй не вельмі - давяраць трэба. Яны табе такога навыдумляюць ... - Вось бачыш, як ты мяне слухала! -  пакрыўдзіўся Віктар. - Якая прыгожая?! Якая акселяратка?! Я ж сказаў: шэрая мышка ды і зусім яшчэ дзіця  горкае! Людміла ўзняла бровы: - У такім выпадку, пра якіх кавалераў і пра якое замуства   можа ісці гаворка? А калі яшчэ ўлічыць, што Алена непаўнагадовая, то ўвогуле абсурд  нейкі!  А дакладней, злачынства. - Вось я і хачу параіцца з табой. Можа, і праўда ў міліцыю звярнуцца? Там у іх спецыяльны аддзел ёсць па барацьбе з гандлем людзьмі. -  Ну, я ня ведаю. Мяне яшчэ  вось што здзіўляе: чаму гэтае, як ты кажаш, няшчаснае  дзіця даверылася  табе,  чужому чалавеку, да таго ж мужчыне? - А яна казала, што ў яе зусім няма сяброў, што яна нікуды не ходзіць і што ёй вельмі дрэнна. І ты, Люда, да таго яшчэ аднаго не ўлічваеш: я ўсё - ткі,  прабач за нясціпласць, - асоба не радавая. Вядома, я не Пушкін, але ўсё ж паэт. У нас жа  многія перакананы, што  людзі, якія пішуць, могуць дапамагчы вырашыць любыя жыццёвыя праблемы. Памятаеш, як пісьменнікаў яшчэ не вельмі даўно называлі? Інжынеры чалавечых душ! - Паслухай, інжынер чалавечых душ, - усміхнулася Людміла, - а дазволь-ка ты мне папрысутнічаць на тваіх занятках.  Вельмі мне хочацца ўбачыць гэтую дзяўчынку! Вось у суботу я і прыеду да цябе, калі ты, вядома, не супраць. Скажаш,  нібыта я  псіхолаг. Я паспрабую пагаварыць з дзяўчынкай. Ну а потым разам падумаем, як дапамагчы гэтай патэнцыйнай Сергір”янавай (і што за імя такое?) нявесце. Лады? Заняткі двух гурткоў – ігры  на гітары і вершаскладання, - якімі кіраваў Віктар, праходзілі ў Доме культуры. У гэты  дзень дзяцей на занятках было чалавек дзесяць: чацвёра хлопчыкаў, астатнія - дзяўчынкі. Людміла села ў крэсла перад часопісным столікам і, зрабіўшы выгляд, быццам паглыбілася ў чытанне, непрыкметна  стала назіраць за вучнямі. Алену Порчанку  яна пазнала не толькі і не столькі па апісанні  Віктара: гэтая дзяўчынка  неяк  невытлумачальна «выпадала» з групы падлеткаў. Яе прысутнасць тут здавалася выпадковай  і нават недарэчнай. Сутулая,  з плоскім, без ценю  ружовасці  тварам, няўсмешлівая,  нечым  заклапочаная. І гэты яе  позірк... Ногі? Ногі ўжо дакладна не ад вушэй. Зрэшты, яна прыйшла на заняткі ці то ў штанах, ці то ў джынсах,  неахайна сабраных «ў гармонік».   Пасля заняткаў  Віктар папрасіў Порчанку  застацца: - Лена, вось Людміла Пятроўна хоча з табой пагаварыць. Яна псіхолаг. Ты распавядзеш ёй тое, што распавядала мне, і мы разам  табе на дапаможам. - Не - не, дзякуй! Нічога не трэба! - усклікнула Порчанка  і заспяшалася да выхаду. - Але ты ж сама прасіла табе дапамагчы. Вось Людміла Пятроўна спецыяльна і прыехала. Ці ты сапраўды замуж сабралася? Порчанка  скіравала  на Людмілу  неміргаючы  позірк чорных, як дзёгаць, вачэй: - І Вам, дзякуй, вядома, але ... пра замуж мама проста пажартавала. - Можна я пайду, а то мне яшчэ ўрокі трэба рабіць? «А  дзяўчынка ж  вельмі блізарукая, - адзначыла  Людміла. - Вось адкуль у яе гэты «гіпербалоідны» позірк,   што  так бянтэжыў  Віктара!”
  Людміла ведала, што  блізарукія звычайна або  прыжмурваюцца, або  наадварот, шырока расплюшчваюць вочы  -  імкнуцца  такім чынам схаваць свой недахоп. Вось  небарака! Няўжо і сапраўды які -  небудзь нягоднік паквапіўся на гэтае  няшчаснае дзіця?  Так, з выгляду Алена дзіця. Толькі вось голас у яе ... Гэта голас не дзяўчынкі - падлетка, а сталай,   многае  пабачыўшай і  перажыўшай жанчыны.  Але не голас (Людміла   ж  толькі цяпер яго пачула), а нешта іншае, непрыемнае, з самага першага імгнення насцярожыла Людмілу ў Алене Порчанцы. Толькі што? Як   не  старалася Людміла  гэта зразумець, але  так і не змагла. На памяць прыходзіла толькі адно: дзіўная, вельмі дзіўная дзяўчынка ... Калі Порчанка  сышла, Людміла дакорліва  зірнула на мужа: - Ну, уяўляеш, як бы ты выглядаў, калі б пайшоў у міліцыю?  Хутчэй за ўсё твая Лена ўсё прыдумала! -Але навошта ёй гэта? -  недаўменна  паціснуў плячыма  Віктар. -Ты дрэнна ведаеш ў жаночую псіхалогію, сябра мой.  Алена Порчанко ўжо не дзіця, нягледзячы на свой   знешні выгляд. У гэтым узросце кожная  дзяўчынка любой цаной хоча прыцягнуць да сябе  ўвагу,  так бы мовіць, вылучыцца з масы. Так што давай-ка не будзем лезці ў гэтую сумніўную справу. Ты і так заўжды трапляеш у  недарэчныя сітуацыі. Да цябе прыйшлі вучыцца іграць   на гітары, вось і вучы. А ўсё астатняе цябе не  тычыцца. Віця, ты, калі ласка, не крыўдуй, але часам твая наіўнасць здзіўляе мяне. Вось хаця б твае апошнія вершы. Колькі разоў я прасіла цябе больш ніколі не чапаць гэтую тэму, а ты зноў  за сваё! Ты мне нагадваеш Дон   Кіхота, які  ваяваў з ветранымі млынамі. Ты  забыўся што з табой тады зрабілі? Хіба тут бы ты сядзеў, калі б не тваё «сумніўнае мінулае»? - Ну, даволі!  Мне надакучыў твой ментарскі тон! А асабліва надакучыла тое, што ты спрабуеш указваць, пра што мне можна пісаць, а пра што нельга! І без цябе цэнзараў хапае! Тады яна назвала мужа інфантылам і размазнёй. А ён яе – бервяном бессардэчным. Амаль тыдзень увогуле  не размаўлялі. Потым памірыліся, вядома, але пра Алену Порчанку размовы больш не заводзілі. Праўда, пару разоў Людміла бачыла яе: падчас Віктаравых  творчых сустрэч   тая  заўжды сядзела ў першым радзе.  Аднойчы  Людміла  нават пачаставала цукеркамі гэтую нечым моцна засмучаную  «шэрую мышку» Алене было ўсяго трынаццаць гадоў, калі “хворая” ў чарговы раз  маці вы правіла яе да «аднаго  добрага чалавека»: - Ты толькі слухайся дзядзьку Пецю і рабі ўсё, што ён папросіць, - хаваючы вочы, сказала яна. – Калі ён будзе задаволены, я куплю табе ... што скажаш, тое  і куплю. Алену здзівіла  неўласцівая для  матулі шчодрасць. Здзівіла і насцярожыла. "Напэўна, гэты дзядзька Пеця жыве адзін, а прыбірацца лянуецца, вось і давядзецца  мне чысціць зарослую брудам кватэру, - нездаволена думала Алена. - Калі так, то ўжо прымушу матулю раскашэліцца». Але «добры чалавек» дзядзька Пеця запрасіў Алену зусім не для таго, каб яна прыбрала ў кватэры. Спачатку ён  пачаставаў яе гарбатай з цукеркамі, а потым стаў рабіць тое, што рабіў калісьці з ёй, тады дзевяцігадовай, дзядзька Лёня, мамчын старэйшы брат: пасадзіў на калені,  запусціў руку пад сукенку і, стаў лёгенька пагладжваць  паміж ног. І Алене гэта было прыемна, хоць і трошкі сорамна. Але вось «дзядзька Пеця» рэзка ссадзіў яе з каленяў і прымусіў выконваць яго страшныя просьбы - загады: здымаць яму трусы, чапаць яго існасць рукамі. А потым ... Потым загадаў рабіць увогуле жудаснае. Яна хацела закрычаць, але сустрэлася з вар'яцкім  дзядзькі Пецевым  позіркам і  падпарадкавалася… Потым яе доўга ванітавала ... Прайшло, напэўна, з паўгода, перш чым яна змірылася са сваёй «працай». Але хутка гэтай працы канец. У яе пачнецца новае жыццё. Як жа усё- ткі добра, што яна здолела захаваць сваю нявіннасць. Сапраўдны  кошт гэтай «нявіннасці» ведае толькі сама яна, а іншым ведаць няма чаго. Так, як гэта ні дзіўна ў яе становішчы, Алена фізіялагічна нявінніца! Вядома, дзякуй матулі, але гэта зусім не значыць, што ў знак падзякі Алена дазволіць ёй распараджацца  Аленіным скарбам. Мама сабралася прадаць гэта «скарб» Сергір”яну, таму самаму, які, як сказала Алена  Віктару Паўлавічу, хоча ажаніцца  з ёй. Якое там «ажаніцца»! Ён проста зажраўся, і яму ў яго пяцьдзясят ” з хвастом” захацелася нявінніцу.  Цікава, няўжо ён не мог праз інтэрнэт знайсці нявінніцу? Там жа  колькі заўгодна  аб'яў  аб продажы гэтай самай каштоўнасці ... Хоць, напэўна,  страшыцца  “засвяціцца” як-небудзь.  Ён  жа «круты»! Гэты сыты кот ужо два месяцы заходзіць да іх дадому і не перастае выхваляцца  сваёй шчодрасцю. Калі  ён прыйшоў у першы раз, Лена падумала, што гэта чарговы мамчын “ухажор”, хоць злёгку здзівілася: ён не быў падобны да  звычайных яе мужчын -  заўжды п'янаватых  і  няголеных. Гэты быў не толькі чыста паголены і добра апрануты, але і пахла ад яго, напэўна, вельмі дарагім парфумом. Ён выклаў на стол багаты  пачастунак, потым дастаў з барсеткі  пухнаты   кашалёк і  раскрыў яго так, каб бачныя былі не толькі беларускія грошы, але і даляры,  даў  Алене  дзесяцірублёвую  купюру і сказаў: «Схадзі за марожаным  і трохі погуляй, а нам з мамай трэба пагаварыць ». Алена з  разуменнем ўсміхнулася: маўляў, ведаем мы гэтыя «размовы». І маці ведае, што Алена ведае. Але  ёй хоць бы што. Ёй, падобна, ніколі сорамна не бывае. Алена пайшла, не здагадваючыся, што паміж маці і Сергір”янам   адбудзецца размова  менавіта пра яе. Дакладней, будзе заключаны дагавор аб продажы Аленінага  «скарба.». Такое вось «замужжа»  чакала  Алену. А Віктару Паўлавічу яна схлусіла. З ёй не толькі Сергір” ян, але і наогул ніхто не збіраўся жаніцца. Ды і ліпнуць ніхто не ліпнуў. Але ж трэба было нейкім чынам  цану сабе набіць. А  Сергір”яну не відаць  жаданага! Цяпер  Алена ведае, што кожнаму мужчыну хочацца быць першым. І Віктару Паўлавічу, вядома, таксама гэтага хочацца. У жонкі  -  ён  першым не быў.  Ён жа  яе ён адбіў у «сур'ёзнага чалавека». А раптам  ён ні ў каго  не быў першым ?! І калі гэта так, то яму абавязкова захочацца! Ён жа  таксама мужчына. А якія дзіўныя ў яго вочы! Напэўна, пра такія кажуць «міндалепадобныя». І колер вельмі цікавы: па мядовай  радужцы  россып дробных чорных кропак. Ён такі смешны: верыць усяму, што Алена яму кажа. Не, усёй праўды пра яе ён ніколі не даведаецца. І ўвогуле ніхто не даведаецца. Не стануць жа тыя, хто карыстаўся ёю, распаўсюджвацца. Яны ж не дурні: ведаюць выдатна, што бывае за спакушэнне непаўналетніх. *** Аднойчы   Віктар забыўся дома свой «Сіменс». Людміла  ніколі не мела звычкі зазіраць у мужаў  тэлефон. Напэўна, не здрадзіла  б гэтай звычцы і цяпер. Але  што было рабіць, калі на працягу некалькіх хвілін   яна пачула пяць ... не, шэсць сігналаў  пра  паведамленні.. На сёмым Людміла не стрымалася: а раптам што  неадкладнае, ці мала? Нездарма ж хтосьці так настойліва дамагаецца Віктаравай  ўвагі . Яна ўзяла тэлефон і націснула  кнопку ... Вы, вядома ж, чулі выраз «сэрца ля горла»? Людміла таксама чула. Але адна справа - чуць, а зусім іншае - адчуць, як ТВАЁ  сэрца, насуперак законам фізіялогіі, зрываецца са свайго  месца і, перакрываючы дыханне, падбіраецца да горла. А ў роце сухая палыновая горыч ... Што рабіць? Шпурнуць  гэты пракляты тэлефон вобземлю, каб ён  разбіўся? Толькі што  з таго? Не ўжо, калі наканавана ёй выпіць гэтую кубак, то я яна вып'е яго  адным глытком. Так, што ж далей? Ого! «Скажы, што гэта пройдзе! Я ўжо больш так не магу!», » Я ведаю, што мы былі б шчаслівыя, Віцечка!». «Я хачу ад цябе дзіця, вельмі хачу!» «Я буду чакаць і кахаць цябе заўсёды!» Не,  даволі! З яе  даволі!  Вось як яно бывае! Дваццаць пяць гадоў пражылі!  Двух сыноў узгадавалі! Хаця чаго тут здзіўляцца? Банальная гісторыя. І банальная ісціна: усе мужыкі – кабялі. Да самага вечара  Людміла  кідалася па кватэры, услых задавала сабе пытанні і сама ж адказвала на іх, ліхаманкава збірала  мужавы  рэчы. Як толькі Віктар пераступіў парог, Людміла моўчкі працягнула яму тэлефон і жэстам паказала на туга напакаваную сумку. Віктар ступіў насустрач і паспрабаваў пакласці руку на яе плячо: - Я, вядома, вінаваты, што не расказаў табе раней, але я збіраўся. Выслухай мяне, калі ласка. Гэта зусім не тое ... Людміла  адштурхнула мужаву  руку і працягнула распачатую ім фразу: - Ага. Гэта, вядома ж, зусім не тое, што я падумала! - Так, гэта зусім не тое, што ты падумала! Я вельмі прашу: выслухай мяне! Ты памятаеш тую дзяўчынку, Алену Порчанку, якую мама  быццам замуж выдаць збіралася? - Памятаю, вядома. Але якое дачыненне яна мае да тваёй палюбоўніцы? - Люда, ды зразумей жа ты нарэшце: няма ў мяне ніякай палюбоўніцы! Усе гэтыя СМС мне даслала  тая самая Лена Порчанка! Мне трэба было адразу табе   ўсё расказаць, але я ж цябе не адзін год ведаю. Ты мяне фантазёрам называеш, а сама часам нафантазіруеш сабе такога, што не кожнаму фантасту  пад сілу. А потым сама ў свае фантазіі паверыш і будзеш пакутаваць. Я хацеў сам з гэтай Ленай разабрацца, але раз так  атрымалася ... - Ну, усё! - злосна прыжмурылася Людміла. - Хопіць. Твае здольнасці да складальніцтва я, вядома , цаню, але май жа  сумленне. Як гэта дзіця можа хацець дзіцяці ды да таго ж, даруй, ад пажылога мужыка з  пузцом? -Люда, я звяртаюся да цябе ў апошні раз. Калі ласка, уціхамір свой гонар, набяры  вось гэты нумар. Хаця пачакай,  я набяру сам яго са свайго тэлефона, а ты паслухаеш і пераканаешся, што я кажу праўду! Некалькі хвілін у  Людмілінай душы  змагаліся супярэчлівыя пачуцці: боль, крыўда, зняважаны  гонар і…  надзея. Нарэшце, пакутуючы ад прыніжэння, яна ўзяла ў рукі  тэлефон. Адказ  прагучаў імгненна імгненна: - Віктар Паўлавіч!  Вы ўсё ж падумалі  і  патэлефанавалі! Вы не ўяўляеце, якая  я  шчаслівая! Дзе мы сустрэнемся? Так, гэта была яна, непрыкметная дзяўчынка з голасам  многае перажыўшай  жанчыны. Гэта была тая самая «шэрая мышка», «няшчасная, пакрыўджаная лёсам істота»! Сваё пытанне Людміла задала ўжо чыста механічна:                - Алёна, дык гэта ты  пішаш такое  майму мужу ?! - Оп-па!  Жонка абвясцілася! - голас сталай жанчыны з радаснага ператварыўся ў насмешлівы. - А я Вас тады яшчэ “сфоткала”, калі Вы  пад выглядам псіхолага на заняткі прыязджалі. Ну я  гэта.  А пішу таму, што  кахаю  ... Віктара Паўлавіча. Спадзяюся, ён мяне  таксама пакахае. А можа, і кахае ўжо, ды баіцца прызнацца… Звычайная сітуацыя. Знямелая ад нахабства «няшчаснай істоты», Людміла не магла вымавіць ні слова. Як жа гэта? Пятнаццацігадовая дзяўчынка з голасам сталай жанчыны прапануе сябе пяцідзесяцігадоваму мужчыну?!  Не, ніколі Людміла  не  зразумее  гэтага! Напэўна, яна адстала ад жыцця. А можа, гэта ўсяго толькі розыгрыш? Жарт? Але калі і жарт, то вельмі жорсткі. - Але, Віця, з гэтым жа трэба  нешта  рабіць!  Я зараз жа ... - Пачакай, - спыніў  Віктар счырванелую  ад хвалявання жонку, якая, відаць   некуды  памкнулася бегчы, - я паспрабую яшчэ раз пагаварыць з ёй. Мне самому гэта ўжо косткай у горле. З  ЗАПІСАЎ ВІКТАРА ВАРДАМАЦКАГА Гэта пачалося зусім нядаўна і зусім нечакана для мяне. Пасля заняткаў, калі ўсё ўжо разышліся, гэтая дзяўчынка засталася сядзець у кабінеце. Я запытальна зірнуў на яе: - Алёна, у цябе да мяне якое-небудзь пытанне? Яна падала мне ўдвая складзены лісток: -  Віктар Паўлавіч, паглядзіце, калі ласка. Гэта мой верш. Я старалася правільна падбіраць рыфмы і з рытму не збівацца. Я здзівіўся: - Ты пішаш вершы?  Чаму тады на гітару запісалася, а не на вершаскладанне? Яна паціснула плячыма: - Ды на гітары іграць я даўно марыла навучыцца. А вершы толькі пачынаю складаць. Так што можаце лічыць мяне  пачынаючай  паэткай. Гэты верш – адзін з  самых першых. Яна села насупраць і стала лена  перабіраць струны гітары. Я нават усміхнуўся  ў думках: нічога сабе ганарлівасць - паэтка яна! - але ўголас вымавіў:   - Ну, тады з пачынам  цябе! Паглядзім, што мы маем. Разгарнуў лісток, прабег па няроўна напісаных  радках : Я люблю Вас даўно і назаўсёды, Я раўную Вас да Вашай жонцы, Няма больш цудоўнай, чым Вы, чалавека, І я часта Вас бачу ў сне. Вам хацела б таксама я сніцца, Калі большага з Вамі нельга. Рвецца сэрца спалоханай птушкай, засцілалі мне слёзы вочы. Порчанка пачакала, пакуль я прачытаў яе тварэнне, адклала гітару ўбок, абышла стол, за якім я сядзеў, і прыціснулася грудзьмі да майго пляча: - Ну, і як Вам мой пачын?  У першую хвіліну я не мог знайсці патрэбных слоў і пачаў разгублена мармытаць пра рыфму, рытм, мастацкія сродкі. Порчанка перапыніла мяне: - А  наогул Вам падабаецца? - Лена, - я нарэшце адышоў ад збянтэжанасці, - а чаму ты абрала для свайго верша такую тэму? Порчанка ўсміхнулася: - Ды    мая аднакласніца закахалася ў жанатага мужчыну і хоча яму пра гэта сказаць вершамі, а вершаў  складаць  не ўмее, вось і папрасіла мяне. - Не зразумею,  навошта тваёй аднакласніцы жанаты мужчына? Ёй аднагодкаў  мала ці што? Порчанка   пагардліва  скрывіла  тонкія  вусны: - Ой, нашы аднагодкі
 такія дэбілы ... *** Дадому Порчанка вярталася ў выдатным  настроі. Здаецца, лёд крануўся! Калі яна паказала Вардамацкаму свай верш, ён разгубіўся. Пачырванеў нават. А калі «выпадкова» дакранулася да яго пляча грудзьмі, то заўважыла, як ён уздрыгнуў. Паплыў! ... У той момант ёй захацелася упіцца  ў ягоныя  яркія вусны пад пухнатай палоскай вусоў, запаліць ў вачах гэтага чалавека агонь жарсці, падпарадкаваць яго сабе, як  падпарадкавала да гэтага многіх іншых, вось такіх жа  немаладых  салідных мужчын. Жаданне было такім вострым, што яна ледзьве  стрымала сябе. Не, яшчэ не час! Ня  варта прыспешваць падзеі. Нікуды ён ад яе не дзенецца! Перад  чарамі  маладосці ніводзін мужык не выстаіць. Кожнаму хочацца дакрануцца да свежасці і нявіннасці. А аматарамі нявіннасць дорага  цэніцца. І чым старэйшы  «аматар», тым больш ён гатовы заплаціць. Хто-хто, а Алёна Порчанка гэта ўжо дакладна ведае. Памятаецца, яна аднойчы разыграла сваю матулю, сказаўшы, што з адным з кліентаў яна перастаралася і той не стрымаўся. І вось, маўляў, цяпер «доча» - як у хвіліны добрага настрою называла яе маці - ужо не дзяўчынка. Ой, што з маман пачало  дзеяцца! Яна ірвала валасы (не на сваёй, а на яе, Ленінай, галаве) і  крычала  так, што, напэўна, ва  ўсім доме было чуваць: - Ты  што, сука, нарабіла?! Каму ты зараз патрэбная  будзеш? У цябе, пачвара, толькі адна гэтая вартасць і была! Ты ведаеш, колькі Сергір” ян за яе заплаціць абяцаў?!  Табе і не снілася! Ды я і аванс  ўзяла. Ну, усё!  Гэтаму казлу, што цябе трахнуў, я галаву адкручу! Я яму нагадаю пра дагавор! Так нагадаю, што ён у мяне ці раскашэліцца як след,  ці ў турму  сядзе!  А цябе, дурніцу, колькі разоў вучыла: падстаўляй  што заўгодна, але ТАМ каб цэлае ўсё было, пакуль знойдзем каго трэба!  Дык вось я знайшла, а ты   што ўтварыла?!                - Ды супакойся, пажартавала я! - хутчэй ад болю, чым ад жадання апраўдацца крыкнула Алена, вызваляючы свае валасы з  учэпістых мамчыных  рук. Вось  тады Порчанка і зразумела,  чаму ніхто з «казлоў», да якіх адпраўляла яе матуля, на гэтую  самую «вартасць» не квапіўся. «Казлы» абмацвалі Аленіна  цела прымушалі яе рабіць ім розную  брыдоту  і  гаварылі  таксама  брыдоту,  і ... плацілі  добрыя грошы. Да  нейкага часу  «казліныя» маніпуляцыі выклікалі ў Алёны толькі толькі агіду. Потым  гэты  занятак ёй  стаў нават падабацца. Вельмі цікава  было назіраць, як нядаўна  важны твар якога-небудзь самавітага мужчыны начальніцкага выгляду паступова станавіўся разгубленым, набываў расслаблены, дурнавата – ціхамірны  выраз, і нядаўна строгі і сур'ёзны чалавек ператвараўся ў самца, раба жарсці: дыханне ягонае  пачашчалася, вочы пакрываліся вільготнай плёнкай, а з грудзей ірваліся глухія стогны.                Аднойчы ж, падчас чарговага «сеансу», яе пранізала вострае, невядомае раней адчуванне: гарачая хваля пракацілася па ўсім целе, апякла паясніцу, замерла ТАМ, у самым нізе, і Алене нястрымна захацелася УСЯГО, але, вядома ж, не з гэтым пузатым  слінявым вырадкам, які, сціснуўшы рукамі маленькія  Алёніны  грудзі, соваў  паміж імі   сваю “мужчынскую годнасць” і юрліва  рохкаў. У той жа вечар  на вуліцы Алёна  спыніла сімпатычнага  юнака. Ужо пачало змяркацца, і Алена дала  выгляд, быццам  ёй страшна:                - Малады чалавек, калі Вы, вядома, не баіцеся цемры, правядзіце мяне, калі ласка. Тут зусім недалёка. Ну які ж малады чалавек у такой сітуацыі скажа, што ён баіцца цемры, калі нават на самай справе баіцца  яе панічна? Хлапец, які назваўся Дзімам, правёў Алену да самага пад'езда іхняга дома і з радасцю адгукнуўся на запрашэнне выпіць кубачак кавы, які Лена паабяцала яму прыгатаваць ўласнаручна,  бо і «продкаў дома няма і сёння не будзе». Усё, здавалася, пачалося  належным чынам, але ўжо праз некалькі хвілін Порчанка  зразумела:  малады чалавек не выклікае ў ёй ніякага жадання і не выклікае менавіта таму , што ён ... малады. Яна прывыкла, што яе распранаюць і лашчаць, мужчыны, якім «далёка за», і рухі іхніх  рук ўмелыя і ўпэўненыя, хоць часам даволі грубыя. А гэты дрыжаў, як цуцык, мітусіўся і пацеў. Ёй стала агідна, яна адштурхнула яго, але няўдалы палюбоўнік паспеў праліцца ліўнем на  Алёніну бялізну. Менавіта ў той вечар Алена зразумела, што ёй хочацца толькі сталага мужчыны. Яна нават у думках намалявала  партрэт. Гэта  моцны, крышачку паўнаваты, але  стройны  мужчына,  з сівізной у цёмных валасах, падобных з-за гэтага на мех чарнабуркі. У яго  дужыя  рукі, цвёрда акрэсленыя вусны і карыя вочы. А  равеснікі яе ні кропелькі не ўзбуджаюць. Але і сярод  мамчыных” пратэжэ” нікога падобнага на складзены Аленай вобраз не было. І вось ён,  Вардамацкі. Упершыню убачыўшы яго так блізка, як ніколі раней не даводзілася, Порчанка сказала сабе: «Вось той, хто мне патрэбен, і ён будзе маім». Дзякуй Борчыку за яго «заданне», якога Алена, вядома ж,  цяпер  i не падумае выконваць. Вядома, яна даб”ецца  Вардамацкага, але не для  кампрамату, пры дапамозе якога Борчык хоча  адпомсціць “гэтаму вершаплёту” *** Борчык - самы агідны яе кліент. Ён вытвараў над Аленай такое, што ў яе не аднойчы з'яўлялася жаданне забіць яго. Але забіваць было, вядома ж, нельга, таму што Борчык плаціў  болей, чым астатнія. Да таго ж , па словах маці, ён быў «круты», так што ісці яму насуперак не выпадала. У  той раз Борчык быў нязвыкла сур'ёзны і дзелавіты. Ледзь кіўнуўшы ў адказ не яе прывітанне, спытаўся: - Хочаш зарабіць рэальныя бабкі? Алена насцярожылася. Вядома,  «бабкі» ніколі лішнімі не  бываюць, але занадта ж  добра яна ведала Борчыка, каб вось так адразу  пагадзіцца. Хутчэй за ўсё ён прапануе ёй «пасябраваць» з такім жа, як і сам, вычварэнцам. Не ўжо, з яе і Борчыка  даволі! Борчык нібы прачытаў яе думкі: - Ды  не курчыся дарэмна!  «Аб”ект”  нетыповы.  Ты ведаеш Віктара Вардамацкага – вершаплёта з гітараю? - Ну, як ведаю ... - Алена  разгубілася ад такога пытання. -  На канцэрце ягоным  аднойчы  была. А яшчэ яго ў нашу школу запрашалі. А што? - Ды  спецзаданне табе ад сур'ёзных людзей. Выканаеш  - азалоцяць!.Да таго ж нікога больш і аблізваць ня  трэба будзе, - выскаліўся Борчык і, падміргнуўшы, дадаў: - Ну, хіба што да мяне па старой  памяці  зазірнеш. Борчык  падрабязна растлумачыў, чаго хочуць ад яе «сур'ёзныя людзі»,  і  Порчанка задумалася. Ёй, як і многім  у горадзе, падабаліся песні і вершы Вардамацкага. І як мужчына ён ёй падабаўся, але ... Зрэшты, гэтых »але» было некалькі. І справа зусім не ў тым, што Вардамацкаму ўжо добра за сорак і што ён мае сям'ю. Гэта для Алены не мела абсалютна ніякага значэння. Яна на ўласным вопыце не раз пераконвалася: ні ўзрост, ні сямейнае становішча, ні пасада не спыняюць мужчыну, калі ў  ім прачынаецца  "асноўны інстынкт». Але гэта ж паэт ўсё - ткі ... А яна проста школьніца. Так, проста школьніца, як думаюць многія. І хай думаюць. Ім не трэба ведаць пра другое, патаемнае  жыццё Алены, тым больш, што на сённяшні дзень яна не такая ўжо выключная з'ява. Нават у іх невялічкім  гарадку  такіх, як яна, «школьніц» хапае. Праўда, Алена, у адрозненне ад астатніх, не стаіць на «пятаку» у чаканні пакупнікоў, як гэтыя дурніцы, якіх у любую хвіліну могуць злавіць мянты. І зарабляе яна  болей. Да   таго ж яна ... Так, нявінніца яна! А Вардамацкі прыблізна ў такім узросце, як і ўсе Алёніны «кліенты». Так, Вардамацкаму сорак восем. Але выглядае ён клёва, не тое, што гэтыя крывапузыя малпы,  якіх  яна вымушана ўлагоджваць. А «падабрацца да “вершаплёта” - менавіта так выказаўся Борчык - было вельмі проста: Вардамацкі працаваў кіраўніком літаратурна-музычнага аб'яднання ў гарадскім Доме культуры. Вось у адзін з гурткоў гэтага аб'яднання Борчык і параіў Алене запісацца. Напрыклад, у гурток ігры на гітары. - Ды не  люблю я  гітару, - заўпарцілася Порчанка. - У мяне і  слыху музычнага   няма. Ды і гітары  таксама. Можа, ў які                іншы напрыклад, на вершаскладанне? Вардамацкі  ж  і вершаскладанне вядзе. Борчык паблажліва ўсміхнуўся: - Не, галубка, толькі на гітару. Бо менавіта пры навучанні  ігры  на гітары магчымы найбольш блізкі кантакт з «аб'ектам», што нам і трэба. - А навошта гэта вашаму сур'ёзнаму чалавеку?                - Не твая справа! - павысіў голас Борчык, але, заўважыў, што Порчанка  нервуецца, і  зусім іншым, блізкім да ўпрашальнага  тонам дадаў: - Ды  жанчыну гэты  нягоднік ў таго чалавека звёў. Вось ён і хоча адпомсціць. А інструмент я табе прэзентую. На наступны дзень Порчанка збегла з двух апошніх урокаў  і стала чакаць  Вардамацкага ў фае Дома культуры. За Аленінай спіной у дарагім скураным чахле ляжала «шыкоўная фірмовая», па словах Борчыка, гітара. З запісаў Віктара Вардамацкага Сёння Алена Порчанка зноў засталася пасля заняткаў. Мяне гэта насцярожыла, і я зрабіў выгляд, што вельмі спяшаюся: - Прабач, Лена, сёння я не  маю часу. - Віктар Паўлавіч, ну ўсяго пару хвіліначак! Я хачу, каб Вы паглядзелі яшчэ адзін маё верш. - Давай свой верш, я дома пагляджу. Але яна ўжо не папрасіла, а запатрабавала: - Не, я хачу, каб Вы паглядзелі зараз!   Стрымліваючы абурэнне,  я прачытаў чарговы твор “паэткі -пачаткоўкі» і, пераканаўся, што тэма ранейшая:
 - Алёна , давай пагаворым пра твае  вершы ў наступны раз. Сёння я сапраўды спяшаюся.
 Ды і цяпер у мяне няма настрою. Вось у цябе ж бывае так, што проста няма настрою? Я хацеў устаць, каб сысці, але яна падышла да мяне зусім блізка: - Віктар Паўлавіч, няўжо Вы нічога не заўважаеце? - А што я павінен заўважыць? - Хоць бы тое, што не патрэбныя мне вашы заняткі. -Ну, не патрэбныя, дык  не патрэбныя. Сілай цябе тут ніхто не трымае, - адказаў я. - Можаш не хадзіць. Грошы за навучанне я табе вярну, тым больш што асаблівых вынікаў ты не дамаглася. Порчанка кінула гітару на падлогу і  варсанула  яе нагою : - Віктар Паўлавіч, Вы не зразумелі! Так, мне не патрэбныя гэтыя заняткі, таму што я цярпець не магу гітару. Але мне патрэбныя Вы! Я хачу быць з вамі побач заўжды. Я  кахаю  Вас, даўно кахаю! І вы мяне пакахаеце. Нічога, што Вы  жанаты . Можна ж развесціся. Бо жонка Ваша ўжо немаладая. А мне толькі шаснаццаць праз  тры месяцы споўніцца. Вы зараз нічога не кажыце. Я пачакаю. Колькі трэба, столькі і буду чакаць. Я ўсхапіўся з - за стала: - Дзяўчынка, ты  думаеш, што  гаворыш ?! Зараз жа ідзі дамоў! І наогул, лепш будзе, калі ты больш тут не з'явішся! Але Порчанка, упарта свідруючы мяне позіркам чорных - не разабраць, дзе зрэнка, а дзе радужка  - вачэй, адчаканіла: - Нікуды я не пайду. А калі Вы выганяць мяне станеце, то так і ведайце: я   з сабой што - небудзь зраблю і запіску пакіну, што Вы вінаватыя! - Не кажы глупства! - не на жарт раззлаваўся я. - Зараз жа марш дадому! І каб я цябе тут больш не бачыў! - Ах, так?! Тады глядзіце! Яна выхапіла з сумкі пластмасавую скрыначку, высыпала ўсё яе змесціва ў далонь і паднесла яе да рота. Я ўдарыў яе па руцэ. Дробныя жоўтыя шарыкі рассыпаліся па падлозе. Порчанка ўсхліпнула: - Ну чаму Вы не хочаце мяне зразумець? Я кахаю  Вас і больш ніколі нікога не змагу так пакахаць! Я жыць без Вас не магу! І не хачу! Зразумела Вам?! Вось толькі паспрабуйце мне забараніць прыходзіць да Вас на заняткі! Пашкадуеце! «Пашкадуеце!» - працяглым рэхам адгукнулася ў маёй памяці, і перад вачыма ўстаў твар Жэні Святловай, самага першага і, напэўна, самага моцнага  майго кахання. На імгненне ажыла і боль, ад Жэнінага «больш ніколі не хачу цябе бачыць". Болю ад стрэлу я не адчуў. Не паспеў адчуць ...  Апамятаўся толькі ў бальнічнай палаце. - Ну,хлопец, ты, відаць, у кашулі нарадзіўся, - прамовіў доктар  і паказаў вынятую  з майго цела кулю. Калі б я быў у той час паўналетнім, мяне яшчэ і судзілі б:  пісталет, з якога спрабаваў застрэліцца, я зрабіў сам, адразу ж пасля таго як мяне выключылі з камсамола і ўсе мае сябры і знаёмыя адвярнуліся ад «антысаветчыка і шпіёна Вардамацкага». Магчыма, я не адважыўся б на той жудасны ўчынак, калі б сярод ЎСІХ не  апынулася і Жэня. Без яе свет рушыўся канчаткова. Заставалася толькі памерці. Памерці, каб яна зразумела і пашкадавала. Шмат гадоў прайшло з таго часу. Нядаўна я сустрэў Жэню Святлову, дакладней ужо даўно не Святлову,  а Халецкую. Сустрэў, і ніводная   жылка  ўва мне не страпянулася.. Нават дзіўным  падалося, што з-за гэтай вельмі  звычайнай жанчыны я некалі гатовы быў пазбавіць сябе жыцця.  А тады мне, шаснаццацігадоваму  Віцю Вардамацкаму, хай бы хто асмеліўся сказаць тое, што было для ўсіх відавочным: Жэня Святлова зусім не прыгожая, нават не сімпатычная, а да таго ж і прымітыўная   асоба! І хіба б я паверыў тады, што менавіта Жэня перадала мой  сшытак з «крамольнымі» вершамі  у ТЫЯ органы?! Жэня - самая выдатная, самая чыстая дзяўчына ў свеце і – даносчыца?! Усё гэта пранеслася ў маёй памяці за  лічаныя хвіліны. Я ўважліва паглядзеў у Алёніны вочы, поўныя чакання, і міралюбна сказаў: - Супакойся, калі ласка. Ніхто не збіраецца цябе выганяць. Хадзі, займайся,  заканчвай  школу. А калі  станеш дарослай, тады і падумаем, як нам з табой быць. Добра? Яна прыклала руку да грудзей і ўсклікнула: - Віктар Паўлавіч! Я буду чакаць Вас колькі  скажаце!
*** Порчанка выскачыла з кабінета і імгненна апынулася на вуліцы. Яна доўга яшчэ не магла сцерці з твару пераможную  ўсмешку. Усё атрымалася  найлепшым чынам! Ён паверыў у тое, што яна сапраўды хацела атруціцца! Ага, яна ж не дурніца! У скрыначцы была звычайная аскарбінка! Але як жа ён спалохаўся! А як перажываў наконт яе замужжа! Не, нездарма кажуць, што  паэты дзівакаватыя і наіўныя, як дзеці. А што ў іх з Вардамацкім  вялікая розніца ва ўзросце, ёсць адмысловы шык. Сярод артыстаў і пісьменнікаў такіх пар  нямала. Дык чаму б Алене і не стаць юнай музай паэта? Спачатку музай. Ну а потым, магчыма, і жонкай. Яна заплюшчыла  вочы і  ўявіла, як яна,  прыбраная , з прыгожа выкладзенымі валасамі - а валасы ў яе густыя і пушыстыя -  паўсюль з'яўляецца побач з Вардамацкім і ўсе з зайздрасцю глядзяць ім услед ... Надакучыла  ёй гэтае жыццё. Хопіць спансіраваць  мамулю. Тых грошай, якія  яна за два гады мела ад «прац» Алены, хапіла б не толькі на трохпакаёвую кватэру, але і на добрую іншамарку, а матуля толькі ”двушку” ў  «хрушчоўцы» купіла. А ўсё гарэлачка! Калі б не гэтая яе саракаградусная  сяброўка, то і бацька б не сышоў, і Тася б у сямнаццаць гадоў назаўжды з дому не ўцякла б. Сястра вырашыла, што лепш бадзяцца па інтэрнатах, чым  чым ганебным рамяством займацца. А вось яна, «малодшанькая», не асмелілася пярэчыць маці. Але ўсё! Пара ўладкоўваць сваё жыццё. Калі за ўзрадаванай Порчанкай зачыніліся дзверы, нядобрае прадчуванне кальнула Віктара, але ён пастараўся супакоіць сябе: не - не, ён усё зрабіў правільна. Ну, забараніў бы ён ёй прыходзіць, а яна раптам і напраўду глупства якое ўтварыла б? Толькі вось зараз што з гэтай «закаханай» рабіць? І  тут  Віктар нечакана злавіў сябе на думцы, што прызнанне гэтай  непрыгожай,але зусім юнай  дзяўчынкі лесціць  яму. А што, хіба шмат знойдзецца сярод яго аднагодкаў такіх,  хто мог бы пахваліцца,  каханнем  маладзенькай дзяўчынкі? Значыць, ён, Віктар, яшчэ вельмі і вельмі! Хаця  што  тут цешыць сябе ілюзіямі… Не ў яго гэтая дзяўчынка закахалася, а хутчэй за ўсё ў героя яго вершаў.  Многія чытачы блытаюць літаратурнага героя з аўтарам. Вось і гэтая дурнічка нябось начыталася яго вершаў і вырашыла, што Віктар і ёсць герой, святы і бездакорны. Нічога. Гэта ўзрост у яе такі. Трэба спадзявацца, што яе «вечнае каханне» хутка міне. Але надзеям Віктара не наканавана было спраўдзіцца. Порчанка зноў і зноў прыносіла яму «для ацэнкі з пункту гледжання прафесіянала» свае не заўсёды ўдала зарыфмаваныя любоўныя прызнанні. Віктар іх чытаў, але гаварыў толькі пра тэхнічны бок яе »твораў». Порчанка  пачала прыкметна нервавацца. А потым пайшлі і гэтыя СМС ... Але хай бы толькі СМС! Алена прыходзіла на ўсе мерапрыемствы з яго удзелам, на ўсе яго творчыя сустрэчы, дзе  паводзіла  сябе так, што бібліятэчныя работнікі пачалі  жартаваць: - А што гэта за  асоба для суправаджэння ў Вас, Віктар Паўлавіч?  Ці не сакратарку займелі? «Так, прыехалі, што называецца! - казаў сабе Віктар. - І чаму было адразу не забараніць ёй наведваць заняткі? Шкада стала ? Ну так, шкада, але ж трэба неяк заканчваць гісторыю з гэтай шалапутная дзяўчынкай ». Ён яшчэ не ведаў тады, што гісторыя з «шалапутнай дзяўчынкай» толькі пачынаецца, і   не  мог прадбачыць трагічнага канца гэтай гісторыі. *** Мяжа Людмілінаму цярпенню наступіла пасля таго,  як на яе тэлефон сталі рэгулярна паступаць СМС-паведамленні.  Дасылаліся яны  з розных тэлефонных нумароў, але імя аўтаркі для Людмілы сакрэтам не было. У кожным  з “пасланняў” быў  хітра  схаваны здзек.  Пасля пытання пра «стан здароўя бабулі» ( пад “бабуляй”  не па гадах выкрутлівая  дзяўчына  мела на ўвазе, вядома ж, утрая старэйшую Людмілу) Людміла вырашыла пагаварыць з яе бацькамі. Дзверы Людміле адчыніла  прысадзістая жанчына з кароткай па - мужчынску стрыжкай і зямлістай скураю буйнога, грубай лепкі  тварам. Востры пах перагару прымусіў Людмілу пераключыцца на дыханне ротам. Жанчына, насцярожана  зірнула на Людмілу : - Ты да мяне? Што трэба? - Добры дзень! Я хацела б пагаварыць з  бацькамі Порчанкі  Алены. - Я ейная маці. Гавары. -  - Можа, запросіце мяне ў кватэру? Пытанне далікатнае, не для старонніх вушэй. - Запрасіць не магу, - адказала жанчына і па-змоўніцку падміргнула Людміле: - Ну, не адна я,разумееш?  Гавары тут. Ты са школы? - Ды не, - збянтэжылася Людміла, - я, як бы гэта Вам сказаць, Ваша дачка майму мужу ... Дагаварыць Людміле не ўдалося. Жанчына абрынула на яе слоўную лавіну, у якой толькі зрэдку мільгалі дапушчальныя цэнзурай выразы. Да таго ж падобна было, што жанчына збіраецца перайсці ад слоў да дзеянняў, для Людмілы непажаданых, і Людміла  не стала іх чакаць. Так, пагутарылі, называецца ...  Аддыхаўшыся і радуючыся, што  абышлося "малой крывёю». Людміла вырашыла зайсці ў школу, дзе вучылася «закаханая». Дарэчы, яна цяпер мусіць быць на занятках.  Нічога.Хай яе выклікаюць і вырашаюць, што – небудзь. Сацыяльны педагог Тамара Аляксееўна, маладая дзяўчына, падобная да  школьніцы, выслухаўшы Людмілу, здзіўлена расплюшчыла прыгожыя цёмна-сінія вочы. - Не, Вы мяне агаломшылі! Але пачакайце, калі я не памыляюся, Ваш муж Віктар Вардамацкі? Дык , можа, Алена проста прыхільніца яго творчасці, і Вы ўсё няправільна зразумелі? Ну, зусім жа не падобна на яе тое, пра што Вы расказалі!  Ціхмяная, сціплая дзяўчынка, хоць і з няшчаснай сям'і. - А Вы запрасіце гэтую «Лаліту» сюды, і я ў яе прысутнасці Вам тое - сёе пакажу. - А чаму Вы называеце яе Лалітай? Як я  памятаю, набокаўскай Лаліта - Вы ж яе маеце на ўвазе? - гэта маленькая дзяўчынка, ахвяра маньяка. Людміла паблажліва ўсміхнулася: - Напэўна, Вы няўважліва чыталі ці проста забыліся. Так, галоўны герой - істота псіхічна хворая. Але  Лаліта  не ахвяра. Лаліта ў Набокава - хлуслівая і распусная істота.  Не Гумберт спакусіў  яе, а яна яго. Прычым, Лаліта ў свае дванаццаць гадоў ужо не была нявінніцай. А потым яна ўцякла ад пажылога Гумберта да пажылога драматурга. А Вы кажаце «ахвяра». Тамара Аляксееўна пачырванела: - Прабачце я гэтую «Лаліту» некалі  толькі  “па дыяганалі” прачытала: агідна было. А цяпер абсалютна няма часу. Вы не можаце сабе ўявіць, што такое праца сацыяльнага педагога! Тут не да чытання, а тым больш не да перачытвання. Суцэльны негатыў.  Мы ж з якімі сем'ямі працуем? Некаторыя з іх і сем'ямі  назваць язык не паварочваецца. А  дзеці ўсё роўна любяць сваіх гора - бацькоў. Калі прыходзіцца гэтых няшчасных дзяцей з так званых сем'яў забіраць, сэрца крывёю абліваецца. А колькі часу паператворчасць адбірае! Яно ж цяпер  так: ты можаш нічога не рабіць, але калі ў цябе  планы ды справаздачы акуратненька  па  паках раскладзены, ты добры працаўнік. У адваротным жа выпадку ... Ды  што  тут  казаць,  цяпер паўсюль  гэтая бяда. А ў нашай працы да таго ж  свае складанасці .маюцца. Нездарма  мала  хто  надоўга на гэтай пасадзе затрымліваецца. - Ну а Вы як ? - Ды нармальна пакуль, хоць ... Добра, зараз я запрашу нашу па набокаўскім, а дакладней, па мерках ягонага героя, пераспелую Лаліту. Тамара Аляксееўна запытальна зірнула на Людмілу: - Вы заўважылі, што я сказала «запрашу», а не «выклічу»? Так, менавіта запрашу, а яна, калі захоча, прыйдзе. Яе права. У нашых дзетак запар адны правы. У нас жа, педагогаў, выключна абавязкі. Вось зараз я запрашу Алену і правяду з ёй гутарку, за выніковасць якой паручыцца не магу. А размова - гэта, на жаль, на сённяшні дзень - увесь мой выхаваўчы арсенал. Да таго ж гутарыць я павінна вельмі далікатна, каб як- небудзь выпадкова не закрануць гонар і годнасць дзіцяці. Так, яшчэ хачу запытацца: а ці ня мог Ваш муж даць Алене зачэпку такім чынам паводзіць сябе? - Добра, - Людміла старалася быць спакойнай, - дапусцім, мой муж і напраўду, як Вы кажаце, даў зачэпку… А я?  Я нават словам не перакінулася  з ёю.. І вось глядзіце самі. Яна паклала на стол тоненькі  стос лісткоў з копіямі порчанскіх паведамленняў  і Віктару,  і  ёй: - Чытайце, шаноўная Тамара Аляксееўна, і рабіце высновы. Тамара Аляксееўна павольна праглядала лісткі, і на яе твар знізу, ад шыі, напаўзалі буйныя ружовыя плямы: - Людміла Пятроўна, а Вы ўпэўнены ў тым, што менавіта Порчанко пасылала гэтыя паведамленні? - Упэўненая. Запрашайце сваю госцю,  - прамовіла  Людміла і, не ўтрымаўшыся,  дадала кпліва: - Можа, яшчэ і чай – каву  згатуеце для такой важнай пярсоны? Праз некалькі хвілін у кабінет  зайшла Алена Порчанко. У гэты раз яна была ў акулярах з тоўстымі лінзамі, за якімія  яе чорныя вочы здаваліся  зусім маленькімі,  а  позірк страціў былую  пранізлівасць і здаваўся цяпер  позіркам робата.  Цяжка было паверыць, што гэтая недарэчная дзяўчынка-падлетак і  тая  дзяўчына “без комплексаў”, што  прапаноўвала сябе больш чым у тры разы старэйшаму мужчыну, - адна  і тая  ж асоба. Убачыўшы Людмілу, Порчанка на імгненне  разгубілася, але тут жа  сабралася, нібы кошка перад скачком: - Я слухаю Вас, Тамара Аляксееўна. Людміла прыўзнялася з - за стала: - Ну, дзень добры, саперніца! - Гэта Вы мне ?! - штучна здзівілася Порчанка,узняўшы   бровы над масіўнай цёмна - карычневай аправай акуляраў. - Якая Вы мне саперніца? Вам гадоў колькі? І наогул, я не разумею, навошта мяне сюды запрасілі. Людміле нясцерпна захацелася  даць гэтаму нахабнаму юнаму стварэнню паўнаважкую поўху. Магчыма, у сітуацыі тэт -а -тэт яна не стрымалася б. Тамара Аляксееўна, кіўнуўла  на раскладзеныя на стале лісты з раздрукоўкамі СМС: - Лена, давай сумленна і адразу: твае эпісталы? Порчанка схілілася над сталом і, крыху памарудзіўшы, працадзіла скрозь зубы: - Ну, тыпу мае ... -Дык  «тыпу» твае ці ўсё - ткі ці твае? - паспрабавала ўдакладніць Тамара Аляксееўна. - Ну, мае. - І як гэта разумець? - Ды гэта прыкол такі. Мы яго з Аняй Рулановой прыдумалі. - А іншы аб'ект для сваіх «прыколаў» ты не магла абраць? Да прыкладу, каго-небудзь з аднакласнікаў? - А нам хацелася над дарослым мужыком прыкалоцца. - Добра, - Тамара Аляксееўна ўзяла ў рукі Людмілін тэлефон. - Ну а як наконт Людмілы Пятроўны? Яна  ўжо дакладна не мужык, над якім вы сабраліся” папрыколвацца”. Порченко прыжмурылася: - А гэта не я! Вы нумары тэлефонаў паглядзіце! Майго там няма! Тамара Аляксееўна не на жарт раззлавалася: - Калі не ты, то адкуль табе вядома, што паведамленні Людміле Пятроўне прыходзілі з розных тэлефонаў? Ведаеш, мілая мая, свае казкі пра тэлефонныя нумары і прыколы ты каму-небудзь іншаму распавядзеш, а мне абяцай, што ты перастанеш лезці ў гэтую сям'ю. - Ды не  патрэбныя мне старпёры гэтыя! - грэбліва скрывілася Порчанка і прыклала руку да ўяўнага галаўнога ўбору: - Дазвольце быць свабоднай? - Ды ўжо будзь. Спадзяюся, ты не прымусіш мяне яшчэ раз звяртацца да гэтай тэмы. Порчанка знікла за дзвярыма, а Тамара Аляксееўна засмучаны ўздыхнула: - Псіхолаг з мяне няважны, калі не змагла вызначыць, што наша сціплая Порчанка   не такая ўжо і сціплая. Здавалася ж, вучаніца як вучаніца: заняткі без уважлівых прычын не прапускае, нядрэнна паспявае. Не разумею, адкуль гэта ўсё ў яе? Хаця ... Можа, і на самай справе закахалася ў Вашага мужа? Бывае і такое. - Прабачце, а як жа наконт дзявочага  гонару,  чалавечай годнасці ?! - абурана прамовіла Людміла. -  Ці сёння гэтаму не вучаць у школе? Тамара Аляксееўна безнадзейна махнула рукой: - У іх сёння арыенціры на іншыя каштоўнасці. Вы ўжо прабачце, але больш я нічым дапамагчы не магу.  Так бы мовіць,не  паўнамоцная. Вядома, з Порчанкаю пагутарыць і наш школьны псіхолаг. Але зноў жа - пагутарыць. Двойку па паводзінах паставіць мы не маем права. Няма ў школьным статуце такога пункта, як прыставанне да чужых мужоў.  А Вы са сваім пагаворыце з мужам. Можа, яму  больш жорсткім быць трэба быць са сваімі прыхільніцамі. Развітаўшыся з Тамарай Аляксееўнай, Людміла выйшла са школы і ўбачыла, што Порченко чакае яе каля ганка. Людміла  дала  выгляд, што не заўважае яе, але Порченко пайшла следам: - Вы думаеце, што чаго-небудзь дамагліся сваім візітам? Зганьбіліся толькі. А я Вам скажу як ёсць: кахаю  я яго. Вось кахаю  і нічога не магу з сабою зрабіць. І хацела б забыцца, але не атрымліваецца. І вось яшчэ Вам: ён да мяне неабыякавы. Вы, вядома,  нядрэнна  выглядаеце для свайго ўзросту, але вы  ж старая.  А я... Ды дзе Вы бачылі мужчыну, які б не захацеў завесці сабе юную палюбоўніцу? Так было і будзе заўсёды. І Віктар Паўлавіч не выключэнне. Што ён Вам кажа, я не ведаю, затое і Вы не ведаеце, што ён абяцаў мне. Алё, вы мяне слухаеце?
Людміла слухала. Слухала і ў  як раз жахалася неадпаведнасці таго, ШТО чула і ШТО бачыла. Бачыла яна дзяўчыну, амаль дзяўчынку, недагледжаную, безгустоўна апранутую, а чула цынічныя развагі путаны. Слухала і ніяк не магла зразумець: ці то дзяўчынка сапраўды заганная, то ці псіхічна хворая. А тая, што, на думку Людмілы, была « ці то глыбока заганная, то ці псіхічна хворая», працягвала:
 – Вы не хвалюйцеся, я не збіраюся за яго замуж. Цяпер я проста закаханая і хачу яго. Можа, гэта хутка пройдзе. А можа, ня хутка. Магчыма, я яшчэ перадумаю і замуж за яго выйсці захачу. І Вы мне нічога не зробіце! Вось так !
Людміла потым доўга яшчэ з сорамам успамінала тое, як у ёй, так званай интэлігентцы другога пакалення, раптам прачнуўся не вельмі яе далёкі продак - прасталюдзін, і яна, паслухмяная яго загаду, ступіла насустрач малалетняй мярзотніцы, схапіла за рэмень перакінутай праз плячо сумкі і рванула яго на сябе. Рэмень адарваўся. Сумка ўпала на асфальт.  Яе ўладальніца, напэўна, не чакала такой рэакцыі і  кінулася бегчы. Людміла  узяла  сумку, выкінула яе змесціва сабе пад ногі і ўжо сабралася патаптацца па ім, калі  яе не вельмі далёкі і зусім не інтэлігентны продак, сарамліва схаваўся ў  патаемны  куток свядомасці. Людміла апамяталася і  пачала збіраць раскіданыя  па асфальце падручнікі і сшыткі. На адным са  сшыткаў чорным фламастэрам была выведзена: «Мае вершы».
– О, дык гэта істота яшчэ і вершы піша?! – здзівілася Людміла і, долю секунды павагаўшыся, паклала  сшытак у сваю сумку. Порчанскую сумку яна шпурнула на лаўку каля аўтобуснага прыпынку, а сама, марна стараючыся суняць дрыжыкі, пешшу пайшла дадому з намерам учыніць Віктару належны  допыт. На паўдарозе да дому яна раптам спынілася, некалькі хвілін пастаяла ў роздуме і рашучым крокам накіравалася да будынка, пры выглядзе якога звычайна ў яе – ды і ці толькі ў яе? – чамусьці заўжды ўзнікала пачуццё ўнутранага дыскамфорту і неўсвядомленай віны.
Капітан, які сядзеў за сталом рэгістрацыі, выслухаў Людмілу і сказаў, што ёй трэба звярнуцца да інспектара па справах непаўналетніх Алы Лукашынай, кабінет якой знаходзіцца тут жа, на першым паверсе.
***
Порчанка выглянула з-за вугла суседняга са школай дома, пераканалася, што Людміла ўжо на прыстойнай адлегласці, і кінулася да лаўкі,  схапіла сумку  і злосна сціснула  зубы:  гэтая  прыдуркаватая  бабуля  забрала сшытак з вершамі!  Відаць,зноў у школу папрэцца! Зрэшты, на гэта Алене глыбока напляваць, а вось тое, што некалькі новых вершаў яна не паспела скапіяваць – гэта горш. Нічога! Яна ўспомніць. А вершаў хутка на цэлую кніжку набярэцца. Вось бы надрукаваць зборнічак  ды і падарыць яму Яна ўжо і назву прыдумала: «Вясновая восень». Вельмі нядрэнна гучыць. Так, яна ператворыць восень паэта ў вясну! Яна стане яго другой маладосцю, яго натхненнем!
***
Цёмнавалосая і цемнавокая дзяўчына ў форме лейтэнанта міліцыі адказала на прывітанне, жэстам запрасіла Людмілу сесці, папрасіла «секундочку» пачакаць і хвілін на дзесяць паглыбілася ў вывучэнне папер, якія ляжалі  перад ёй. Людміле гэтыя дзесяць хвілін падаліся вечнасцю. Яна ўжо некалькі разоў кашлянула, каб нагадаць а пра сябе і ўжо сабралася  выказаць незадаволенасць  такім стаўленнем з боку прадстаўніка правапарадку, як дзяўчына -лейтэнант нарэшце адсунула паперы ўбок  і ўзняла няла свае злёгку падведзеныя вейкі :
– Я слухаю Вас.
Хоць Людміла па дарозе абдумала, што і як яна скажа і нават першую фразу падрыхтавала, але тут раптам  падумала, як  недарэчна яна будзе выглядаць з боку,  разгубілася і  не адразу знайшла патрэбныя словы:
– Разумееце, я ніколі не магла падумаць, што пятнаццацігадовая дзяўчынка – гэта ж амаль дзіця! – здольная на такое! Вы ўявіць сабе не можаце, што яна дазваляе сабе!
Інспектар нявесела ўсміхнулася:
– Вось я якраз і магу ўявіць, на што здольныя некаторыя пятнаццацігадовыя дзяўчынкі!
–  Ну так! Гэта ж Ваша праца! – спахапілася Людміла. – І ўсё ж дазвольце ўсумніцца, што такое ў Вашай практыцы калі - небудзь сустракалася.
– Ды Вы супакойцеся і раскажыце, хто тая дзяўчынка, якая дазваляе сабе такое, чаго я ўявіць не магу, дзе тая дзяўчынка  жыве і вучыцца і што канкрэтна яна дазваляе сабе.
– Падобна на тое, што  Вы іранізуеце, – нахмурылася Людміла і прыўзнялася з крэсла : – Спадзяюся, Вы тут не адзіны інспектар?
– Ну што Вы! – захвалявалася дзяўчына - лейтэнант. – Пра  якую  іронію можа быць гаворка? Калі ласка, расказвайце. Я ўважліва слухаю Вас.
Людміла раптам падумала, якой  смешнай яна , сталая жанчына, што  прыйшла са скаргай на « дзіця» бачыцца цяпер лейтэнанту Лукашынай , і старанна падрыхтаваная загадзя першая фраза яе філіпікі рассыпалася на асобныя , абсалютна нязвязаныя паміж сабою словы.
– Скажыце, а яна абражала Вас? – выслухаўшы спантаную Людміліну гаворку, спыталася інспектар. – Напрыклад, выказвалася нецэнзурнымі словамі ў Ваш адрас або словамі, якія зневажаюць Ваша чалавечую годнасць.
Людміла разгублена паціснула плячыма:
– Ды каб так, наўпрост, быццам не...
– Вельмі шкада, – сказала дзяўчына і, злавіўшы недаўменны Людмілін позірк,паправілася: – Гэта я да таго, што ў такім выпадку дзеянні гэтай самай Порчанкі  не падыходзяць пад артыкул ... Але Вы пішыце заяву, я выклічу яе да сабе і пагавару.
– Прабачце, але з ёй ужо на гэтую тэму гутарылі ў школе. Вынік нулявы. У мяне склалася небеспадстаўнае меркаванне, што ў дзяўчынкі праблемы з псіхікай.
 - Магчыма. Ёсць такое захворванне, а дакладней, палавое вычварэнства, якое называецца герантантафілияй.
– У такім выпадку не маглі б вы прызначыць ёй медыцынскую экспертызу? Хай бы высветлілі, можа, дзяўчынка мае патрэбу ў сур'ёзным лячэнні.
– На жаль, яна непаўнагадовая, таму без згоды бацькоў мы не маем права прызначаць такую экспертызу. Вядома, многае ў яе паводзінах насцярожвае, але, паверце, сёння такія з'явы не адзінкавыя. І не абавязкова паводзіны гэтых юных асоб абумоўлена герантафіліяй, якая, дарэчы, не лечыцца. Так што яшчэ раз – на жаль…
– А можна, я напішу заяву дома, а потым прынясу ці вышлю поштай. Мне трэба засяродзіцца, а цяперашняя абстаноўка ніяк гэтаму не спрыяе.
– Што ж, калі Вам так зручней, пішыце дома. Усяго добрага. Так, а чаму Ваш муж нічога не прадпрымае? Ці ўсё гэта яго задавальняе?
– Ён лічыць ніжэй свайго вартасці хадзіць з скаргамі «на дурное дзіця». Сказаў, што сам разбярэцца. А таго не бачыць, што гэтае «дзіця» ўжо на галаву яму села  і ножкі звесіла.
Напэўна, абстаноўка была ні пры чым. Вось Людміла села ў сваё любімае крэсла за пісьмовым сталом, узяла ў рукі ліст паперы, ручку, тэлефон нават адключыла, каб не адцягваў. І што?  Нічога. Не атрымліваецца ў яе гэта праклятая заява хоць крыкам крычы! Ды і калі добранька падумаць, то што Людміла магла абавязаць ў віну Алене Порченко? Тое, што яна адсылала любоўныя пасланні яе мужу? Законам гэта не забаронена. Тое, што пыталася пра здароўе  нейкай бабулі і перасылала сумніўнага  зместу вершы на Людмілін тэлефон? Таксама ніякага крыміналу. Ды і пасылала-то яна ўсё гэта не са свайго, а з «левага» нумара.  У рэшце рэшт  Людміла выкінула плён сваёй працы ў смеццевае вядро, са шкадаваннем адзначыўшы, што знішчыла добрую паперу. А тут яшчэ разбалелася галава, і таму, калі даўняя Людміліна прыяцелька Таццяна патэлефанавала і запрасіла на вячэрнюю прагулку, Людміла пагадзілася.
 – Ну ты, Пятроўна, даеш! – здзівілася Таццяна пасля таго як Людміла не стрымалася і распавяла ёй пра сваю напасць. Якія заявы?! Якія гутаркі?! Няўжо ты не разумееш, што з такімі  стварэннямі трэба гаварыць на  іхняй  мове, А ім даступная   толькі мова грубай фізічнай сілы.
–  Ты лічыш, што я, жанчына сталых гадоў з вышэйшай адукацыяй павінна...
– Ну так, – перабіла Таццяна Васільеўна, – за патлы яе і пысай аб калена! Запэўніваю: уся любоў да твайго мужа пройдзе ў яе «як з белых яблынь дым».
Людміла адчула, як не вельмі далёкі продак- прасталюдзін  радасна заварушыўся у кутку яе свядомасці,але  яна  тупнула нагою,і “прасталюдзін”сціх. Людміла асуджальна  зірнула на Таццяну:

– Хочаш, каб я апусцілася да ўзроўню базарнай бабы? Я і так ледзь - ледзь да яе не апусцілася. А можа, і апусцілася б, калі б не выдатныя спрынтарскія здольнасці «закаханай». Падобна на тое, што  яна займаецца паркурам. Не, такім дзікунскім  спосабам я дзейнічаць не буду.
– Ну, дык глядзі, каб твая высакароднасць  табе бокам не вылезла.  «Порчанства» сёння становіцца нечым накшталт моды. Я зараз табе адзін  артыкульчык пакажу.  Быццам адмыслодля цябе напісана. Называецца «Трусы - мутанты»
– Таццяна, ты жартуеш? Мне цяпер не да трусоў!
Таццяна Васільеўна загадкава ўсміхнулася:
–  Магу пайсці ў заклад,што гэтыя «трусы» цябе вельмі  зацікавяць!
Людміла абыякавым позіркам слізганула па  радках: «Мне было сямнаццаць, а яму – добра за пяцьдзясят. Я ўвесь год дамагалася яго”…    З газетаю  ў руках Людміла  прысела на тахту. Нехта Аляксандра Іўчанкава пісала:
«Мабыць, ні адна з публікацый бягучага месяца не ўразіла мяне так, як гэты  невялічкі артыкул А. «Пра трусоў і ўдаваў». Чаму я вырашыла падзяліцца сваімі ўражаннямі? Справа ў тым, што праблема існуе, і на яе даўно  пара звярнуць дзейсную ўвагу
Не буду увасабляць у слоўную абалонку думкі, якія ўзнікаюць у мяне пры выглядзе пары «васямнаццаць – пад шэсцьдзесят». Устрымаюся. Тым больш што я крыху пра іншае. Пра азначэнні «удаў» і «трус», дадзеныя аўтарам артыкула такім парам. «Удаў» – гэта, вядома ж, ён,  вопытны мужчына, які прагне «падоўжыць сваю маладосць за чужы кошт», а «трус» – яна, наіўная  юная істота, лёгкая здабыча  «ўдава».
 Але звярніце ўвагу на гэта: хто за кім:  «удаў» за «трусам» або «трус» за «удавам»  палюе? Хто каго перасьледуе і спрабуе займець?»
Далей у артыкуле прыводзіліся шматлікія прыклады бессаромных паводзін школьніц. А  заканчваўся артыкул такімі словамі:
Трусы-мутанты», на жаль, не такя ўжо і рэдкая з'ява ў падлеткавым і маладзёжным асяроддзі. На іх  сумленнях  і  нечыя бяссонныя ночы, і слёзы, і спустошаныя сем'і, і загубленыя ўласныя лёсы. Дык што гэта? Прыроджаная паталогія або выдаткі выхавання? А можа,  мода?  Як вы думаеце?».
– Ну, прачытала? – праз некаторы час спыталася Таццяна. – Цяпер, спадзяюся , ты зразумела, што твая саперніца не такая ўжо выключная з'ява щ  нашай рэчаіснасці? І зусім не псіхіятр тут патрэбен, а добрая лазіна,  ці гумавая дубінка! А лепш давай вось што зробім:  зловім  яе ў зацішным месцы,  спадніцу задзярэм  ды  крапівай па голаму азадку!
– Напэўна, варта было б, – сумна ўсміхнулася Людміла. – Але ёсць цэлых тры «але». Па-першае, гэтая істота не носіць спадніцы. Па – другое, дзе гэта ты цяпер знойдзеш свежую крапіву? Па-трэцяе, гэта будзе крымінальны  ўчынак,   прычым  здзейснены ў дачыненні да заведама непаўналетняй ды яшчэ групай асоб па папярэдняй змове.
Таццяна здзівілася:
– Ого, я бачу, ты крымінальны кодэкс вывучаеш? Да чаго б гэта?
 – Ды часам гартаю  на ўсялякі выпадак: ці мала? – неахвотна азвалася Людміла (не прызнавацца ж, што яна  перагледзела ўвесь КК.) Спачатку шукала  артыкул, па якому можна прыцягнуць да адказнасці «труса–мутанта» Порчанку, а потым той , па якому мусіць адказваць Людміла, калі  паслухаецца свайго неінтэлігентнага продка –прасталюдзіна.
– Ну, дык што ты вырашыла? – спыталася Таццяна. – Заяву будзеш пісаць? Тады  пішы яго на мяккай паперы – можа, сама ведаеш, куды спатрэбіцца. Я прапанавала табе радыкальны  сродак. А што крапівы няма, дык у мяне добры пучок сушанага сардэчніка ў гаражы вісіць. Бальней будзе,чым ад крапівы. Надумаеш– прыходзь! Віктар яшчэ не вярнуўся з працы. Людміла прыгатавала «лянівую » вячэру (макароны па-флоцку, салата), села на канапу і раскрыла канфіскаваны  ў Порчанкі сшытак. На першай старонцы буйнымі, з нахілам улева літарамі было напісана: «Каханаму паэту, любімаму і жаданаму мужчыну - вершы» «Але якая прадбачлівасць! - заўважыла Людміла. - Ні імя, ні прозвішча. Маўляў, калі што, то ці мала хто ... Так, дзяўчынка, што на сучаснай мове называецца, «кручаная».  Ну што ж, зірнем на "стварэнні" служкі  Музы! Прачытаўшы некалькі не вельмі ўдала зарыфмаваных любоўных порчанскіх фантазій, Людміла доўга не магла апамятацца. Ды што ж гэта?! Няўжо цяпер лічацца нармальнымі для школьніцы такія вось думкі і жаданні: У ложак да іншага я не лягу, Хачу ў тваю! І наогул, Мара мая, што раптам аднойчы Я на тваім прачнуся плячы. Ну а гэта, мяркуючы па назве, адрасавана Людміле. А назва опуса - «Жонцы паэта»: Не, так, як я, любіць і чакаць Яго не зможаш ты. Ты мне яго павінна аддаць, Сыдучы з шляху Далей яна вырашыла не чытаць, але, зачыняючы сшытак, усё - такі зачапілася вачыма за радка: Упусці ты ў жыццё сваю мяне, Каб я плюс ты была сям'я. Я пра цябе мару дні і ночы І ведаю, што мяне ты таксама хочаш. Не, тут відавочна клінічны выпадак, - падумала Людміла. - Тут,  пэўна, псіхіятр патрэбны. Але гэта, вядома, не Людміле вырашаць. Усё - такі трэба ісці ў тую самую камісію па справах непаўналетніх. Можа, яны б паказалі гэтую асобу спецыялістам. Няхай пасланні  яе пачытаюць. І гэтыя вось так званыя «вершы». Яна села за стол і напісала новую заяву. Ісці ў інспекцыю больш не захацелася - неяк няёмка Людміла там сябе адчувала - і заяву сваю  разам з порчанскім сшыткам яна паслала па пошце.  Адказ з інспекцыі прыйшоў праз два тыдні. Інспектар Вольга Лукашына паведамляла, што ў дзеяннях непаўналетняй Порчанкі не бачыцца элементаў адміністрацыйнага парушэння і што з Порчанкай  Алёнай  праведзена гутарка. Што называецца, кола замкнулася. А на Людмілін тэлефон зноў паступіла некалькі паведамленняў. У гэты раз акрамя  традыцыйнага пытання пра здароўе бабулі была  даслана выява мульцяшнага  тварыка - дражнілкі з прыжмуранымі вачыма і высунутым языком. Тэлефонныя нумары, з якіх адпраўляліся "пасланняі", кожны раз новыя ... *** - Ты  пагаварыў  «з беднай дзяўчынкаю?» - было першае пытанне Людмілы да Віктара, калі той пераступіў  парог . - Пагаварыў, але ... - Што - «але» ?! - ускіпела Людміла. - Ты пасмешышчам стаць хочаш? Можа, табе гэта ўсё падабаецца? Тады так і скажы! - Не гавары  глупства. Я проста баюся.  А раптам яна сапраўды ўтворыць што- небудзь. Тады хто адказваць будзе? - Ой, не смяшы мяне! Няўжо ты думаеш, што гэтая  істота здольная  на чалавечыя пачуцці і ўчынкі? - Люда, я, вядома, разумею тваё абурэнне. Але ... - Зноў «але»? Калі ты лічыш, што напад на мой тэлефон гэта не яе рук справа (хоць я асабіста ўпэўненая, што ніхто, акрамя яе, гэта рабіць не будзе), дык давай я раскажу табе, як паводзіла сябе «бедная дзяўчынка» пры сустрэчы са мной. І ня  трэба так глядзець на мяне. Я была вымушаная з ёй сустрэцца. А яшчэ я звярталася ў камісію па справах непаўналетніх. І вось адказ адтуль. Не, праўду сказала Таццяна. Толькі так: за валасы і пысай аб калена! Шкада вось, што Порчанка цяпер наўрад ці  дасць  мне гэткую магчымасць. А ўсякія тлумачальныя гутаркі для такіх, як яна, - гэта, як казала мая знаёмая варажбітка, «пустыя клопаты па позняй дарозе». Ды і  чаму мы   павінны  яе выхоўваць? Застаецца адно. І гэта «адно» ты павінен неадкладна выканаць. Карацей,  выцірай соплі, слёзы жалю і  гані гэтую гарбатую Лаліту з яе вершыкамі і гітарай у шыю. Усё зразумела? - Ды  зразумела. Толькі калі яна паскардзіцца, як я растлумачу дырэктару прычыну «выгнання»?  Галоўная мэта такіх гурткоў, як мой, - адвесці дзяцей з вуліцы. Пра тое, каб з іх прафесіяналаў рабіць, і гаворкі няма. І вось я выключаю  з гуртка дзяўчынку з няшчаснай сям'і. На якой падставе я гэта раблю? - Так і растлумач , як ёсць! - Ну, гэта ўжо выбачай! Я не хачу, каб пачалося капанне ў маёй  бруднай бялізне. Вядома, я вінаваты: ну не зразумеў я, што такое на самай справе гэтая «бедная дзяўчынка» і чым пагражаюць зносіны з ёй. Але выганяць яе я ня  буду. Я вырашу гэтую праблему  інакш. У Віктара быў гэтак рашучы выгляд, што Людміла, насуперак жаданню прадоўжыць  «дыскусію», змоўкла і сышла на кухню. Порчанка знарок прыйшла на заняткі гуртка крыху раней. Сёння яна мела намер вельмі сур'ёзна паразмаўляць з Віктарам Паўлавічам. Праз два месяцы ёй споўніцца 16 гадоў, і яна мае права сама, без мамы, вырашаць свой лёс. І самае галоўнае: рашэнне яна ўжо прыняла. Цяпер слова за Віктарам Паўлавічам, за Віцем, як яна ўжо даўно думках называе яго. А сёння, магчыма, назаве яго так і ўголас. Вось з'явіцца ён, а яна яму насустрач: «Добры дзень, Віця!» Ці не: «Добры  дзень, Віцечка! І ўсё ж, нягледзячы на сваё «цвёрдае рашэнне», Порчанка  крыху хвалявалася. Хутчэй бы ён прыйшоў! Але ён чамусьці не ішоў і не ішоў. Дзіўна, бо звычайна ён на паўгадзіны раней з'яўляецца, а тут вось - вось заняткі пачынацца павінны, а яго кабінет зачынены. І нікога з гурткоўцаў чамусьці няма ... Напэўна, Порчанка яшчэ доўга стаяла б каля дзвярэй кабінета, калі б не прыбіральшчыца Маркаўна. - Ты каго тут чакаеш, дзяўчынка? - спыталася яна. - Віктара Паўлавіча. У нас заняткі, а яго вось няма. Можа, захварэў? - А ты хіба не ведаеш, што Віктар Паўлавіч ужо не працуе ў нас? Не хвалюйся ты так! Гурток жа  не закрываюць. Хто - небудзь іншы весці будзе. Я пакуль  ня  ведаю, хто. Ды якая табе розніца? Калі хочаш, у Аляксандры Пятроўны спытайся. Ну, ідзі - ідзі, а то мне тут прыбрацца трэба. Алене стала горача. Як жа гэта так?! Чаму на апошнім занятку ён не сказаў, што збіраецца звальняцца? І чаму ён гэта зрабіў? Можа, здарылася нешта з ім? Яна выхапіла з сумкі тэлефон. На ўсе яе спробы датэлефанавацца да Вардамацкага абыякавы голас нястомна паўтараў ёй стандартнае «у цяперашні час абанент ...» Тое ж самае  абыякавы  голас паведаміў ёй і назаўтра, і на паслязаўтра ... Некалькі дзён Порчанка была ў недасведчанасці і ўжо  хацела “падзяжурыць” ля Віктаравага  дома, але  падумала пра «прыдуркаватую бабулю» і   адмовілася свайго плана. Неўзабаве яна ведала месца новай працы Вардамацкага. Ёй усё стала ясна: “старэчына” прымусіла Віктара Паўлавіча сысці з ДК  з - за яе, Алены.  І нумар тэлефона ён змяніў, вядома ж, па патрабаванні гэтай бабы - ягі. Толькі дарэмна яна думае, што гэта яе ўратуе. Вядома, блага, што яна даведалася пра Алену. Ды і тыя дурныя смс не трэба было пасылаць. Толькі раззлавала бабульку. Што ж, цяпер  давядзецца  дзейнічаць інакш. Трэба на  нейкі  час стаіцца. Да 14 красавіка.  Бо Алена даўно здагадалася, што Вардамацкі баіцца блізкіх адносін з ёй толькі таму, што яна непаўнагадовая. А сам хоча, вельмі хоча яе!  Яна ў вачах ягоных тое прачытала. Але нічога! 14 красавіка Алене споўніцца 16! Тады і ёй ніхто не ўказ, і Вардамацкаму нічога не трэба будзе баяцца. За гэты час трэба пастарацца даведацца  нумар ягонага тэлефона і набыць сабе новую  “сімку”, а лепш некалькі, таму што цяперашні нумар старэчына ведае, а тэлефанаваць з чужых тэлефонаў клапотна. Праўда, чакаць трэба амаль два месяцы. А тут яшчэ матуля са сваім Сергір”янам дастае. Яна не ведае яшчэ, што дулю  яе Серьгір”ян атрымае, таму стала аберагаць «дочу»: толькі зрэдку цяпер пасылае яе «на працу» і толькі да правераных кліентаў. Да таго ж кожны раз дае наказ. Алена называе гэта “ інструкцыяй па зберажэнні”  Ведала б маман, які план паспеў ў галаве яе «дочы» - забіла  б. Нічога. Перажыве. А  Алене даволі. На ўсё жыццё ўспамінаў хопіць. Іншы раз ўсплыве ў памяці такое, што ад крыўды і злосці пачынае калоць у скронях, а рукі мімжволі сціскаюцца ў кулакі так, што пазногці ўпіваюцца ў далоні. Вось хоць бы апошні (гэта цяпер дакладна апошні!) візіт да Борчыка. Вядома, Алена разумее, хто яна для Борчыка, але ўсё ж яна чалавек, а не стварэнне бясслоўнае. У яе  розныя былі: і ветлівыя, і далікатныя, і хамы, і нават псіхапаты,  толькі такой гідкай жывёліны - ніколі. Але хутка скончыцца ўсё гэта. І стане яна жонкай чалавека, імя якога вельмі доўга не забудзецца. І яе, Аленіна, імя. Вядома, з'явіцца куча зайздроснікаў. Будуць асуджальна хітаць  галовамі,  грэбліва ўсміхацца і прарочыць  нараджэнне вырадкаў «у такім няроўным шлюбе». Ды і бабулька, вядома ж, пену пускаць пачне. Ды  ну яе! Як гаворыцца ў адным анекдоце, «пасіпіць - пасіпіць ды і змые». А дакладней, змыецца Але як жа цяжка чакаць! Восем ... не, дзевяць дзён яна не бачыла Віктара Паўлавіча, а здаецца, што цэлы год прайшоў. Дык, можа, не трэба сябе мучыць да гэтага самага 14 красавіка? Можа, пачакаць, калі ён застанецца ў кабінеце адзін, і паспрабаваць паразумецца канчаткова, таму што, па - першае, ужо няма сілы  чакаць, па - другое, Сергір”ян  вось –вось запатрабаваць абяцанае. *** Яна ляжала побач з Вардамацкім - не, з Віцем, Віцечкам! - на шырокім ложку, засланым  яркай пасцельнай бялізнаю: па густа - чорнаму полю - буйныя чырвоныя і жоўтыя ружы з кроплямі расы на пялёстках. Ён перабіраў яе доўгія пушыстыя валасы, раскіданыя па падушцы, і пяшчотна кранаў вуснамі яе вусны.  Алена зняла празрыстую  блузку  і падставіла для пацалунка маленькія пругкія грудзі. Ён адной рукою  лашчыў іх, а другой   сцягваў з Алёніных  сцёгнаў тоненькія карункавыя трусікі. Алена сціхла  ў трапяткім чаканні.  Якія  ласкавыя і цёплыя ў яго рукі!  Толькі чаму ён так марудзіць?! Яна ўсім целам паімкнулася  да Вардамацкага і толькі цяпер убачыла, што  ён...  у паліто, чаравіках і футравай шапцы! Яна засмяялася, зняла шапку і кінула на падлогу. Услед  за шапкай адправілася цяжкае цёмна-шэрае паліто. Алена прысела  і  ужо  кранула рукой  маланку на бездакорна  адпрасаваных штанах Вардамацкага,  але  ён раптам груба адштурхнуў яе, устаў з ложка і… сышоў. Яна выбегла на вуліцу,  каб дагнаць яго,   і , нечакана ўбачыўшы сваё адлюстраванне ў вітрыне крамы, і жахнулася: на ёй не было нічога з адзення! Зусім нічога!  Дык вось чаму на яе - хто са здзіўленнем, а хто са смехам - азіраліся  людзі! Ад сораму, крыўды і роспачы яна гучна заплакала і ... прачнулася. Няўжо  гэта быў  сон? Але хіба могуць быць сны такімі «жывымі»?  Алена ж  і  цяпер  адчувае цяпло ягоных рук!  Яна з недаверам агледзелася: ніякіх руж на  бруднай – жоўтай  бялізне і  нікога побач! ... Няўжо і сапраўды сон? Але адкуль такое незразумелае, дваістае пачуццё:  быццам і сон, а  быццам і  не? І як  калоціцца  сэрца! Не, хопіць! Заўтра ж яна пагаворыць з ім. Але спачатку  б патэлефанаваць бы ... Толькі вось нумар ягонага мабільніка ёй пакуль не ўдалося даведацца. Ды калі б і ведала, то не адважылася б тэлефанаваць: раптам у той момант старая побач будзе. Лепш за ўсё будзе проста прыйсці да Вардамацкага на заняткі яго новага гуртка. Ну, не зусім на заняткі, а пачакаць, напрыклад, у бібліятэцы, калі заняткі скончацца, і пагаварыць. А што? Вельмі нават зручна: і бібліятэка, і Дом творчасці ў адным будынку: бібліятэка на першым, Дом творчасці - на другім. Лесвіца адна, выхад - таксама. Ды якраз заўтра і заняткі. Порчанка на ўсялякі выпадак зазірнула ў лісток з раскладам працы гурткоў «Проба пяра» і «Сярэбраныя струны». Так, заўтра «Проба пяра». Зрэшты, назвы мог бы ўжо і памяняць, а не браць старыя. Дарэчы, і час працы той жа: з 16 да 18. Значыць, заўтра! Усяго некалькі гадзін чакання, і ўсё канчаткова вырашыцца. Усё будзе так, як ёй хочацца. А ёй вельмі хочацца, каб спраўдзіўся сённяшні салодкі сон! І ён абавязкова спраўдзіцца! Яна учыніць з Вардамацкім  такое, што ён не толькі пра  сваю старую, але і  пра ўсё на свеце забудзецца! Ужо ў чым - чым, а ў  інтымных справах  Алена сапраўдная мастачка! Зноў жа дзякуй матулі. *** -Так, а табе тут што трэба? Порчанка  «на ўсе сто»  была ўпэўненая ў поспеху сваёй задумкі,  таму  не адразу ўсвядоміла сэнс сказанага Вардамацкім,   нават перапытала: - Віктар Паўлавіч! Гэта Вы мне? -Табе, Порчанко, менавіта табе! - Віктар Паўлавіч,  ды Вы што  ?! Я ж Вас люблю! Паслухайце! Я хачу аддаць Вам сваё дзявоцтва! - Ну, калі табе і зараз незразумела, скажу ясней: марш адсюль разам са сваім   дзявоцтвам!  І не смей тут разыгрываць свае сцэны. Больш ты мяне імі не разжаласціш! Перад  Алёнінымі вачыма  замільгацелі якіто бясформенныя чорныя плямы з агністымі зубчастымі  краямі. Сухая горыч апякла неба, і Порчанко, ужо дрэнна валодаючы сабой, крыкнула: - Калі ты не будзеш маім, то будзеш   нічыім, запомні! - Ды пайшла ты ... - у думках  прамовіў   Вардамацкі і палёгкай уздыхнуў. Пазней Людміла часта ўспамінала «бяспорчанкскі» перыяд іх з Віктарам жыцця як самы шчаслівы час. Яна ўжо не ўздрыгвала ад кожнага тэлефоннага званка - Віктар змяніў і свой, і Людмілін нумар - стала больш роўнай ў адносінах з людзьмі і пачала патроху забывацца гісторыю з «беднай дзяўчынкай». Яна спадзявалася, што працягу гэтай гісторыі ўжо не будзе.  Нядобрае ў паводзінах мужа яна заўважыла адразу. Зрэшты, не заўважыць гэтага было немагчыма: занадта рэзка змяніўся Віктар. Акуратны да педантызму,  жыццярадасны  і энергічны, ён стаў безуважлівым, задуменным, часта недарэчы адказваў  на Людміліны пытанні, а часам проста адмахваўся ад яе, як ад назойлівай мухі, і нават грубіў.  Гэта крыўдзіла Людмілу і непрыемна здзіўляла яе, а болей за іншае,  здзіўляла  тое,што  Віктар перастаў пісаць вершы. Упершыню за  гады іх сумеснага жыцця! Ды і гітару ён ужо даўно не браў у рукі. Яна яшчэ не ведала, што «гісторыя з беднай дзяўчынкай»  не толькі  доўжыцца, але і  становіцца небяспечнай  для Віктара . *** - Добры дзень! Гэта Віктар Паўлавіч? Я хацела б папрасіць Вас пазаймацца з маёй дачкой, - жаночы голас у трубцы быў незнаёмым. - Прабачце, што не назвалася.  Я Вікторыя Анатольеўна. Мая дачка піша вершы. Мы з мужам у паэзіі не вельмі разумеем, а Вы ж паэт і, кажуць, вельмі таленавіты. А раптам і ў нашай Машачкі талент? Калі ласка, дапамажыце нам. - Дык у чым праблема? - здзівіўся Віктар. - У  Доме творчасці працуе гурток «Проба пяра».  Я ім  кірую. Пішыце заяву на імя дырэктара і на першы занятак прыходзьце разам з Машаю.І вершы свае хай возьме. Мы займаемся два разы на тыдзень: па чацвяргах і па суботах. Заўтра якраз субота. Прыходзьце, калі ласка.                - А ці не маглі б Вы займацца з Машачкай індывідуальна, у нас  дома? Мы  будзем  плаціць столькі, колькі скажаце. Людзі мы заможныя, не сумнявайцеся. - Вы, калі ласка, не крыўдуйце, але я не маю вольнага  часу, каб займацца навучаннем на  даму, - Віктар стараўся быць ветлівым насуперак  жаданню паслаць гэтую заможную кабету куды далей. - Няхай Ваша дачка прыходзіць сама. - На жаль, гэта немагчыма, - уздыхнуўшы, прамовіла жанчына. - Наша Машка ўжо тры гады прыкаваная  да інваліднага крэсла. Такія вось справы. Пасля пачутага Віктар не адразу знайшоў патрэбныя словы: - Прабачце, я не хацеў Вас пакрыўдзіць. У мяне сапраўды мала вольнага часу, але калі ў Вас такое становішча, то раз у тыдзень я пастараюся заходзіць да вас. - А калі ў Вас будзе такая магчымасць? - жыва пацікавілася жанчына . - А як наконт заўтрашняга дня або вечара? Я скажу Машачцы, што Вы прыйдзеце заўтра, добра? Машачка будзе шчаслівая бачыць Вас! Вы зможаце падысці  гадзін  у  пятнаццаць? Не вытрымаўшы такога напору, Віктар паабяцаў зайсці менавіта заўтра і менавіта ў  15 гадзін , але ненадоўга, таму што да 16 гадзін яму трэба быць у Доме творчасці. Ён пазнаёміцца з  дзяўчынкаю, паглядзіць яе вершы і падумае, ці варта Машы   займацца іх складаннем.   Жанчына  назвала адрас і дадала: - Я больш не буду дакучаць Вам званкамі . Проста прыходзьце, як дамовіліся. Мы з Машачкай будзем чакаць Вас. Вельмі будзем чакаць! Яна з такой радасцю  вымавіла гэтае «вельмі будзем чакаць», што Віктару стала няёмка за нядаўнія непрыязныя пачуцці да «заможнай кабеты». Ён уявіў сабе сумны твар  дзяўчынкі, якая схілілася над сшыткам з напісанымі ад рукі вершамі ( менавіта напісанымі, а не набранымі на кампутары!)   і вырашыў заўтра ж зайсці да Машы. Назаўтра ў прызначаны час  Вардамацкі стаяў перад дзвярыма   кватэры, дзе яго, паводле слоў Машынай мамы, вельмі чакалі.  Націснуў на кнопку званка раз,  другі – ніякага адказу. Ён ужо  хацеў сысці , як за дзвярыма пачуліся асцярожныя крокі ,  пстрыкнуў замок, і на парозе з'явілася светлавалосая дзяўчына гадоў шаснаццаці - сямнаццаці, налітая  нездаровай, неўласцівай юнаму  ўзросту паўнатою. - Прабачце, я, напэўна, не туды трапіў, - разгубіўся Вардамацкі. - Мне патрэбна Маша Росліна. - Не - не, Вы не памыліліся. Маша там, - усміхнулася дзяўчына і паказала на прачыненыя дзверы:  - Яна Вас чакае .                - А  вы хто? Сястра? І дзе мама? - Я Таня, сяброўка Машына. А яе мама ў краму  пайшла. Яна хутка будзе. Распранайцеся і праходзьце. А мне дадому пара. Вардамацкі  паціснуў плячыма: дзіўная мама ў Машы!  Сама ж прызначыла час! Ён павесіў куртку, азірнуўся і ўжо ў вітальні адзначыў, што  ніякіх слядоў заможнасці  ў гэтай кватэры не было: звычайная двухпакаёвая”хрушчоўка”, у якой да таго ж, відаць, даўно не было рамонту: выцвілыя шпалеры, няпэўнага колеру лінолеум, шэрая столь…Пастукаўшы, Вардамацкі зайшоў у пакой, дзе, па словах сяброўкі, яго чакала Маша.    Маша сядзела не ў інваліднай калясцы, як чакаў Вардамацкі, а ў звычайным крэсле з высокай спінкай. Але вось яна ўзняла  галаву,  ўсхапілася  з крэсла і ... кінулася Вардамацкаму на шыю. Порчанка! Гэта была Алена Порчанка!  Вардамацкі глядзеў на яе як на іншапланяцянку,  якая раптам выскачыла  з лятучай талеркі. А Порчанка, усім целам прыпаўшы да яго, горача шаптала: «Мілы, каханы, адзіны мой! Ну, будзь жа смялейшым! Я гэтага хачу! Ня бойся, тут нікога няма. Мы адны! Ну ж! » Вардамацкі з цяжкасцю адарваў ад сябе « Машу»і  шпурнуў яе  на канапу, што стаяла побач:                - Зараз жа супакойся і пакінь пры сабе свае фантазіі! Я спадзяюся, што гэта апошняя наш з табой размова на гэтую тэму, ды і наогул апошняя размова! - Віктар Паўлавіч, Вы, напэўна, проста баіцёся! Не бойцеся, ніхто нічога не пазнае! Я ўжо проста не магу так!  Я Вас кахаю і хачу! Порчанка ўсхапілася з канапы з відавочным намерам паўтарыць свой прыступ, але Вардамацкі, ужо не стрымліваючы сябе, крыкнуў: - Пайшла  прэч, маленькая дрэнь! Зараз жа адчыні  дзверы і больш ніколі не асмельвайся трапляцца мне на вочы, інакш я ... не ведаю, што я з табой зраблю! Яна пачырванела – не, не ад сораму, а ад злосці - і з затоенай пагрозай сказала: - Ну, глядзіце самі, вам лепш відаць. Толькі як бы не пашкадаваць потым. Яшчэ на каленях перада мной поўзаць будзеце, каб я замуж за вас выйшла! Ад такога нахабства ў Вардамацкага нават рэакцыя на яе словы запаволілася. Толькі на лесвічнай пляцоўцы ён засмяяўся, уявіўшы сабе, як ён моліць гэтую не па ўзросту разняволеную, а дакладней, распусную істоту выйсці за яго замуж. Так, праўду казала Людміла: вечна ён у што-небудзь ўляпваецца. Вось і цяпер. Няўжо цяжка было здагадацца якая «Маша» пражывае ў сёмай кватэры дома нумар шэсць па вуліцы Скарыны?!  Толькі ці ж ён мог сабе ўявіць, што істота гэта здольная на такую авантуру? Калі б хто распавёў падобнае, Вардамацкі ні за што не паверыў бы. Падумаў бы, што паклёпнічаюць на дзіця.   І чаму яна  вось ужо паўгода перасьледуе яго? Каханне? Ды якое тут да чорта каханне, калі ён ёй у дзядулі падыходзіць? Добра, дапусцім, што каханне, але навошта ж так прыніжацца? Напэўна, трэба было адразу не далікатнічаць, а паслаць куды далей. І на будучае ўрок: толькі  службовыя адносіны са сваімі вучнямі! Усе іх спробы шчырых гутарак спыняць адразу. А гэтую ... псіхолагу, а, можа, нават і псіхіятру паказаць не лішнім было б. Але гэта ўжо яе праблемы. Толькі вось шыя ўся  ў драпінах. І калі прымудрылася, стварэнне? Белавалосы з дзвюма залысінамі дазнаўца Семянюк - так ён прадставіўся - свідруючы Вардамацкага позіркам каламутна – зеленаватых вачэй  працадзіў скрозь зубы : -  Што, спадар Вардамацкі, дзяўчынку захацелася? Стымул для творчасці  спатрэбіўся? На малалетак пацягнула? - Можа б, Вы перасбалі яхіднічаць  і пераклалі на нармальную  мову сваё пытанне? – “выстраліў” у адказ Вардамацкі. - Па - першае, чаму мяне сюды выклікалі? Па - другое, чаму Вы так са мной размаўляеце? - Можа, даволі прыкідвацца нявіннай авечкай? Лепш прызнайцеся адразу. Чыстасардэчнае  прызнанне.. - І ў чым я павінен прызнацца? Не разумею.                - Няўжо і сапраўды  не разумееце? Што ж, тлумачу. Вось заява Марыі Міхайлаўны Порчанкі, маці непаўналетняй Алены Порчанкі. У ёй Марыя Міхайлаўна паведамляе, што Вы падманным шляхам у яе адсутнасць праніклі ў іх кватэру і паспрабавалі згвалціць яе непаўнагадовую дачку Алену. А вось вынікі экспертызы, праведзенай у дачыненні да пацярпелай. Адзенне, у прыватнасці, ніжняя бялізна, разарваная. На целе маюцца сінякі і гематомы. Пад пазногцямі выяўлены часціны скурнага покрыва, якія належаць невядомай асобе. Таму Вы зараз будзеце адпраўленыя на экспертызу і калі там ўсталююць ... Дарэчы, адкуль у Вас гэтыя драпіны на шыі? - Ды ад яе ж, той самай Алены Порчанкі. -Значыць, Вы не адмаўляеце, што здзейснілі спробу згвалтавання непаўналетняй Алены Порчанкі? - Перш чым рабіць такія высновы, паслухайце, што на самой справе адбылося ў мяне з гэтай дзяўчынкай. Дазнаўца узняў рудаватыя бровы, і на лбе ў яго пралеглі баразёнкі ранніх маршчын: - Дык у Вас з ёй усё ж штосьці адбылося? - Яшчэ як адбылося! - уздыхнуў Вардамацкі. - Вы нават уявіць сабе не можаце, што менавіта. Выслухаўшы блытаны расповед Вардамацкага, Семянюк расцягнуў ў пагардлівай усмешцы бледныя вусны: - І Вы думаеце, што хто -  небудзь паверыць у гэтае трызненне, якое  Вы тут несяце? Вы самі  сабе верыце? Вы, напэўна, забыліся, колькі Вам гадоў і насамрэч лічыце, што Вамі можа захапіцца пятнаццацігадовая дзяўчынка? - Трызненне - гэта тое, у чым Вы спрабуеце абвінаваціць мяне! – засердаваў Віктар. - А я кажу Вам праўду і гатовы паклясціся ў гэтым! Дазнаўца рэзка ўстаў з-за стала: - Даволі! Зараз, як я ўжо казаў, я адпраўлю Вас на экспертызу. Да таго часу, як мы атрымаем яе вынікі, Вы не павінны выязджаць з горада. Вам гэта зразумела? - Ды  зразумела *** Пасля экспертызы - працэдуры, якая каштавала Віктару чарговага прыніжэння, прайшло амаль два тыдні, але пра яго быццам забыліся. Ні тэлефонных званкоў, ні позвы. Віктар ужо падумаў, што ЯНЫ ўсё высветлілі, і, трохі супакоіўшыся, вырашыў напісаць скаргу на дазнаўцу Семянюка. Няхай ягонае начальства растлумачыць яму, як трэба размаўляць з людзьмі і, вядома ж, прымусіць папрасіць прабачэння. Ды і з «ахвярай гвалту» таксама варта было б разабрацца. Хоць бы  прысароміць як след, калі ўжо пакараць яе па - сапраўднаму закон не дазваляе. Ён ужо ва ўсіх падрабязнасцях уявіў сабе, як усё ЯНЫ будуць прасіць у яго прабачэння  за такое  ганебнае абвінавачванне, і нават ужо паспеў вырашыць, што ніякіх выбачэнняў не прыме.  І тут прагучаў тэлефонны званок:   - Віктар Паўлавіч Вардамацкі?  - голас быў халодны і суровы. - З Вамі гаворыць следчы Міхайлаў. - Заўтра да 10 .00 Вам неабходна з'явіцца ў кабінет нумар 314 для правядзення вочнай стаўкі з пацярпелай Порчанкаю і  для азнаямлення з вынікамі экспертызы. «Вось табе і прабачэнне, - горка ўсміхнуўся Вардамацкі. - Усё ўжо раскладзена па паліцах: ён злачынца, а гэтая гадзіна - пацярпелая. Цікава, што яна скажа на так званай вочнай стаўцы? Там жа ёй давядзецца ў вочы мне глядзець». Калі Вардамацкі зайшоў у кабінет, Порчанка разам  са сваёй маці ўжо сядзела там. Ён зірнуў на «пацярпелую» і літаральна аслупянеў ад метамарфозы, якая адбылася з ёй. Перад следчым сядзела не  нядаўняя Алена Порчанка, напорыстая і бессаромная, а маленькая бездапаможная дзяўчынка з наіўна раскрытымі  чорнымі  вочкамі і паўраскрытым ружовым роцікам.  І голас яе ашаламляльна змяніўся. Гэта ўжо быў нават не голас, а галасочак, тонкі і жаласны. І вось гэтым галасочком яна пачала гаварыць такое, ад чаго Вардамацкаму стала горача. Трэба ж было  ўсяго  за пятнаццаць гадоў свайго жыцця здолець вырасці ў такую пачвару!                «Ён ... Вардамацкі Віктар Паўлавіч на мяне адразу вока паклаў. Спачатку пасля заняткаў пакідаў і вершы чытаў любоўныя. А потым  сказаў мне, што хоча са мной ... ну, гэта… Увогуле, чапляўся да мяне з сэксуальнымі намерамі. Пытаўся, нявінніца я ці не. Ад яго зыходзіла небяспека, таму я перастала  заняткі наведваць. А ён мяне чакаў усюды і казаў, што  закахаўся ў  мяне і ажаніцца хоча. А чатырнаццатага прыйшоў да мяне на кватэру. Напэўна, даведаўся, што маці дома няма, вось і прыйшоў. Толькі я дзверы адчыніла, ён адразу мяне на рукі схапіў і панёс у спальню. Нёс і ўсё ўгаворваў, што мне з ім добра будзе. Я стала адбівацца, прасіць, каб адпусціў , а ён не слухаў.. ён парваў на мне вопратку. Тады я стала крычаць. А фортачка ў акне прачынена была. Ён гэта, відаць, заўважыў і зразумеў, што на  вуліцы, чуваць было, як  я крычу «ратуйце». Вось ён спалохаўся і адпусціў мяне. Калі сыходзіў, то загадаў, каб я нікому нічога не казала, і прыгразіў, што калі не буду маўчаць, то ён мяне заб'е. Я яго вельмі баюся. Можа, я і не сказала б маме нічога, але ў мяне і сукенка, і калготкі парваныя былі…Я яго вельмі баюся. Ад  яго трэба дзяцей засцерагаць ». Яна ілгала  так нахабна, упэўнена, была такая паслядоўная і лагічная, здавалася такім маленькім і безабаронным анёлкам, што  ў таго, хто  як след не ведаў, гэтага   «анёлка», не магло паўстаць і ценю сумневы ў праўдзівасці яе слоў.  Не сумняваўся ў шчырасці «пацярпелай» і следчы, якому быў перададзены сабраны дазнаўцам матэрыял. Як ні стараўся Вардамацкі абвергнуць гэтае жахлівае абвінавачванне, усе яго спробы былі беспаспяховымі. Нібы  праз сон ён слухаў  следчага, ставіў свой подпіс пад  нейкімі паперамі, потым чамусьці  вельмі доўга ішоў дадому, хоць дом іхні быў зусім побач. З запісаў Віктара Вардамацкага «Сёння я ўпершыню адчуў, што ў мяне ёсць сэрца і  што яно можа так  балець. Я да апошняга  не гаварыў  жонцы  пра  жудаснае, што адбылося са мною. Калі яна пыталася, чаму я стаў такім, я рабіў  выгляд, быццам не разумею: «Якім -«такім?” Яна крыўдзілася і нават ўпотай плакала, напэўна, думала, што я разлюбіў яе. Аднойчы нават прама спыталася: -У цябе  нехта ёсць?   - Вядома, ёсць, - адказаў я, спрабуючы ўсміхнуцца. - Ты і нашы дзеці. Няма нічога тайнага, што не стала б яўным. Мне, як і большасці з нас, была знаёмая гэтая ісціна. Але вось тое, у якім выглядзе выявіцца гэта «тайнае», я не мог уявіць сабе нават у самым жахлівым  сне. Яшчэ днём на працы я заўважыў, што на мяне  неяк дзіўна пазіраюць ўсе нашы супрацоўнікі, нават прыбіральшчыца Маркаўна. І вось толькі цяпер, пераглядаючы пошту, я ўсё зразумеў. Першай, як заўсёды, я ўзяў у рукі нашу раёнку «Новае слова»,і адразу мяне быццам токам ударыла.  Літары рассыпаліся ў мяне перад вачыма, я заплюшчыўся , як ад яркага святла, але ўсё ж  здолеў прачытаць ГЭТА ад пачатку да канца: «Як распавялі нам супрацоўнікі раённага аддзела ўнутраных спраў, жыхар нашага горада, 1961 года нараджэння, які працаваў ў гарадскім Доме культуры кіраўніком  гуртка па ігры  на гітары, спрабаваў схіліць да інтымнай сувязі сваю непаўнагадовую вучаніцу. Дзяўчынка спалохалася і перастала наведваць  заняткі. Тады гора - кіраўнік прыйшоў да вучаніцы дадому і, карыстаючыся тым, што дзяўчынка была дома адна, паспрабаваў яе згвалтаваць. Бацькі школьніцы звярнуліся ў міліцыю ». Інфармацыя называлася «Музычная клубнічка» і падпісаная была аматаркай падобнага жанру карэспандэнткай Ганнай Сяміпудавай - кабецінай, магутнае цела якой цалкам адпавядала яе прозвішчу. Не адставала ад раёнкі і абласная газета: «У Р. распачата крымінальная справа, у якой задзейнічана непаўнагадовая.  Пяцідзесяцігадовы мужчына, жыхар раённага цэнтра, будучы кіраўніком гуртка пры Доме культуры, спрабаваў спакусіць сваю вучаніцу. Абражаная і спалоханая дзяўчынка перастала наведваць гэты гурток. Але пажылы лавелас працягнуў дамаганні. Бацькі дзяўчынкі звярнуліся ў міліцыю » А адна з рэспубліканскіх газет нават  і турэмны тэрмін «злачынцу» вызначыла:  «Закаханаму» пагражае да васьмі гадоў пазбаўлення волі ». Прозвішчы аўтараў апошніх двух публікацый як быццам з рубрыкі «Знарок не прыдумаеш»: Рохкала і Жлоба. Можа, псеўданімы? Хоць, як гаварыў вялікі Гогаль, «на Русі ёсць такія мянушкі, што толькі плюнеш ды перахрысцішся, калі пачуеш». Калі існуе прозвішча Сяміпудава, чаму б не быць  змрочнаму  і Жлобе? Хоць якая мне розніца, чые прозвішчы стаяць пад гэтай ад пачатку да канца паклёпніцкай інфармацыяй? Мне пра іншае зараз думаць трэба. Я ж ўяўляю сабе, з якім настроем чытае гэтую інфармацыю «абураная  грамадскасць»: «Ах, такі - сякі маньяк, ату яго, ату!» А калі ўлічыць тое, што асоба «маньяка» лёгка  пазнавальная, то адразу становіцца зразумелым: выходзіць на вуліцу «маньяку», то бок мне, вельмі небяспечна . Дзіўна ўсё гэта: пра тое, што супраць мяне ўсё - такі ўзбуджана крымінальная справа, я даведваюся з газет. Яшчэ больш дзіўна, што следства яшчэ толькі пачынаецца, а інфармацыя - быццам прысуд канчатковы і абскарджанню не падлягае. Але што ж рабіць? Трэба ж штосьці рабіць! Трэба шукаць нейкі - то выхад. Ну не павінна ж быць, каб вось так, ні за што быў знішчаны чалавек! Так, у мяне такое адчуванне, што я ранейшы памёр і што  жудасная істота «маньяк - гвалтаўнік» ніякага дачынення! Трэба шукаць нейкі - то выхад. Бо не павінна ж быць, каб вось так, ні за што быў знішчаны чалавек!Так, у мяне такое адчуванне, што я ранейшы памёр і што  жудасная істота «маньяк - гвалтаўнік» ніякага дачынення да мяне не мае. Толькі вось чаму так балюча не той істоце, а мне ?! Як жа балюча! Так балюча мне ніколі ... Калі Людміла зайшла ў пакой, Віктар сядзеў,  адкінуўшы галаву на спінку крэсла, і ў застылым поглядзе яго шырока расплюшчаных  вачэй ужо не было ні цяпла, ні жывога святла ...